اهدای خون بانوان در گفتگو با مشاور بانوان رئیس سازمان انتقال خون دوران دفاع مقدس مشارکت بانوان برای اهدای خون ۵۰درصد بود
به گزارش سرویس خبری بسیج جامعه زنان خبرگزاری بسیج-شیوه‌های متفاوتی برای انجام کار خیر وجود دارد. بعضی از افراد از مال‌شان انفاق می‌کنند و باعث می‌شوند گرهی از کار بندگان خدا باز شود. برخی دیگر از مهارت و تخصص‌شان مایه می‌گذارند تا کاری برای مردم بکنند. گاهی وقت‌ها هم ما می‌توانیم با اهدای خون ثوابی بزرگ انجام دهیم و باعث نجات جان انسان‌ها شویم. خون تنها ماده حیاتی و تنها دارویی است که با تمام پیشرفت‌های علم و تکنولوژی بشر هنوز نتوانسته مشابه آن را تولید کند، به همین خاطر هم فقط با اهدای خون می‌توان این مایه حیاتی را به بیماران نیازمند رساند. گروهی از بیماران به خصوص در عمل‌های جراحی به خون نیازمند هستند. علاوه بر این از خون و پلاسمای آن چندین دارو و مشتقات دارویی تهیه میشود که زندگی بیمارانی همچون بیماران هموفیلی و تالاسمی به این خون و مشتقات دارویی آن وابسته است، به همین خاطر اهدای خون یکی از انسانی‌ترین کار‌هایی است که هر کدام از ما می‌توانیم انجام دهیم. با وجود این اهدای خون در میان خانم‌ها کمرنگ شده است. این در حالی است که آناهیتا حیدری مشاور بانوان رئیس سازمان انتقال خون به ما می‌گوید: در دوران دفاع مقدس که مردان کشور ما در جبهه‌ها حضور داشتند، خانم‌ها برای تأمین خون مورد نیاز کشور مشارکتی فعال داشتند و آمار مشارکت برای اهدای خون در میان آن‌ها چیزی حدود ۵۰درصد بود، اما در حال حاضر آمار اهدای خون خانم‌ها چیزی کمتر از ۵درصد است. در حالی که آمار جهانی نسبت به این عدد بسیار بالاتر است. این ظرفیت برای بانوان ما وجود دارد که بخواهند برای تأمین خون مورد نیاز بیماران مشارکت فعال‌تری داشته باشند. همچنان که در دوران دفاع مقدس ثابت کردند هر وقت نیاز به حضور آنهاست، پای کار هستند. طبق اصول علمی یک خانم سالم می‌تواند تا سه بار در سال اهدای خون داشته باشد. این عدد برای آقایان چهار بار است، اما مشارکت پایین خانم‌ها در اهدای خون به یکسری باور‌ها و اطلاعات غلط بازمی‌گردد؛ باور‌هایی که دکتر حیدری در گفتگو با ما به آن‌ها پاسخ داده است.
در رابطه با اهدای خون بانوان خیلی از خانم‌ها تصور می‌کنند به دلیل عادت ماهانه یا مشکلاتی که دارند نمی‌توانند اهدا‌کننده خون باشند. آیا خانم‌ها هم می‌توانند اهدا‌کننده خون باشند؟ تحت چه شرایطی؟
خون تنها ماده ارزشمندی است که ما هنوز با توجه به تمام پیشرفت‌های علمی هیچ جایگزینی برای آن نداریم. برای موارد مصرف مثل خونریزی‌ها، جراحی‌ها و موارد مختلف که به خون و فرآورده‌های خونی نیازمندیم، جایگزینی وجود ندارد و تنها گزینه‌ای که وجود دارد همین خون است. در واقع خون تنها ماده حیاتی است که اتفاقاً بسیاری از مصرف‌کنندگان اصلی خون خانم‌ها هستند، به خصوص در سزارین‌ها، خانم‌هایی که بعد از سزارین دچار خونریزی می‌شوند، تنها ماده‌ای که می‌تواند به آن‌ها کمک کند همین خون است. به غیر از بیماران تالاسمی، لوسمی و موارد دیگر یکی از مصرف‌کنندگان اصلی خون در جراحی‌های سزارین خانم‌ها هستند. تنها مورد معافیتی که در مورد خانم‌ها وجود دارد، بحث قاعدگی است. اگر قاعدگی شدید باشد، در آن دوران و همچنین در دوران بارداری خانم‌ها از خون دادن معاف هستند. در بقیه موارد، اما معافیت‌هایی که شامل آقایان میشود، همان‌ها هم شامل خانم‌هاست و هیچ تفاوتی وجود ندارد، به این معنا که اگر کم‌خونی، رفتار پرخطر یا بیماری خاصی وجود داشته باشد هم خانم‌ها و هم آقایان نمی‌توانند اهدای خون داشته باشند.
آمار اهدای خون بانوان ما چگونه است؟
در حال حاضر آمار اهدای خون خانم‌ها در کشور ما حدود کمتر از ۵درصد است که در کشور‌های دیگر میزان خیلی متفاوت است. این در حالی است که در مقطعی مانند دوران دفاع مقدس به دلیل آنکه آقایان بیشتر در جبهه بودند، اهدای خون بانوان ما حدود ۵۰درصد بوده است و ما این سابقه را در کشورمان داریم که زمانی که به اهدای خون بانوان نیاز داشتیم، بانوان آمده‌اند و اهدای خون داشته‌اند. این نکته بسیار مثبتی است که ما در گذشته کشور داشتیم که در زمانی که آقایان در جبهه بودند، خانم‌ها در اهدای خون مشارکت خیلی خوبی داشته‌اند که چرا در حال حاضر مشارکت بانوان در اهدای خون پایین است.
از نگاه شما به عنوان یک خانم و یک متخصص که در سازمان انتقال خون هم سمت دارید، چرا مشارکت بانوان در اهدای خون پایین است؟
این مسئله چند دلیل دارد؛ یکی باور‌های نادرستی است که در این زمینه وجود دارد. گاهی ترس از بیماری‌های عفونی و مشکلاتی از این قبیل موجب میشود خانم‌ها از اهدای خون نگرانی داشته باشند، اما باید بگویم این کاملاً منتفی است چراکه انتقال خون ایران تمام استاندارد‌های لازم را دارد و همه چیز طبق بهترین و بالاترین استاندارد‌ها در انتقال خون انجام میشود و تمام ابزار‌ها به صورت استریل و یک بار مصرف است. موضوع دیگر اینکه ممکن است خانم‌ها فکر کنند با اهدای خون دچار کم‌خونی می‌شوند، در حالی که در پایگاه‌های ما معاینات پزشکی انجام میشود و با همان سؤالات بیماری‌های احتمالی مشخص میشود. اگر خانمی دچار کم‌خونی باشد، به هیچ عنوان کاندیدای اهدای خون نخواهد بود و در همان مراجعه اول از اهدای خون معاف میشود. اگر فردی حین مصاحبه پزشکی از سوی پزشک تأیید شود که شرایط احیای اهدای خون را دارد، دیگر هیچ مانعی برای اهدای خون او وجود ندارد و دچار کم‌خونی نمی‌شود. از سوی دیگر بعد از اهدای خون با صلاحدید پزشک دارو‌هایی هم به خانم‌ها داده میشود. با یک واحد خون اهدایی ما ۲۲۵میلی‌گرم آهن دارد که افراد هم از طریق تغذیه یا با دارو می‌توانند این را جبران کنند. مصرف غذا‌هایی مثل گوشت، حبوبات و سبزیجات دارای برگ‌های سبز مثل کاهو یا لوبیا چیتی، نخود، عدس یا مغز‌هایی مثل بادام، همه این‌ها جایگزین این مقدار آهن اهداشده هستند و به سرعت این جایگزینی انجام میشود. بحث گوشت‌های قرمز که جای خودش را دارد و حتی تخم‌مرغ هم می‌تواند این جایگزینی را انجام دهد. مورد دیگر ممکن است ترس از سوزن و این‌ها باشد که اگر خانم یک بار به پایگاه انتقال خون بیاید، می‌بیند شرایط به گونه‌ای مهیاست که این ترس از بین می‌رود. تمام زمانی که برای اهدای خون لازم است حدود ۱۰دقیقه است. ممکن است فرد از زمانی که وارد پایگاه میشود تا زمان خروجش ۳۵ تا ۴۰دقیقه زمان ببرد، اما خود فرایند اهدا همان ۱۰دقیقه زمان را نیاز دارد. نکته دیگر که بانوان باید به آن توجه کنند این است که ما در سازمان انتقال خون شعاری داریم که می‌گوید «هر خانه خودش می‌تواند یک پایگاه انتقال خون باشد.»
معنای این شعار چیست؟
خانم‌ها همیشه یکی از پایه‌های فرهنگ‌ساز در خانواده هستند و وقتی خانم خودش این باور را داشته باشد که می‌تواند در صورت داشتن شرایط، یک اهدا‌کننده خوب و مناسب باشد، قطعاً این باور به بچه‌ها و افراد دیگر نیز می‌تواند تسری پیدا کند و فرهنگ‌سازی برای اهدای خون در جامعه اتفاق می‌افتد، در نتیجه شاخص انتقال خون ما در دنیا افزایش پیدا می‌کند و برای مصارف درمانی، میزان خون مورد نیاز ما بهتر تأمین میشود. از سوی دیگر این نگرش جنسیتی که آقایان می‌توانند اهداکنندگان بهتری باشند، تغییر پیدا می‌کند. این هم یکی از اتفاقات خوب است، ضمناً در حال حاضر در شهر‌هایی مانند لرستان و کردستان و مناطق کردنشین بالاترین رکورد اهدای خون بانوان را داریم.
چرا؟
چون باور‌های اشتباه در خصوص اهدای خون بانوان در خانم‌هایی که در این مناطق هستند خیلی کمرنگ است و این ترس از کم‌خونی یا ترس از سوزن و فرایند اهدای خون در آن‌ها خیلی کمتر وجود دارد، به همین خاطر هم مشارکت خانم‌ها در این دو استان بیشتر است، اما در مجموع کشوری همان ۵درصد یا کمتر از ۵درصد اهدای خون را داریم. این در حالی است که در جراحی‌های سزارین یکی از مصرف‌کنندگان اصلی خون خانم‌ها هستند و هیچ ماده جایگزینی برای خون حیات‌بخش وجود ندارد و امیدوارم این تغییرات اتفاق بیفتد تا ما بتوانیم به آمار بالاتری در اهدای بانوان برسیم.
خانم دکتر حیدری، آیا می‌توانیم بگوییم، چون خانم‌ها معمولاً به لحاظ مراقبت از سلامت و تغذیه و رفتار‌های پرخطر از آقایان شرایط بهتری دارند، سلامت خون‌شان بیشتر است؟
اظهار نظر درباره این مسئله مستلزم یک کار تحقیقاتی است، اما می‌توانیم بگوییم رفتار‌های پرخطر در بانوان کمتر است، به خاطر همین در بین مراجعانی که به پایگاه انتقال خون می‌آیند، تعداد کمی از خانم‌ها به خاطر رفتار‌های پرخطر از خون دادن معاف می‌شوند و بیشتر ممکن است خانم‌هایی که از خون دادن معاف می‌شوند، افرادی باشند که به لحاظ پزشکی و مسائل جسمانی نتوانند اهدای خون داشته باشند. اما در آقایان موارد بیشتری داریم که به خاطر رفتار‌های پرخطر و مواردی که داشته‌اند، نمی‌توانند اهدای خون داشته باشند، بنابراین اگر بتوانیم خانم‌ها را در عرصه اهدای خون وارد کنیم، اتفاق خوبی در حوزه فرهنگ‌سازی در هر خانه و خانواده ایجاد میشود و هر خانه ما می‌تواند یک پایگاه انتقال خون باشد.
برخی کار‌های زیبایی رایج در میان خانم‌ها مانند تاتو، میکروبیلدینگ و از این دست هم می‌تواند آن‌ها را از کاندیدای اهدای خون بودن خارج کند و البته این مسئله به دلیل چالش‌هایی است که این کار‌ها برای سلامت بانوان دارد. در این باره توضیح می‌دهید؟
این‌ها جزو موارد معافیت‌های موقت اهدای خون هستند چراکه با انجام چنین اقداماتی امکان انتقال بیماری‌های ویروسی مثل هپاتیت و ایدز وجود دارد و در درجه نخست احتمال خطر برای خود فرد ایجاد میشود. در مرحله بعد وقتی ما می‌خواهیم خون را تزریق کنیم، گیرنده این خون یک فرد بیمار است، به همین خاطر هم سلامت خون برای ما مهم است تا مشکلی به مشکلات فرد بیمار اضافه نکند. ایران جزو کشور‌هایی است که سالم‌ترین خون را به بیمارانش تزریق می‌کند و به خاطر بحث انتقال بیماری‌های ویروسی از جمله هپاتیت‌ها که از راه خون منتقل میشود، یک معافیت موقت برای اهداکنندگان می‌گذاریم. خانم‌ها در درجه اول برای سلامتی خودشان باید تا حد ممکن از این کار‌ها پرهیز کنند، چون ابتدا برای سلامتی خودشان مشکل ایجاد می‌کند و بعد هنگام اهدای خون.
