شهید روحانی، محمد حسن شریف قنوتی

در دفتر تاریخ پرشکوه انقلاب اسلامی، گم نامان و بی نشانان بسیارند. بزرگ مردانی که نشان در بی نشانی دارند و شیرمردانی که مخلصانه زندگانی خویش را وقف خدمت به خلق و انسانیت کردند و فارغ از هیاهوی سیاسی و دنیوی، تنها برای رضای خدا وارد عرصه مبارزه شدند. رادمردانی که با پایداری و ایثار در حفظ ارزش ها و تمامیت ارضی ایران اسلامی و ناکام گذاشتن دشمن در رسیدن به اهداف شوم خود، حماسه ای بزرگ آفریدند؛ آن گونه که امام امت، خمینی کبیر رحمه الله درباره شان فرمود: «بیمه بودن کشور و آسیب ناپذیر بودن ملت، مرهون همین روحیه شهادت طلبی آنان است.» حجت الاسلام والمسلمین محمدحسن شریف قنوتی، نخستین شهید روحانیت در دفاع مقدس، از شمار این گم نامان تاریخ انقلاب اسلامی است.

ولادت

حجت الاسلام والمسلمین شهید محمد حسن شریف قنوتی، در سوم تیر 1313، در خانواده ای مذهبی، در اروند کنار از توابع آبادان به دنیا آمد و تحت تعلیم و تربیت پدر و مادری پارسا و باتقوا قرار گرفت. محمد حسن از همان دوران کودکی، کلام وحی را در ذره ذره جان خویش جای داد تا یاری رسان تشنگان هدایت باشد و پرتویی از روح بلند اسلام و هدف والای آن را بر عاشقان این دین مبین عرضه دارد. شهید شریف قنوتی در دامان پدر و مادری پرورش یافت که از همان اوان کودکی، او را با نور علم و تقوا آشنا کردند. او به دلیل علاقه ای که به روحانیت و علوم دینی داشت، به کسب معارف دینی و اسلامی روی آورد و با هوش سرشار خود، مدارج کمال را به سرعت پیمود.

تحصیلات

شهید شریف قنوتی، مقدمات علوم اسلامی را در آبادان و نزد عمویش، شیخ عبدالستار اسلامی که از بزرگان خوزستان بود، فراگرفت. او در سال 1332 وارد حوزه علمیه آبادان شد و پس از دو سال تحصیل، به حوزه علمیه بروجرد رفت و از محضر آیت الله العظمی بروجردی رحمه الله بهره ها برد. او سپس به قم عزیمت کرد و با شرکت در درس حضرت امام خمینی رحمه الله و آیت الله العظمی گلپایگانی رحمه الله از محضر آنان استفاده برد و به درجه اجتهاد رسید.

اعزام به اردکان

شهید شریف قنوتی هم زمان با تحصیل، مبارزه با ستم رژیم پهلوی را آغاز کرد و از سوی امام خمینی رحمه الله برای تبلیغ به اردکان اعزام شد. او هم زمان با مبارزات سیاسی، به فعالیت های اجتماعی نیز پرداخت. بازسازی مساجد جامع و حجت بن الحسن (عج) و ساختن حمام و مسجد در روستاهای اطراف منطقه اردکان، سبب شد تا خیلی زود مورد احترام و اعتماد مردم قرار گیرد؛ آن گونه که وقتی به دلیل فعالیت های سیاسی، ساواک وی را دستگیر کرد و به زندان انداخت، طوایف اطراف شیراز و اردکان خواستار آزادی وی شدند و رژیم نیز برای آرام ساختن ایل های منطقه، او را آزاد کرد. شریف قنوتی برای مردم اردکان و حومه، مصلحی خیراندیش، معلمی آگاه، مبلغی پرهیزکار، عالمی دل سوز و مرجعی برای حل مشکلات و شریکی برای غم ها و شادی هایشان بود.

همکاری با شهید نواب صفوی

شهید شریف قنوتی در جریان مبارزه با رژیم پهلوی، با گروه فداییان اسلام و شهید نواب صفوی نیز همکاری داشت، به طوری که پس از شهادت نواب، همواره مورد تعقیب رژیم بود و به طور مرتب در شهرهای گوناگون تردد می کرد. الگوگیری از شیوه مبارزه گروه فداییان اسلام در مبارزه با رژیم، او را به «نواب ثانی» معروف کرده بود. جسارت و شجاعت و مبارزه با هرگونه ظلم و تعدی، چنان در وجودش گسترش یافته بود که هیچ گاه دست از فعالیت ها و مبارزات خویش برنداشت. او پس از شهادت نواب صفوی و یارانش، فعالیت های خویش را در کنار یاران امام خمینی رحمه الله ادامه داد.

فعالیت با نام مستعار

شهید حجت الاسلام و المسلمین شریف قنوتی، در ردیف کسانی بود که به علت پیشینه مبارزاتی اش، همواره مورد تعقیب عوامل ساواک بود. از این رو، در شهرهای گوناگون با نام مستعار رفت و آمد می کرد و به فعالیت های خویش ادامه می داد. در شیراز، ساواک که از فعالیت های وی احساس خطر کرده بود، برای دستگیری به خانه اش هجوم برد، ولی او به اصفهان گریخت. پس از شهادت آیت الله سعیدی، به دلیل فعالیت های سیاسی دستگیر و در دادگاه نظامی شیراز به اعدام محکوم شد، ولی برخورد مثبت، ارشادی و هدایت گرانه او با عوامل نظامی، سبب لغو حکم و آزادی وی گردید. او هرچند ممنوع المنبر شده بود، به طور جدی به مبارزه ادامه می داد و در این سال ها از نام های مستعار برای پیشبرد اهداف مبارزاتی اش استفاده می کرد.

شریف قنوتی در مسجد سلیمان

هرگز از لوح دلم یاد تو بیرون نرود:

شهید شریف قنوتی که به دلیل حجم فعالیت ها و مبارزاتش، چهره شناخته شده ای در اردکان، شیراز، یاسوج و اصفهان بود، به مسجد سلیمان عزیمت کرد و آنجا به مبارزات خویش ادامه داد. او به دلیل آنکه تحت تعقیب عوامل ساواک بود، برای آنکه مشکلی برای کسی به وجود نیاورد، مسجد را پایگاه خود قرار داد و همواره شب ها را در مسجد می گذراند. البته با وجود این احتیاط ها، عوامل ساواک، آنجا هم دست از سرش برنداشتند و شبانه او را دستگیر و به زندان اهواز منتقل کردند. شهید شریف قنوتی در زندان نیز دست از فعالیت برنداشت و برای افشاگری بر ضد رژیم، به مدت هشت روز دست به اعتصاب غذا زد. او در عاشورای 1357 به همراه زندانیان به اقامه عزاداری پرداخت که به شورش زندانیان انجامید. این فعالیت ها در درون زندان و نیز فشار روحانیت مبارز و مردم مسجد سلیمان سبب شد تا رژیم، شریف قنوتی را از زندان آزاد کند.

پیروزی انقلاب

با پیروزی انقلاب اسلامی، شهید شریف قنوتی با شور و عشقی مضاعف برای پاسداری از دستاوردهای انقلاب، بار دیگر به اردکان رفت و بنا به درخواست مردم منطقه، مسئولیت نمایندگی شورای شهر را بر عهده گرفت. او باز هم به فعالیت های عمرانی و اجتماعی مشغول شد و به رفع مشکلات فرهنگی مردم پرداخت. شریف قنوتی پس از چندی، به عنوان دادستان انقلاب بروجرد به خدمت مشغول شد و بدین سان، عمر بابرکت خویش را در راه خدمت به ملت و مملکت اسلامی اش گذراند. او در راه رسیدن به لذت وصل، هرگز دل به زیورهای دنیوی نبست و عارفانه و عاشقانه، سلوک وصل را پیمود تا آن گاه که جام شیرین شهادت را سر کشید.

دوره تازه فعالیت های شهید شریف قنوتی

شهید محمد حسن شریف قنوتی با شروع جنگ تحمیلی، نخستین ستاد کمک رسانی و پشتیبانی جنگ را در بروجرد دایر کرد و برای کمک به جبهه های نبرد، در سوم مهر 1359 همراه کاروانی متشکل از 21 کامیون آذوقه، به خرمشهر رفت. او پس از بازگشت از خرمشهر، گروه هایی از جوانان بروجرد را سازمان دهی کرد و دوباره به خرمشهر بازگشت. در آنجا با تشکیل گروه الله اکبر که بعدها به «لشکر الله اکبر» تبدیل شد و گروهان های مقاومت، چندین بار شهر را از خطر سقوط نجات داد. در شرایطی که عراق توان نظامی عظیمی را برای اشغال خرمشهر بسیج کرده و توان نظامی خرمشهر برای دفاع تنها سیزده دستگاه تانک بود و سپاه خرمشهر و شهید جهان آرا، با تمام توان در حفظ شهر می کوشیدند، شهید شریف قنوتی مسئولیت تأمین مهمات را بر عهده گرفت. او با روحیه بلند و مقاوم خود، مایه دلگرمی رزمندگان شد و چندین بار دشمن متجاوز را از شهر بیرون راند.

شریف قنوتی و انسجام نیروها

شاید به جرئت بتوان گفت شهید شریف قنوتی، نخستین پایه گذار جنگ های چریکی در خرمشهر بود. در حالی که نیروهای مردمی با پیروی از دستور امام خمینی رحمه الله برای مقابله با دشمن و دفاع از انقلاب اسلامی و کیان کشور به طور داوطلب وارد خرمشهر می شدند، شهید شریف قنوتی با تشکیل گروه های چریکی، به آنها آموزش های خاص مقطعی می داد و آنها را در مکان های حساس خرمشهر مستقر می کرد. او با توجه به امکانات محدود، با عملیات های ایذایی و بازدارنده، سعی داشت جلو تصرف خرمشهر را بگیرد. از این رو، با انسجام نیروهای داوطلب و مردمی و آموزش آنها، به ارتش مجهز عراق حمله می کرد و در حد توان خود، نیروها و امکانات موجود دشمن را به صورت مقطعی به عقب می راند.

شناخت شهید شریف قنوتی از وضعیت خرمشهر در آن دوره زمانی به اندازه ای بود که فرماندهان دسته یا گروهان های اعزامی به خرمشهر، درباره نوع درگیری با دشمن و ادوات زرهی آنها و شیوه انهدامشان، از شهید شریف قنوتی یاری می گرفتند.

شهید شریف قنوتی عامل روحی و روانی قوی

شهید شریف قنوتی، مصداق آیه شریفه «اِسْتَعینُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلاةِ»بود. او در مواقع بحرانی، با حفظ آرامش خویش، نیروها را به صورت شایسته هدایت می کرد و در آن شرایط نیز دست از تبلیغ برنمی داشت. در حقیقت، در شرایط حساس جنگ، آن شهید والامقام، عاملی قوی و محکم از نظر روحی، روانی و معنوی برای رزمندگان و مدافعان خرمشهر بود. او با سخنرانی های پرشور و بیان محبت خویش به نیروهای سپاهی، ارتشی و مردمی، در آنان انگیزه ایجاد می کرد و می کوشید روحیه امید را در وجود آنان همواره زنده نگاه دارد. مقاومت خرمشهر، مقاومت عرف نظامی نبود؛ جلوه گر عشق بود و این عشق را انسان های وارسته ای همچون شهید شریف قنوتی که تمام حرکات و گفتارش روحیه بخش و عامل تقویت کننده برای همه نیروهای موجود بود، تقویت می کرد. به راستی، در دوران اوج مظلومیت انقلاب و ارزش ها و یارانش، شخصیتی همچون شهید شریف قنوتی حجتی برای بسیجیان، ایثارگران و عاشقان امام و انقلاب بود.

عامل اصلی توقف ارابه جنگی عراق

هرگز از لوح دلم یاد تو بیرون نرود:

با نگاهی به وضعیت خرمشهر و شرایط حساس زمان جنگ، به جرئت می توان گفت شهید شریف قنوتی، یکی از عوامل اصلی و اساسی توقف ارابه جنگی عراق در منطقه بود. عراق با توان نظامی خود باید در همان یکی دو روز اول، خرمشهر را اشغال می کرد، چنان که با همین تصور وارد خرمشهر شده بود، ولی مقاومت سرسختانه نیروهای دفاعی شهر و مردم، مانعی بر سر تحقق این هدف بود. مقاومتی که برخاسته از حضور نیروهای نظامی و امکانات نظامی نبود، بلکه از شجاعت ها، رشادت ها و ایثارگری های نیروهای مردمی سرچشمه می گرفت. شهید شریف قنوتی به عنوان نقطه ثقل وحدت میان نیروها و عامل اصلی و قوی شکل دهی این مقاومت مردمی در خرمشهر، نقشی انکارناپذیر داشت. درگیری در کوچه های خرمشهر، درگیری چریکی در خیابان ها و حتی در مناطق مسکونی، سبب زمین گیر شدن دشمن شده بود. این حرکت های مردمی و انسجام و اتحاد در برابر دشمن که بر محور شهید شریف قنوتی می چرخید، سبب اصلی کند حرکت کردن عراق شمرده می شد.

دمیدن روحیه امید در کالبد مردم

بی شک، شهید شریف قنوتی را می توان از رزم آوران بزرگ و ارکان استوار روزهای آغاز دفاع مقدس دانست. نقل می کنند در آن شرایط که هر روز تعداد زیادی از نیروها به شهادت می رسیدند، شهید شریف قنوتی برای بازگرداندن روحیه امید به نیروها، اقدامات گوناگونی انجام می داد. حمله به دشمن و غنیمت گرفتن و اسیر کردن برخی از نیروهای دشمن و چرخاندن آنها در شهر، یکی از این اقدامات بود؛ آن هم در شرایطی که نه تنها به اسارت گرفتن نیروهای دشمن، بلکه گرفتن غنیمت و حمل آن به جبهه های خودی، آسان نبود و شاید بتوان گفت در آن شرایط، این اندیشه به ذهن ها خطور نیز نمی کرد؛ چرا که نیروها تنها به دفاع از شهر و جلوگیری از سقوط آن می اندیشیدند.

رفتار با زنان

نقش زنان در حماسه خرمشهر، به زمان و مکان خاصی محدود نمی شد. هجوم گسترده دشمن، از تعداد امدادگران مرد کاسته بود و زنان، میدان دار اصلی این فعالیت مشقت بار شده بودند. انتقال مجروحان و شهیدان، کمک های اولیه، پرستاری، شناسایی شهیدان و مجروحان و حتی گاه شرکت در رویارویی های با دشمن، از جمله فعالیت های زنان در حماسه مقاومت خرمشهر بود. در آن شرایط که زنان نقش چشم گیری بر عهده داشتند و در هر امر ضروری شرکت می کردند، شهید شریف قنوتی با حمایت و تشویق آنان، امور مهمی از جمله توزیع سلاح و مهمات میان نیروهای مردمی برای دفاع و پنهان کردن سلاح های غنیمت گرفته شده از دشمن از تیررس منافقان و نیروهای ستون پنجم را به آنان می سپرد.

شهادت

دستور پیشروی یگان های دشمن به سوی خرمشهر، در 24 مهر 1359 صادر شد و خیابان چهل متری این شهر، به عنوان خیابان مرکزی، شاخص تقسیم نیروها و محورها قرار گرفت. با گذشت ساعاتی از روز، در حالی که مدافعان اندک شهر به مقابله مشغول بودند، یگانی از نیروهای دشمن با راهنمایی ستون پنجم، خود را به خیابان چهل متری رساند و با استقرار تیربار در چند نقطه و موضع گیری تک تیراندازان در ساختمان های مسلط بر این خیابان، محور مرکزی و اصلی ترین راه پشتیبانی و رفت و آمد نیروهای مدافع را بستند. دشمن، ماشین حامل شهید شریف قنوتی را در این خیابان هدف قرار داد. پس از برخورد هفت ـ هشت گلوله به بدن شهید، ماشین با آرپی جی هدف قرار گرفت و واژگون شد. دشمن که از همان ابتدا در پی دستگیری و شهادت شهید شریف قنوتی بود، پیکر مجروح او را اسیر کرد و با سر نیزه کلاشینکف، به شقیقه او ضربه زد و به شهادتش رساند.

بازتاب شهادت

خبر شهادت شهید شریف قنوتی، تلاطم عجیبی در منطقه به دنبال داشت. دشمن، پیکر پاکش را به بند کشید و در خیابان های شهر می چرخاند. خبر شهادت او می توانست ضربه روحی و روانی شدیدی برای نیروهای مدافع باشد، ولی با توجه به شیوه رفتاری شهید در آن دوره، نیروها بیش از پیش متوجه مسئولیت خویش شدند و پایداری و مقاومت بیشتری به خرج دادند. شهادت شهید شریف قنوتی، نه تنها موجب رکود مقاومت شهر نشد، بلکه به وجود آورنده حرکت تازه ای در مقاومت رزمندگان بود. شهادت او، اعتقاد به نقش برجسته روحانیت را در دفاع از کیان امت اسلامی عمیق تر کرد و نشان داد که روحانیت، مرد عمل و مبارزه است.

درس ایستادگی و مقاومت به تمام نسل ها

مقاومت شهید شریف قنوتی و نیروهایش در خرمشهر، این امکان را برای مسئولان کشوری و لشکری فراهم کرد تا بتوانند در برابر دشمن ایستادگی کنند. به یقین، پایداری و استقامت شهید شریف قنوتی، در آن دوره حساس و بحرانی، به همه نسل ها و قشرها درس مقاومت و ایثار داد. حماسه هایی که او در دوران مقاومت در خرمشهر آفرید، همیشه در ذهن ها باقی خواهد ماند. این شهید، پیکی بود که خداوند در آن زمان برای نیروهای مدافع اسلام فرستاد تا از او درس جهاد، شهادت، رشادت و مردانگی بیاموزند. او راه جاودانگی را یافته و خود به الگویی برجسته در این مسیر تبدیل شده بود.