به گزارش خبرگزاری بسیج، لایروبی رودخانه‌ها اگرچه تنها عامل اصلی مهار سیلاب‌ها و پیشگیری از خسارت‌های ناشی از آن نیست ولی در کنار سدها، بندهای آبخیزداری، پل‌ها و احیای پوشش گیاهی می‌تواند خطر جاری شدن سیلاب را کاهش داده و به عنوان عامل بازدارنده خسارت‌های سنگین به اماکن روستایی، مزارع و باغات و دیگر تاسیسات عمل کند.
از ابتدای سال جاری بارش‌های رگباری منجر به وقوع چندین فقره سیل در مناطق مختلف استان شده و خسارت‌های سنگینی به بخش‌های کشاورزی، مسکونی، تاسیسات زیربنایی، واحدهای تولیدی و ابنیه فنی راه‌های این مناطق زد. در جریان سیل هفت نفر از جمله چهار کودک جان خود را از دست دادند. بیش از ۱۲۱ روستا در شهرهای مختلف استان آسیب دید که در بیش از ۵۰ روستا میزان خسارت و تخریب بسیار بالا بود.
بیشترین میزان خسارت‌ها در حریم رودخانه‌ها و مسیل‌ها رخ می‌دهد و واقعیت این است که انسان با دست‌اندازی به حریم رودخانه اقدام به ساخت و ساز در این منطقه می‌کند و خود را در معرض خطرات ناشی از سیلاب قرار می‌دهد.
بنا به گفته مسئولان شرکت آب منطقه‌ای ، منابع مالی رودخانه‌ها جوابگوی اجرایی کردن عملیات پیشگیرانه و مقابله با سیل نیست و ضروری است فرمانداران هر یک از شهرستان‌ها برای لایروبی رودخانه‌ها و آزادسازی حریم آن به‌دنبال اعتبارات و منابع مالی کلان باشند تا با اجرای عملیات لایروبی رودخانه‌ها از میزان خسارت وارده در اثر سیلاب کاسته شده و همچنین از خروج آب در مرزهای استان جلوگیری شود.
استان اردبیل ۳۸۲ کیلومتر با کشور جمهوری آذربایجان مرز مشترک دارد که در ۱۵۹ کیلومتر آن رودهای ارس و بالهارود جریان دارد. همچنین در این استان سه هزار و ۹۳۰ کیلومتر رودخانه وجود دارد که مطالعات حریم بستر یک هزار و ۹۴۵ کیلومتر در گذشته انجام شده و مطالعه حریم بستر یک هزار و ۸۸۵ کیلومتر هم اخیرا مورد مطالعه قرار گرفته ولی تاکنون ۸۷ هکتار از رودخانه‌های استان لایروبی شده و لایروبی و آزادسازی بقیه رودخانه‌ها مستلزم تامین اعتبار است.
شناسایی ۱۴۹ مسیل خطرناک در استان اردبیل
در همین زمینه مدیر مهندسی رودخانه‌ها و سواحل شرکت آب منطقه‌ای اردبیل در گفت و گو خبرنگار ایرنا از شناسایی ۱۴۹ نقطه سیل‌خیز در این استان خبر داد و گفت: نقاط حادثه‌خیز سیلاب در استان شناسایی شده و برای بازسازی و نوسازی به بنیاد مسکن معرفی شده است.
رضا سلیمی افزود: شهرستان‌های گرمی و مشگین‌شهر بیشتر در معرض سیلاب هستند و پل قره‌سو و آغلاغان نیز جزو نقاط حساس و حادثه‌خیز استان است که برای رفع این نقاط حادثه‌خیز پیگیر تخصیص اعتبارات هستیم.
سلیمی با تاکید بر لزوم لایروبی و ساماندهی رودخانه‌های استان گفت: ساماندهی و لایروبی رودخانه‌ها با هدف جلوگیری از سیلاب در استان از قبل هم مورد توجه بود با این حال بعد از سیلاب فصل بهار مورد توجه جدی‌تر قرار گرفته است و به‌دنبال این هستیم با تامین اعتبارات لازم، وضعیت رودخانه‌های استان سرو سامان یابد.
وی با اشاره به میزان خسارت‌های وارده به بخش آب استان افزود: امسال در اثر سیلاب، به بخش آب استان سه هزار و ۶۰۰ میلیارد ریال خسارت وارد شد برای جبران آن هر یک از فرمانداری‌ها اعتبار لازم را برای جبران خسارت اختصاص دادند ولی هنوز با وجود گستردگی خسارت در گرمی اعتبار لازم برای جبران خسارت اختصاص داده نشده است.
سلیمی ادامه داد: همچنین در اثر سیلاب فصل بهار سه هزار و ۶۱۰ میلیارد ریال به رودخانه‌های استان ، ۲۵۰ میلیارد ریال به پل آغلاغان و ۳۰ میلیارد ریال هم به پل قره‌سو خسارت وارد شد که با اعتبار ۷۰۰ میلیارد ریال از سوی بنیاد مسکن بازسازی می‌شود.
وی با اشاره به نقش رودخانه‌ها در مهار سیلاب تصریح کرد: در اثر سیلاب اخیر انتقال و هدایت آب در برخی از کانال‌ها و رودخانه‌ها انجام نشد ، در شهرستان بیله‌سوار کانال‌های داخل شهر جوابگو نبود تا آب به بالهارود تخلیه شود ولی در شهرستان گرمی سد خاکی مانع بزرگی ایجاد کرد تا آب از مرز خارج نشود.
این کارشناس بخش آب درباره ذخیره‌سازی سیلاب در سیل‌های ماه‌های اخیر استان گفت: هر چند مقدار قابل‌توجهی از سیلاب از مرز خارج شد ولی ۴۰ میلیون متر مکعب آب هم در این سیلاب در سد عمارت گرمی ذخیره‌سازی شد.
سلیمی با بیان اینکه علاوه بر ساماندهی رودخانه‌های بزرگ باید رودخانه‌های کوچک هم برای جلوگیری از سیلاب ساماندهی شود ، افزود: یکی دیگر از راهکارهای اساسی برای جلوگیری از سیلاب علاوه لایروبی رودخانه‌ها، احداث بندهای آبخیزداری است که اداره کل منابع طبیعی در نقاط سیل‌خیز استان انجام می‌دهد.
مدیر مهندسی رودخانه‌ها و سواحل شرکت آب منطقه‌ای اردبیل ادامه داد: برای جلوگیری از تشدید خسارت‌های سیلاب لازم است ارتفاع ساخت وسازها بالای ۲ متر در نظر گرفته شود ، ضمن اینکه باید از ساخت سازهای بی‌رویه در حریم و بستر رودخانه‌ها هم جلوگیری شود.
ممنوعیت احداث احداث باغ در حریم رودخانه‌ها
وی اظهار کرد: احداث باغ و دیگر تاسیسات در حریم رودخانه‌ها ممنوع است و در صورت مشاهده هر گونه ساخت و ساز برخورد قانونی با متخلفان صورت می‌گیرد.
سلیمی با بیان اینکه قلع و قمع درختان کهنسال حریم رودخانه مستثنی است ، افزود: تمامی درختانی که در حریم رودخانه‌ها در چند سال اخیر کاشته شده و یا خانه‌ها و دیگر تاسیساتی که احداث شده قلع و قمع می‌شود.
وی اظهار کرد: یکی دیگر از راهکارهای اساسی برای جلوگیری از سیلاب احداث سیل بند است که می‌تواند سرعت عمل سیل را به تاخیر اندخته و از خسارت‌های احتمالی جلوگیری کند.
سلیمی گفت: سیلاب همیشه در مواقع بارندگی در کمین است و وقوع آن هم غیرقابل پیش‌بینی است یعنی مشخص نیست که در کدام منطقه اتفاق خواهد افتاد لذا لازم است قبل از وقوع رویداد آمادگی‌های لازم در احداث بندهای خاکی ، لایروبی و آزادسازی رودخانه‌ها بکار گرفته شود.
مطالعات حریم سیلاب‌ها تا پایان سال تکمیل می‌شود
وی ادامه داد: البته برای مطالعات تعیین حریم سیلاب‌ها اعتبار لازم تامین می‌شود و مصمم هستیم تا پایان سال هم مراحل مطالعات حریم سیلاب‌ها را تکمیل کنیم.
سلیمی افزود: لایروبی پل‌های واقع در راه‌های استان هم مورد پیگیری قرار گرفته و مکاتبات لازم با مسئولان مربوطه برای تامین اعتبار انجام شده ضمن اینکه برای لایروبی کانال‌های اصلی روستاها هم با مسئولان اجرایی مکاتبه لازم جهت تامین اعتبار انجام شده است.
تهیه اطلس تصرفات رودخانه‌های استان اردبیل
اطلس تصرفات رودخانه‌های استان ابتکار جدید کارشناسان شرکت آب منطقه‌ای اردبیل است که تدوین و تهیه آن منجر به جلوگیری از تصرفات غیرقانونی حریم رودخانه‌ها اعم از ساخت و ساز، احداث باغ و دیگر تاسیسات می‌شود.
مدیر مهندسی رودخانه‌ها و سواحل شرکت آب منطقه‌ای اردبیل با بیان اینکه اطلس تصرفات رودخانه‌های این استان با هدف شناسایی هر گونه دخل و تصرف حریم رودخانه‌ها از سوی سودجویان و متصرفان تهیه می‌شود ، افزود: در قالب اطلس تصرفات رودخانه‌های استان ۲۲ تیم گشت بازرسی، کار حفاظت از منابع آب و رودخانه‌های استان را با تجهیز امکانات لازم اعم از تکنیسین و ماشین‌آلات برعهده دارند.
مدیر مهندسی رودخانه‌ها و سواحل شرکت آب منطقه‌ای اردبیل ادامه داد: مراحل تهیه و تدوین اطلس تصرفات رودخانه‌ها تا ۴۰ درصد پیشرفت داشته و پیش‌بینی می‌شود تا پایان سال عملیاتی شود.
وی با بیان اینکه در ۲ سال اخیر ۳۲ کیلومتر از رودخانه‌های و مسیل‌های این استان لایروبی و ساماندهی شده است ، گفت: در این مدت با هدف افزایش ظرفیت آب‌گذری رودخانه و حصول اطمینان از عبور ایمن سیلاب ، ۲۰ کیلومتر از رودخانه‌ها و مسیل‌های استان لایروبی و بیش از ۱۲ کیلومتر ساماندهی شده است.
سلیمی درباره آزادسازی اراضی بستر رودخانه‌ها در استان افزود: با تلاش همکاران در ۲ سال گذشته ۳۵ هکتار از اراضی واقع در بستر رودخانه‌ها آزادسازی شده است.
ساماندهی رودخانه‌های اردبیل نیازمند ۱۳ هزار میلیارد ریال اعتبار
وقوع سیلاب‌های اخیر در شهرستان‌های گرمی، مشگین‌شهر و بیله‌سوار اهمیت لایروبی و آزادسازی رودخانه‌ها و مسیل‌های استان به‌ویژه بازه‌های اضطراری را دوچندان کرده و بر اساس آخرین وضعیت به‌عمل آمده تمام بازه‌های اضطراری استان استخراج شده که به محض تخصیص اعتبارات لازم عملیات لایروبی و ساماندهی در آنها شروع خواهد شد.
علی حیدری اناری ، مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای اردبیل با بیان اینکه ساماندهی و لایروبی رودخانه‌های استان نیازمند ۱۳ هزار میلیارد ریال اعتبار است، افزود: عملیات لایروبی و ساماندهی ۸۷ کیلومتر از رودخانه‌های مرزی استان به پایان رسیده ولی برای ادامه عملیات لایروبی و ساماندهی ۱۰۵ کیلومتر مابقی رودخانه‌ها ۱۳ هزار میلیارد ریال اعتبار نیاز است.
وی اظهار کرد: در یک سوم طول رودخانه‌های استان عملیات روپرگذاری شامل بررسی عملیات نشانه‌گذاری حد بستر رودخانه‌ها و تالاب‌ها انجام شده و تکمیل آن با برآورد اعتبار یک هزار و ۴۰۰ میلیارد ریال در صورت تامین اعتبار لازم ۲۸ ماه طول خواهد کشید.
حیدری با تشریح جزئیات سیلاب‌های مرزی استان اردبیل و نقش رودخانه‌ها در مهار آنها گفت: عمده سیلاب‌های حادث در منطقه گرمی به رودخانه مرزی بالهارود تخلیه شده و بخشی از آن در سد گیلارلو (۴.۱ میلیون متر مکعب) و سد تازه‌کند (هشت میلیون متر مکعب) با تلاش شبانه‌روزی همکاران مهار و ذخیره شده است.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای اردبیل ادامه داد: سیل نهم خرداد گرمی (حوضه بالهارود) دارای دوره بازگشت بیش از ۱۰۰ سال و سیل دهم خرداد دارای دوره بازگشت بیش از ۵۰ سال بود و دبی برآورد شده در برزندچای ۱۲۰ متر مکعب در ثانیه ، در دیزج چای ۵۰ متر مکعب در ثانیه، در ساری قمیش چای و انجیرلو ۱۸۰ متر مکعب در ثانیه برآورد شده است.
وی بیان کرد: سیل بند خاکی باباش کندی مانع ورود بخش عمده‌ای از سیلاب به شهر بیله‌سوار شده و برای لایروبی و بازگشایی مسیر و احیای سازه پس از سیلاب نیازمند اعتبارات جدید هستیم.
حیدری در تشریح سیلاب‌های منطقه مشگین‌شهر نیز گفت: عمده سیلاب‌های حادث در دره‌رود و شمشیرچای منطقه مشگین‌شهر بیش از ۱۰۰ متر مکعب در ثانیه و سیلاب حادث در کنگرلو ۱۴۰ متر مکعب در ثانیه بوده که این سیلاب‌ها هم با حجم ۱۳ میلیون متر مکعب در سد عمارت مهار و ذخیره شد.
لایروبی ۳۲ کیلومتر از رودخانه‌ها و مسیل‌های استان اردبیل در ۲ سال اخیر
حمید حاتمی ، نماینده مجری طرح‌های مهندسی رودخانه و تاسیسات آبی شرکت آب منطقه‌ای اردبیل هم با بیان اینکه در ۲ سال اخیر ۳۲ کیلومتر از رودخانه‌های و مسیل‌های این استان لایروبی و ساماندهی شده است، افزود: در این مدت با هدف افزایش ظرفیت آب‌گذری رودخانه و حصول اطمینان از عبور ایمن سیلاب ، ۲۰ کیلومتر از رودخانه‌ها و مسیل‌های استان لایروبی و بیش از ۱۲ کیلومتر ساماندهی شده است.
وی با بیان اینکه در یک سال گذشته ۱۶ و نیم کیلومتر از رودخانه‌های استان لایروبی و بازگشایی شده است ، ادامه داد: این حجم از عملیات در رودخانه‌های گیوی چای ، هرو چای ، قوری‌چای ، شاهرودچای ، بالیخلو ، قره‌سو و سوهاچای انجام گرفته است.
حاتمی درباره آزادسازی اراضی بستر رودخانه‌ها در استان گفت: با تلاش همکاران در ۲ سال گذشته ۳۵ هکتار از اراضی واقع در بستر رودخانه‌ها آزادسازی شده است.
نماینده مجری طرح‌های مهندسی رودخانه و تاسیسات آبی شرکت آب منطقه‌ای اردبیل ادامه داد: در راستای اجرای تکالیف قانونی این شرکت مبنی بر تعیین حدود و بستر حریم رودخانه و مسیل‌ها در یک سال گذشته قرارداد انجام مطالعات تعیین حدود بستر و حریم رودخانه‌ها برای یک هزار و ۶۰۰ کیلومتر از رودخانه‌ها و مسیل‌های استان منعقد شده است.
حاتمی همچنین با تاکید بر تداوم برنامه‌های لایروبی، ساماندهی و آزادسازی رودخانه‌ها و مسیل‌های استان اظهارامیدواری کرد با تخصیص اعتبار لازم بخش قابل توجهی از رودخانه‌های استان لایروبی و ساماندهی شود.
شناسایی حریم رودخانه‌ها در جلوگیری از تصرفات غیر مجاز
حمید فضایلی ، معاون حفاظت و بهره‌برداری شرکت آب منطقه‌ای اردبیل اجرای طرح‌های حفاظت اراضی و تاسیسات رودخانه‌ها در برابر سیلاب و فرسایش‌ها و همچنین باز پس گیری اراضی فرسایش یافته را از اهداف اصلی ساماندهی رودخانه‌ها ذکر کرد و گفت: شناسایی، تعیین و نشانه‌گذاری بستر و حریم رودخانه‌ها و تالاب‌های استان در جلوگیری از تصرفات غیرمجاز ضروری است.
فضائلی از آمادگی این شرکت برای جلوگیری از هرگونه ساخت و ساز غیرمجاز در حریم رودخانه‌ها و جلوگیری از تجاوز به بستر رودخانه‌ها خبر داد و افزود: با همکاری مشترک با تمامی دستگاه‌های اجرایی مربوطه آمادگی داریم تا در زمینه‌های مختلف جهت حفاظت از منابع آبی تلاش کنیم.
وی حفاظت از خاک در برابر فرسایش‌های رودخانه مرزی را ضروری خواند و گفت: اجرای طرح ساماندهی و حفاظت سواحل رودخانه‌های مرزی جزو اولویت‌های شرکت آب منطقه‌ای اردبیل بوده و برای اخذ و جذب اعتبارات لازم تلاش می‌شود.
معاون حفاظت و بهره‌برداری شرکت آب منطقه‌ای اردبیل با بیان اینکه نیازمند اعتبارات ستاد بحران برای ساماندهی رودخانه‌های اضطراری استان هستیم ، تصریح کرد: بخش زیادی از رودخانه‌های شهرستان‌های گرمی، بیله‌سوار و انگوت در اثر سیلاب‌های اخیر از بین رفته‌اند که باید ساماندهی شود.
استان اردبیل جز ۱۰ استان کشور در زمینه فراوانی وقوع حوادث طبیعی به شمار می رود و هر از گاهی بروز حادثه‌هایی مانند زمین لرزه ، رانش زمین ، سیل ، خشکسالی ، صاعقه ، طوفان ، سرمازدگی ، برف سنگین ، سرما و یخبندان شدید خسارت‌ها و تلفات زیادی بر جای می‌گذارد.
