چگونه با کودک لجباز رفتار کنیم؟/١

به گزارش خبرگزاری بسیج استان مرکزی؛ کودکان لجباز اغلب به گونه‌ای رفتار می‌کنند که والدین دچار استرس، واکنش‌های ناگهانی یا عصبانیت شوند. در چنین شرایطی تاثیر لجبازی کودکان مواجهه با بی‌مهری است در حالیکه اغلب کودکان هنگام لجبازی کردن در واقع نیاز به توجه بیشتر داشته‌اند.

رفتار آن‌ها مثل این است که کسی رژیم داشته باشد و در عین حال شکلات مصرف کند. او می‌داند این کار نادرست است ولی نمی‌تواند خودش را کنترل کند. هرچند لجبازی در کودکان اتفاق عجیبی نیست، اما باید بدانیم که چگونه با کودک لجباز برخورد کنیم تا مانع از آسیب رساندن به ساختار سخصیتی و روان او شویم. مواجهه با این رفتار در کودکان به صبر و تلاش زیادی احتیاج دارد؛ چرا که مستلزم مشاهده دقیق و درک الگوهای رفتاری کودک است.

لجبازی نوعی رفتار در کودکان است که باعث می‌شود کودکان از هر نوع کار و درخواستی سرپیچی کنند. حتی اگر این رفتار به نفع خود آن‌ها باشد و آن‌ها را از آسیب‌های مختلف محافظت کند. مثلا ممکن است که کودک از بستن کیف مدرسه خودداری کند، بدون اینکه هیچ دلیلی برای این کار داشته باشد.

کودکان لجباز به دستورات والدین خود گوش نمی‌دهند و به آن‌ها عمل نمی‌کنند. بچه‌های لجباز تصمیم می‌گیرند که نگرش، رفتار و یا موضع خودشان در مقابل رفتارهای والدین خودشان تغییر ندهند. هر گونه التماس، اجبار و حتی صحبت کردن بر روی کودکان لجباز تاثیری نخواهد داشت. کودک لجباز هر کاری که دوست داشته باشد را انجام می‌دهد و توجهی به دیگر عوامل ندارد.

*علت لجبازی کودک

اولین علت لجبازی کودکان را می توان درخواست‌های غیر معقول آن‌ها دانست. کودکان به دلیل آن که هنوز درک کاملی از محیط پیرامون و روابط علت و معلولی موجود در نظام زندگی ندارند، نمی‌توانند بسیاری از مسائل را درک کنند. به عنوان مثال شاید در نیمه شب از شما رفتن به شهر بازی یا سینما را طلب کنند. یا در مثالی دیگر از شما بخواهند که یکی از ستارگان آسمان را برایشان تهیه کنید. گرچه در ذهن بزرگسالان، عدم تامین این موارد کاملا بدیهی است، اما از نظر کودکان این چنین به نظر نرسیده و سبب بروز لجبازی در آن‌ها می‌شود.

دومین علت شایع برای لجبازی کودکان را می‌توان زیاده خواهی برشمرد. کودکان به دلیل همان درک ناقصی که در بخش قبل اشاره کردیم، برایشان بسیاری از مسائل قابل فهم نیست. لذا بسیار پیش می‌آید که در مورد غذا، لباس، اسباب بازی و ... میزان زیادی را طلب کنند، گرچه از عهده‌ی خوردن، پوشیدن و بازی کردن با آنان برنخواهند آمد اما در ابتدای کار تمام سعی خود را می‌کنند تا مالک همه‌ی آن‌ها شوند. در اکثر مواقع نیز با ممانعت غیراصولی اطرافیان مواجه شده و لجبازی در آن‌ها پرورش می‌یابد. 

سومین علت لجبازی کودکان نیز عدم تمایل به انجام وظایف است. این که کودکان تمایلی به انجام کارهای شخصی خود نداشته باشند و بخواهند که همه‌ی آن‌ها را والدینشان به عهده بگیرند کاملا قابل تصور است. مسلما کودکان ترجیح می‌دهند به جای آن که اتاق خود را مرتب کنند، آن را به هم بریزند. به جای آن که لباس خود را بپوشند، این لباس توسط مادر به آن‌ها پوشانده شود.

در مورد غذا خوردن و سایر مسائل نیز همین امر صادق است. حتی ممکن است هنگام بازی و نقاشی از والدین بخواهند که نقاشی را کشیده و کاملا رنگ کنند و خود تنها تماشاچی باشند. در واقع آن‌ها ترجیح می‌دهند تا کارهای راحت‌تر را انجام داده و همواره مشغول بازی باشند اما به هیچ وجه پذیرفتنی نیست که همه‌ی وظایف یک کودک را والدین او به عهده گرفته و او هیچ مسئولیتی را به عهده نگیرد. 

اما علت دیگر لجبازی کودکان، بیان خواسته‌ها به صورت غیر مستقیم است. کودکان در بسیاری موارد به دلیل آن که والدین فرصت کافی برای آنان ندارند یا توجه کافی به او نمی‌کنند از لجبازی و بهانه‌گیری به عنوان حربه‌ای برای جلب توجه والدین استفاده می‌کنند. بنابراین شاید در پس لجبازی کودکان، نیازهای ناشناخته‌ی آن‌ها پنهان شده باشد. 

در بسیاری از موارد نیز دیده شده کودک لجباز بدون آن که از لجبازی درک درستی داشته باشد و آن را درست یا غلط، خوب یا بد بداند از آن به عنوان سنگ محک واکنش اطرافیان استفاده کرده تا بداند در مواقع مختلف آن‌ها چه رفتاری از خود نشان می‌دهند.

*علائم کودک لجباز

لجبازی کودکان باعث بروز علائمی در آن ها می‌شود که زنگ خطر لجبازی را به صدا در می‌آورد. این کودکان حتی برای انجام کارهای ساده و روزمره نیز والدین خود را به ستوه آورده و حاضر به انجام آن نمی‌شوند. به عنوان مثال برای مسواک زدن و یا پوشیدن شلوار بعد از رفتن به دستشویی، انرژی زیادی از والدین گرفته و باز هم موفقیتی حاصل نمی‌شود.

این کودکان دارای اختلال خلق هستند که معمولا دلیل مهمی هم ندارد. رفتارهایی دیگر از جمله جیغ و فریاد، داد زدن، پا کوبیدن به زمین در کودکان لجباز شایع است و این رفتارها در محیط های خارج از منزل و در انظار عمومی بیشتر نمود پیدا می‌کند. ابراز خشم نیز از دیگر علائم لجبازی کودکان بوده که با بزرگتر شدن وی، با نافرمانی نیز آمیخته می‌شود.

دقت کنید که پافشاری کودکان لجباز برای رسیدن به هدف در همه‌ی موقعیت‌های زمانی و مکانی ادامه دارد و هیچ چیز جلوی آن را نمی‌گیرد و با رشد کودک نیز شدیدتر می‌شود.

*خصوصیت کودکان لجباز

این کودکان به صورت خشن و تندی تمایل به استقلال دارند. گرچه از سنین خاصی همه‌ی کودکان نیاز به استقلال را درون خود کشف کرده و آن را پرورش می‌دهند. اما در کودکان لجباز این امر بسیار با خشونت و استبداد صورت می‌گیرد. در واقع به گونه‌ای ابراز استقلال می‌کنند که استقلال سایرین را سلب می‌نمایند.  

کج خلقی در این کودکان بیش از سایرین دیده می‌شود. کودکان لجباز به دلیل تمایلات خاص خود و این که حرف خود را درست یا غلط به کرسی نشانند، از هر ابزاری استفاده می‌کنند. کج خلقی ابتدایی‌ترین سلاح کودکان برای رسیدن به اهدافشان می باشد. چرا که طبق تحقیقات به عمل آمده، یکی از ناراحت کننده ترین و عصبانی کننده ترین صداها و رفتارهای موجود در طبیعت، صدای گریه، نق زدن، غر زدن و هر آن چیزی است که کج خلقی کودک را نشان می‌دهد. کودکان نیز در طول تاریخ از این موضوع بهره گرفته و با کج خلقی و لجبازی از والدین خود باج گیری می‌کرده‌اند. 

کودکان لجباز هنگام انجام کارهای مورد پسند خود بسیار وظیفه‌شناس هستند. کودکانی که به سختی، کارهای روزمره و ساده‌ی خود را انجام داده و والدین خود را حتی برای پوشیدن یک لباس، درمانده کرده اند، هنگامی که کار مورد علاقه‌ی خود را انجام می‌دهند، به یک باره تغییر کرده و بسیار سر به راه و مقید به انجام وظیفه عمل می‌کنند. در اکثر موارد مانند یک رئیس رفتار می‌کنند. این کودکان برای آن که لجبازی خود را نشان داده و از انجام هر کاری سرپیچی کنند، سعی دارند تا خود را رئیس و سرگروه نشان دهند تا دیگر کسی قادر به دستور دادن به آنان نبوده و همه تنها از وی اطاعت کنند. چراکه فقط به این صورت است که می‌توانند یک به یک به بهانه‌های خود افزوده و هر لحظه خواسته‌ی جدیدی داشته باشند. 

کودکان لجباز هر کاری را با هر سرعتی که بخواهند جلو می‌برند. بنابراین به زمان‌بندی و فرصتی که در اختیار آن‌ها قرار می‌دهید توجه چندانی ندارند. برای مثال زمانی که همه‌ی شما آماده هستید و قصد رفتن به خارج از منزل را دارید، او هنوز در حال بازی میان خانه است بدون آن که لباس‌های خود را پوشیده باشد یا هنگامی که به پیاده‌روی رفته‌اید، بسیار جلوتر از شما یا عقب تر از شما حرکت کرده و علاقه‌ای به هم سرعت شدن با شما ندارد اما مهم‌ترین ویژگی و خصوصیت این کودکان را باید نیاز شدید به توجه و دیده و شنیده شدن دانست.

ریشه‌ی تمام رفتارهایی که با نام لجبازی کودکان شناخته می‌شوند نیاز به توجه شدید است. بسیاری از کودکان به دلیل آن که توجه مثبت اطرافیان را به حد مطلوب در اختیار ندارند، از طریق وجوه منفی توجه آن‌ها را برمی‌انگیزند تا جایی که حتی تنبیه فیزیکی را برای جلب توجه به جان می‌خرند...

حوريا بروجرديان كارشناس ارشد مشاوره