چاق چاقو یکی از آیین‌های با سابقه و سنتی شهر سامان

به گزارش خبرگزاری بسیج از استان چهارمحال و بختیاری؛ در شهر سامان پس از عزاداری روز تاسوعا مردم عزادار از ساعت ۲۱ به مساجد رفته و به عزاداری می‌پردازند، مراسم چاق چاقو از حدود ساعت دو بامداد با صدای نی، سنج، طبل و خواندن نوحه ویژه و صف‌بندی با کوبیدن چوب یا سنگ، به هم و «یا علی» گفتن به عزاداری در خیابان‌ها و کوچه‌های شهر آغاز و تا اذان صبح ادامه دارد.

در مراسم عزاداری چاق چاقو، نوحه خاصی خوانده می شود که نوحه اصلی این مراسم را با هم می خوانیم...

امشب جناب فا (طمه) یاعلی / با اضطراب و وا (همه) یاعلی / آید به دشت کر (بلا) یا علی / گوید حسین من (چه شد) یا علی / نور دو عین من (چه شد) یاعلی / حسین حسین حسین (حسین) یا علی / مظلوم حسین غریب (حسین) یاعلی

حروف آخر اشعار یعنی حروفی که داخل پرانتز است، خوانده نمی‌شود و سنگ‌ها به هم کوبیده می‌شوند و کوبیدن سنگ‌ها به هم حالت ویژه‌ای دارد و گفتن یاعلی به صورت دسته جمعی است.

در گذشته بیشتر از سنگ استفاده می‌شد، به این خاطر در گذشته تکه سنگ‌های صیقلی و صاف را جمع‌آوری کرده و در مراسم چاق چاقو از آن‌ها استفاده می‌کردند و امروزه بیشتر از تکه چوب‌های صاف تراشیده شده‌ای که در پشت آن‌ها جای انگشت تعبیه شده است استفاده می‌کنند.

از جمله نوحه خوان‌ های سابق با تبحر می‌توان به «مرحوم ناصر جعفرزاده» اشاره کرد

خواندن نوحه با نوای سنج و طبل همراهی می‌شود، صدای به هم خوردن سنگ‌ها یکنواخت است، در کنار صدای نواختن سنج و طبل، برای دادن سوز و گداز بیشتری به این مراسم نی نیز نواخته می‌‎شود، در گذشته طبل نیز همراه این مراسم اجرا نمی‌شد ولی این مراسم با نواختن ساز محلی «سرنا» که در سامان به آن «ساز چپی» می‌گویند همراه بوده است.

یکی از فلسفه‌های اجرای این آیین، یادآوری جریان شب عاشوراست که امام حسین علیه السلام بیعت را از یاران خود برمی‌دارد و از آن‌ها می‌خواهد که هر کسی که نمی‌خواهد بماند برود و از فرزندان خویش می‌خواهد که دو تکه سنگ را به هم بکوبند تا صدای پای اسب کسانی که کربلا را ترک می‌کنند، آن‌ها را خجالت زده نکند.

براساس روایتی دیگر، امام حسین علیه السلام و یارانشان با کوبیدن سنگ‌ها به هم، مانع از رسیدن صدای پای اسبان دشمن می‌شدند تا اهل حرم از فراوانی دشمن اطلاع نیابند و امید خود را از دست ندهند.

دیگر فلسفه‌ آن، این گونه بیان می‌شود که در سیزدهم ماه محرم‌الحرام سال ۶۱ هجری قمری، عده‌ای از قبیله بنی اسد برای خاکسپاری شهدای کربلا به این سرزمین آمدند، آن‌ها به گروه‌های کوچکی تقسیم شدند، چون هوا تاریک بود عده‌ای از زنان بنی اسد، اجساد مطهر شهدا را یافتند و با کوبیدن دو سنگ بر هم، سایر گروه‌ها را با خبر کردند تا همه اجساد پاک و نورانی شهدا جمع آوری شدند، حضرت امام سجاد علیه السلام نیز از زندان ابن زیاد در کوفه خارج شده و در شناسایی و دفن شهدا منجمله دفن بدن مطهر حضرت سیدالشهدا علیه السلام به این قبیله کمک کردند.

از دیگر فلسفه‌های این مراسم این است که واقعه عاشورا و دفن شهدای آن به قدری با سوز و گداز همراه بوده که سنگ‌های بیابان نیز به هم خورده و صدا کردند.

قدمت مراسم چاق چاقو در شهرستان سامان از زمانی که دهستان سامان ایجاد شده وجود داشته و بیش از ۲۵۰ سال قدمت دارد، مراسم چاق چاقو  با شماره ثبت ۶۲۲ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.