این‌باغ‌ها ریه تنفسی شهر محسوب شده و میوه‌های خوش طعم باغ‌های قصردشت نیز معروف بوده است. با گذشت سال‌های سال، امروز وسعت این باغ‌های زیبا به یک‌هزار هکتار رسیده و دیگر کمتر می‌شود سیب‌های سرخ، سفید و ترش، انارهای دانه سرخ و زردآلوهای طلایی را در این باغ‌ها یافت.
شیراز همواره به باغ‌های سرسبز و خرم معروف بوده است، اما امروز کوچه باغ‌ها و باغ‌های آن پشت دیوارهای بلند ساختمان‌ها پنهان شده و به زمین‌های مخروبه تبدیل شده تا با خشکیدن آنها، مالکان برای گرفتن مجوز نقشه در دست، پله‌های شهرداری‌های مناطق را بالا و پایین کنند.
در دهه اخیر اگرچه مسئولان طرح ساماندهی باغ‌های قصرالدشت را دنبال می‌کنند، اما باز هم برخی افراد سودجو با روش‌های مختلف، شبانه باغ‌ها را به آتش کشانده و یا با استفاده از مواد نفتی آنان را خشک کرده‌اند.
به گفته افراد محلی، صاحبان برخی از این باغ‌ها یا در خارج از کشور به سر می‌برند یا فوت کرده‌اند و باغ در دست ورثه است و آنها نیز آن را به حال خود رها کرده‌اند. افراد سودجو نیز با بهره‌گیری از صاحبان بی‌تفاوت آنها، درصدد تفکیک باغ‌ها برآمده‌اند تا سود ناچیزی نیز به صاحبان آنان تعلق گیرد.
در این زمینه نیز کارشناسان محیط زیست از تخریب‌های اتفاق افتاده در باغ‌های قصردشت نگران بوده و خواستار توجه بیش از پیش به این موضوع هستند.
موضوع تخریب باغ‌ها همواره مورد توجه و دغدغه مردم و دوستداران محیط زیست بوده و تاکید آنان نیز بر این است که نباید به تاثیرات سوء نابودی باغ‌های قصردشت بی‌توجه بود بلکه باید با متخلفان به اشد مجازات برخورد کرد.
به گفته علیرضا پاک‌فطرت، شهردار شیراز، شورای شهر سال گذشته طرح باغات قصردشت را به تصویب رسانده است و شهرداری در تلاش است باغات قصردشت که بیش از یک‌هزار هکتار وسعت دارند را نگهداری و حفظ کند.
وی با بیان اینکه شهرداری شیراز در نخستین گام به منظور نگهداری از باغات قصردشت بیش از 250 هکتار از این باغات را خریداری کرده است، افزود: این میزان در 500 هکتار از باغات پراکنده است و در عمل 500 هکتار از باغات شیراز از طریق قانونی قابل تفکیک نیست چون شهرداری در آن شریک شده است.
شهردار شیراز با اشاره به اینکه باغات قصردشت شیراز برای نگهداری به آب نیاز دارند، تصریح کرد: در گذشته در شهر شیراز قنات‌های خوبی وجود داشته است که از جمله آنها می‌توان به قنات خیرات که تا محل چهار راه خیرات کنونی ادامه داشته و این قنات آب مورد نیاز پارک 27 هکتاری آزادی را تأمین می‌کرده اشاره کرد اما متاسفانه امروز بنا به دلایلی آب این قنات به یک سوم یا یک چهارم کاهش پیدا کرده است.
پاک‌فطرت با بیان اینکه چشمه جوشک که در مجاورت قصرقمشه قرار دارد در گذشته آب باغات قصردشت را تأمین می‌کرده است، عنوان کرد: قصرقمشه که در گذشته روستایی کوچک بوده، به دلیل نبود نظارت لازم با ساخت و سازهای غیرقانونی و غیرمقاوم گسترش یافته و ساخت و سازهای بی‌رویه در اطراف چشمه جوشک که آب نهر اعظم را تأمین می‌کند سبب کاهش شدید آب این چشمه و به تبع آن آب نهر اعظم شده است.
شهردار شیراز حفر چاه‌های غیرمجاز در اطراف شهرستان شیراز برای تامین آب مناطق مسکونی مشرف به صدرا را از دیگر عوامل کاهش شدید آب چشمه جوشک که منبع تامین آب باغات قصردشت بوده است عنوان کرد.
پاک‌فطرت با بیان اینکه شهرداری شیراز آب شرب را از آب مورد نیاز برای آبیاری فضای سبز تفکیک کرده و تا 90 درصد این کار انجام شده است، اظهار داشت: بخشی از باغات قصردشت که برای آبیاری آنها چاه حفر شده است با لوله‌کشی آبیاری می‌شود و بخشی از آنها نیز با استفاده از آبیاری قطره‌ای آبرسانی می‌شود.
شهردار شیراز معتقد است باید این نکته مورد توجه قرار گیرد که درخت 50 ساله با آبیاری قطره‌ای سیراب نمی‌شود.
محمودرضا طالبان، نائب رئیس شورای اسلامی شهر شیراز، از باغات قصردشت به عنوان یکی از مهم‌ترین داشته‌های شیراز یاد می‌کند و می‌گوید: به دلایل مختلف شاهد تخریب این باغ‌ها هستیم و پس از مدت زمانی نه چندان طولانی عرصه آنها کوچک و کوچکتر شده است.
وی با بیان اینکه شورای چهارم شهر شیراز از همان ابتدا بنا داشت به راهکارهایی برای حفظ این باغات دست پیدا کند افزود: لازم است بودجه‌ای برای حمایت از نگهداری باغ‌های شیراز به ویژه باغات قصردشت در نظر گرفته شود.
نائب رئیس شورای اسلامی شهر شیراز، به نشست‌های تخصصی برای شهر شیراز که به تازگی با تلاش «مرکز پژوهش‌های شورای اسلامی» تشکیل شده است اشاره کرد و اظهار داشت: در این نشست‌های تخصصی مطالب علمی در زمینه مسائل مختلف شهری مورد بررسی قرار می‌گیرد.
طالبان گفت: دومین نشست از سلسله نشست‌های تخصصی شورای اسلامی شهر شیراز پیرامون مسائل شهری امروز با حضور کارکنان اجرایی شهرداری و اعضای شورا، اساتید مجرب دانشگاه شیراز در حوزه کشاورزی و غیره با موضوع باز زنده‌سازی باغات قصردشت تشکیل شده است.
وی با بیان اینکه این جلسه از دو منظر به این موضوع پرداخته است خاطرنشان کرد: در این نشست چگونگی نگهداری باغات با شیوه‌های علمی و به‌روز و چگونگی استفاده از پساب به عنوان منبع آب پایدار برای باغات قصردشت مورد توجه و بررسی قرار گرفت.
نائب رئیس شورای اسلامی شهر شیراز با اشاره به اینکه نخستین مرکز تصفیه فاضلاب شیراز ایجاد شده است تصریح کرد: با تکمیل خط یک و دو این مرکز تا پایان امسال می‌توان از پساب برای آبرسانی به باغات استفاده کرد هرچند میزان سالم بودن پساب از دیگر نکات مهمی بود که در نشست امروز با افراد صاحب‌نظر مورد بررسی قرار گرفت.
علی قرقانی، عضو هیئت علمی بخش علوم باغبانی دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز، در نشست تخصصی بررسی راهکارهای باز زنده‌سازی باغات قصردشت گفت: ایجاد کلکسیون نگهداری ذخیره ژنتیک ارقام درختان قصردشت شیراز ضرورت دارد.
وی افزود: می‌توان این باغات را به نحوی احیا کرد که وجود آنها در محدوده شهری با اقتصاد مقاومتی همسو و در بخش ارزش تولیدی و اقتصادی منطقی باشد.
عضو هیئت علمی بخش علوم باغبانی دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز با بیان اینکه ارائه مجوز برای تبدیل درصد کوچکی از این باغات به مراکز تفریحی و گردشگری با هدف ایجاد انگیزه در باغداران برای نگهداری بهتر نیز باید مورد مطالعه قرار گیرد اظهار داشت: فعالیت‌های توریستی نباید خیلی مدرن باشد زیرا راه را برای تغییر کاربری‌های گسترده‌تر باز می‌کند.
قرقانی با تصریح اینکه بخشی از این باغات حتی اگر هر 60 روز یک بار آبیاری شود شاید سبز بماند بیان کرد: نیاز نیست باغداران در این بخش از باغات کار سختی انجام دهند.
وی با اشاره به اینکه در گذشته این باغات محل تولید میوه‌های با کیفیت بسیار خوبی بودند تصریح کرد: میوه‌ای که در شهرهای با آلودگی آب و هوا تولید شود از کیفیت لازم برخوردار نیست اما به دلیل اینکه در حال حاضر هوای شیراز آلوده نیست می‌توان از این باغات میوه‌های با کیفیت برداشت کرد که به مصرف داخلی برسد.
عضو هیئت علمی بخش علوم باغبانی دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز با بیان اینکه تغییرات اقلیمی بنابر مدل‌های پیش‌بینی سازمان‌های مختلف دو تا پنج درجه افزایش دمای کره زمین را نشان می‌دهد عنوان کرد: کشور ما در بازه چهار درجه افزایش دما است و گاه یک درجه جابجا شدن دما می‌تواند باعث توقف در کشت نوعی گیاه شود چنانکه در شرایط امروز شیراز، کاشت گردو قابل توصیه نیست و یا 60 درصد از برگ‌های درختان چنار در تابستان شیراز می‌سوزد.
این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه باغبان‌ها در بیشتر باغات قصردشت کشت مخلوط دارند و در بسیاری از نقاط درختان تک‌تک در کنار هم قرار دارند خاطرنشان کرد: مدیریت این بخش‌ها از آبیاری، هرس و غیره بسیار سخت است زیرا هر گونه درخت نیازهای خاص خود را دارد.
وی به بازدید اساتید دانشگاه شیراز از باغات قصردشت اشاره کرد و افزود: بیشتر این باغات مشکل تراکم دارند که مانع نفوذ نور به بخش‌هایی از فضای سبز می‌شود ضمن اینکه سن درختان بالا است چراکه متوسط سن اقتصادی درختان 30 سال محسوب می‌شود.
این عضو هیئت علمی دانشگاه شیراز با بیان اینکه کمبود آب در این باغات مشکل بسیار جدی است اظهار داشت: سیستم آبیاری بیشتر این باغات مدرن نشده و مشکلات تغذیه‌ای در درختان بارز است، این باغات به صورت اصولی هرس و تربیت نشدند و آفات و بیماری‌ها و علف‌های هرز در باغات بسیار زیاد بود.
قرقانی با اشاره به اینکه بسیاری از ارقام و گونه‌های قدیمی که در باغات قصردشت وجود داشت در معرض نابودی هستند افزود: زمانی سیب گلاب قصردشت معروف بود که همانند انگور منقا در حال کم شدن است و گیلاس خلیلی در این باغات کمیاب شده و درخت به، شاه‌توت، انار سیاه و خرمالو دیگر مواردی است که باید قبل از بین رفتن حفظ و نگهداری شوند.
این متخصص فیزیولوژی و اصلاح درختان میوه پیشنهاد کاشت انار، پسته، انجیر، خرمالو، گلابی، بادام و برخی هسته‌داران را برای باغات قصردشت ارائه کرد و گفت: امروزه می‌توان از یک هکتار باغ انار 50 تن محصول برداشت کرد هرچند انار استان فارس مانند رقم ملس جز برخی موارد نی‌ریز قابلیت صادرات ندارد.
وی با تأکید بر اینکه دانشکده کشاورزی برای درجه‌بندی و تهیه شناسنامه باغات قصردشت آمادگی دارد بیان کرد: شناسایی، تکثیر و احیای ارقام قدیمی و حفظ ذخایر ژنتیکی و راه‌اندازی کلکسیون برای پیشگیری از انقراض برخی ارقام باغات قصردشت ضرورت دارد.
شهزاد رونق‌زاده، مدیر ستاد آبادگری باغات قصردشت شیراز، نیز در این نشست تخصصی اظهار داشت: طرح انتقال حق توسعه به منظور ایجاد انگیزه در باغداران در دست مطالعه است.
وی با بیان اینکه در حوزه استحفاظی ستاد باغات امکان اینکه کمیسیون ماده 100 یا هر نهاد دیگری رأی به تغییر کاربری باغ بدهد وجود ندارد خاطرنشان کرد: بنا بر مصوبه شورای عالی معماری و شهرسازی کشور، باغات گروه یک از شمول تغییر کاربری خارج و این اقدام ممنوع شده است و هرگونه اقدامی در این راستا با برخوردهای قانونی مواجه می‌شود.
مدیر ستاد آبادگری باغات قصردشت شیراز با تصریح اینکه افرادی که ناآگاهانه اقدام به قطع درختان و آتش‌سوزی در این حوزه می‌کنند تا به گمان خود بتوانند تغییر کاربری باغات را محقق کنند بدانند این کار ممکن نیست بیان کرد: حتی با از بین رفتن کل باغ، کاربری آن به مسکونی تبدیل نمی‌شود.
رونق‌زاده افزود: جرائم خاصی نیز به این دسته از تخلفات تعلق گرفته از جمله اینکه متخلفان باید باغ را احیا کنند و اگر این کار را انجام ندهند باغ به شهرداری واگذار شده و هزینه احیا از مالک دریافت می‌شود.
وی با اشاره به اینکه افرادی که در حوزه استحفاظی باغات قصردشت اقدام به ساخت‌وساز کرده‌اند به کمیسیون ماده 100 ارجاع می‌شوند و کمیسیون در بسیاری موارد رأی به تخریب می‌دهد عنوان کرد: تاکنون بسیاری از ساخت‌وسازها، دیوارگذاری‌ها و تفکیک‌های انجام‌شده با رأی کمیسیون ماده 100 به حالت اولیه بازگشته و فرد متخلف جریمه شده است.
مدیر ستاد آبادگری باغات قصردشت شیراز با تاکید بر اینکه بیشتر باغداران اصیل قصردشت به باغات خود علاقمند هستند و با ستاد آبادگری باغات همکاری دارند تصریح کرد: اینگونه اقدامات متخلفانه بیشتر توسط سودجویانی انجام می‌شود که خود باغدار نیستند و با انگیزه تغییر کاربری و ساخت‌وساز و کسب سود این جرائم را مرتکب می‌شوند.
رونق زاده با تأکید بر اینکه برای حفظ این باغات باید انگیزه قوی در باغدار ایجاد شود اظهار داشت: انگیزه بیشتر مربوط به درآمد است و ایجاد درآمد در شرایط کنونی با اتکا به محصول و میوه باغات ممکن نیست زیرا در بافت شهری قرار گرفته‌اند.
وی با بیان اینکه «انتقال حق توسعه» راهکاری است که مورد بررسی قرار دارد گفت: پیشنهاد سوم خریداری بخش بزرگی از باغات توسط شهرداری و تبدیل آن به پارک‌های بزرگ شهری برای استفاده عمومی است.
به گفته مدیر ستاد آبادگری باغات قصردشت شیراز در بحث انتقال حق توسعه، برای مالک باغ به دلیل اینکه باغ را با هزینه خود حفظ می‌کند اما انتفاع آن به همگان می‌رسد حقی ایجاد می‌شود که شهرداری می‌تواند این حق را به طریقی دیگر در جایی دیگر به باغدار بدهد.
رونق‌زاده با اشاره به اینکه این ستاد در حال حاضر در بحث آب، ساخت خط لوله آب و آبرسانی به باغات به باغداران کمک می‌کند بیان کرد: امسال بنا بر مصوبه شورا در بحث مبارزه با آفات، تغذیه گیاهی و خرید ماشین‌آلات نیز به باغداران کمک می‌شود.
غلام‌مهدی حقدل، رئیس شورای اسلامی شهر شیراز، برگزاری نشست‌های تخصصی در شورا با تلاش مرکز پژوهش‌های این نهاد را کاری ارزشمند توصیف کرد و اظهار داشت: در این نشست‌ها معضلات مهم مدیریت شهری شناسایی و با بهره‌گیری از تجارب و معلومات اساتید هر رشته راهکارهای تخصصی برای حل آن ارائه می‌شود.
وی با اشاره به اینکه باغات قصردشت میراث گذشتگان برای نسل حاضر و نسل آینده است افزود: باز زنده‌سازی باغات قصردشت موضوعی است که معضلات خاص خود را دارد و در یک جلسه جمع‌بندی نمی‌شود.
رئیس شورای اسلامی شهر شیراز با تاکید بر اینکه این باغات به عنوان ریه‌های شهر باید حفظ شود خاطرنشان کرد: اگر این باغات از بین برود مالکان آنها بیشتر از تمامی شهروندان شیراز ضرر می‌کنند بنابراین لازم است هم مالکان هم تمامی استادان مجرب و متخصص این حوزه باید با بهره‌گیری از تمام امکانات موجود برای حفظ هر چه بهتر باغات تلاش کنند.
حقدل به بازدید اعضای شورای شهر از روند تکمیل مراحل ساخت تصفیه‌خانه شماره دو شیراز اشاره و تصریح کرد: بخش مایعات این تصفیه‌خانه تا پایان امسال راه‌اندازی می‌شود و روزانه 100 هزار مترمکعب خروجی دارد.
به گفته حقدل نتایج و ماحصل این جلسه به کمیسیون خدمات شهری شورای اسلامی ارائه می‌شود تا راهکارهای عملی از دل آن خارج و برای اجرا به شهرداری شیراز ابلاغ شود.
به گزارش تسنیم، استادان حاضر در این نشست با تأکید بر مفید بودن استفاده از تصفیه‌خانه‌های محلی برای تصفیه پساب در راستای آبیاری باغات قصردشت، عنوان کردند شیوه گندزدایی با کلر می‌تواند به بروز بیماری‌های پوست و مو، نارسایی کبدی، سرطان و سقط‌های ناخواسته جنین منجر شود و بهتر است روش‌های دیگری جایگزین این شیوه شود.
