شب يَلدا
ايرانيان با اين باور که فرداي شب يلدا با دميدن خورشيد، روزها بلندتر مي‌شود و تابش نور ايزدي افزوني مي‌يابد، آخر پاييز و اول زمستان را شب زايش مهر يا زايش خورشيد مي‌خواندند و براي آن جشن بزرگي برپا مي‌کنند.
ميوه و خشكبار، اصلي‌ترين خوراكي‌ها در شب يلدا هستند و ميوه‌هايي كه براي اين شب خريداري مي‌شوند، ميوه‌هايي پاييزي و تابستاني، به خصوص انار و هندوانه هستند. بر اساس يك باور قديمي، مردم با اين كار با ميوه‌هاي تابستاني وداع مي‌كنند و با خوردن خشكبار گرم به استقبال سرما مي‌روند و يلدا را جشن مي‌گيرند تا نشانگر تقابل سرما، ناباروري، پژمردگي و مرگ با گرما، روشنايي، باروري، سبزي و زندگي باشد.
خواص خوراكيهاي شب يلدا هر يك از خوراكيهاي شب يلدا، خواص درماني و طبيعي مخصوص دارند، چنانچه جعفر شهري در كتاب «طهران قديم» در رابطه با خواص مواد غذايي كه در اين شب خورده مي‌شود، آورده است: «مردم معتقد بودند با خوردني‌هاي سفره شب يلدا، مثل خوراكيهاي پاي سفره هفت‌سين طبيعت گرم خود را مي‌توانند سرد كنند و طبيعت سرد خود را گرم كنند. به اين صورت كه اگر از گرمي مزاج رنج مي‌برند، هندوانه و انار و اگر از سردي ناراحت مي‌شوند، توت و كشمش و خرما و مثل آن بخورند».
مطالعات زيادي نشان مي‌دهد که مصرف مناسب مغزها ريسک بيماري‌هاي قلبي عروقي را بين 20 تا 50 درصد کاهش مي‌دهد. همچنين اين مواد کاهنده خطرات ديابت هستند و مصرف مداوم مغزها خطر ابتلا به انواع سرطانها از جمله پروستات، ريه و سينه را کاهش مي‌دهد و حتي در کنترل فشار خون موثر است.
مغز پسته از نظر طب قديم ايران گرم و خشك است و براي افراد گرم مزاج مناسب نيست. اين ميوه بسيار مقوي است و حاوي ويتامين‌هاي ب1، ب3 و ويتامين E بوده و املاح مغذي شامل آهن، پتاسيم، فسفر و كلسيم را داراست. مغز پسته به دليل دارا بودن آهن، خون ساز است و معمولاً به افرادي كه از كم‌خوني فقر آهن رنج مي‌برند، مصرف آن توصيه مي‌شود. همچنين آن را تقويت كننده نيروي جسمي مي‌دانند. از ديگر خواص پسته مي‌توان به وجود كوآنزيم كيو10 اشاره كرد كه نوعي آنتي‌اكسيدان است و در پيشگيري از بيماري‌هاي قلبي نافع است. از سوي ديگر افرادي كه مبتلا به نارسايي بد هستند، مبتلايان به نقرس، ديابت و ناراحتي‌هاي كليه بايد از خوردن پسته خودداري كنند.
مغز گردو داراي پروتئين، قند، آب و چند اسيد آلي، مقدار كمي اسانس و ويتامين‌هاي A, B, C, Dو E است. اين ميوه حاوي اسيدهاي چرب مفيد و املاح معدني نظير كلسيم، پتاسيم، منيزيوم و فسفر است، تا جايي كه در برخي منابع، فسفر آن در رده منابع غني ذكر مي‌كنند. گردو از نظر طب قديم ايران گرم و خشك است و براي پايين آوردن كلسترول خون و پيشگيري از بيماري‌هاي ريوي مناسب است. مصرف اين ميوه از تشكيل سنگ كليه و سنگ كيسه صفرا جلوگيري مي‌كند.
برخي افراد ممکن است به خشکبار آلرژي داشته باشند، گفت: برخي از افراد بويژه کودکان زير 3 سال به خشکبار به ويژه بادام زميني که جز آجيل شب يلدا نيز هست حساسيت دارند. وي تهوع، شکم درد، دردهاي مزمن را از علائم اين آلرژي دانست و اظهار داشت: خشکبار و بادام زميني به دليل آزاد کردن پروئتين‌ها و فعل و انفعلات بدني باعث ترشح هيستامين در بدن مي‌شود که با خوردن آنتي هيستامين علائم از بين مي‌رود. بدترين شکل آلرژي به مواد غذايي آلرژن اين است که سيستم تنفسي نيز درگير مي‌شود و به افراد احساس خفگي دست مي‌دهد. با اين حال مصرف روزانه يک مشت خشكبار براي هر فرد توصيه مي‌شود.
هندوانه به شرط چاقو! هندوانه ميوه شب يلدا بيشتر يک ميوه تابستاني است اما در هر زمان که مصرف شود داراي خواص درماني زيادي است. يک هندوانه به طور متوسط داراي 92 درصد آب و 8 درصد قند طبيعي است. به همين علت فاقد هرگونه چربي اما حاوي مقاديرزيادي ويتامين و مواد معدني و 49 واحد کالري است. اين ميوه به علاوه مي‌تواند التهاب ناشي از بيماري‌هايي مانند آسم، آترواسکلروزيس، ديابت، سرطان روده و آرتروز را تسکين دهد. هندوانه صورتي رنگ منبع آنتي اکسيدان کاروتنوئيدي موسوم به ليکوپن است.
اين آنتي‌اکسيدان‌هاي مهم و قوي در تمام نقاط بدن، مولکول‌هاي راديکال آزاد را که با اکسيده کردن کلسترول موجب چسبيدن آنها به ديواره رگ‌هاي خوني شده و در نتيجه منجر به بروز حمله قلبي يا سکته مغزي شوند، در بدن خنثي مي‌کنند. مصرف گوجه و هندوانه بدليل داشتن ليکوپن به عنوان يک ماده آنتي اکسيدان در جلوگيري از بيماري‌هاي سرطاني مؤثرند. همچنين هندوانه حاوي ليپوسين است. ليپوسين يک آنتي اکسيدان است به همين علت انجمن قلب آمريکا مصرف هندوانه را به علت داشتن آنتي اکسيدان به عنوان يک ماده مفيد براي قلب مورد تاييد قرار داده است. بايد دقت کنيد که هندوانه براي اشخاص سرد مزاج و آنهائي که داراي معده سرد هستند، مناسب نيست. اين اشخاص اگر مي‌خواهند هندوانه بخورند بايد آن را با شکر، عسل و يا گل قند بخورند. همچنين هندوانه در اشخاص سرد مزاج باعث درد مفاصل و ضعف جنسي مي‌شود.
انار با طعم شب چله انار نه تنها سرشار از ويتامين است بلکه همچون دشمن قوي در برابر بيماري هايي مانند سرطان، بيماري قلبي، سکته مغزي و فشار خون بالا مي‌ايستد. انار غني از آنتي اکسيدانهاي قوي است. الاژيک اسيد موجود در انار از بروز سرطان جلوگيري کرده و رشد تومورهاي سرطاني را کند مي‌كند.
انار براي سلامت قلب و عروق، جلوگيري از تصلب شريانها و سکته‌ها، جلوگيري از پيري زودرس و آلزايمر و پيشگيري از سرطانها بويژه سرطان پروستات مفيد است. تحقيقات نشان داده است که آب انار مي‌تواند از خطر بيماري قلبي و سکته مغزي بکاهد. برخي مطالعات نشان داده‌اند که آب انار مي‌تواند فشار خون را پايين آورده و به سلولهايي که باعث سرطان سينه مي‌شوند حمله کند.
در يک تحقيق نيز مشخص شده عصاره ميوه انار ممکن است حاوي عامل موثري در برابر سرطان پوست باشد. نوشيدن مقداري (حدود 28 گرم) آب انار در روز توسط مردان مبتلا به سرطان پروستات از پيشرفت سريع بيماري جلوگيري مي‌کند. اما به ياد داشته باشيد کساني که سرد مزاج هستند نبايد در خوردن انار افراط کنند . زيرا معده را سست کرده و ايجاد نفخ مي‌کند.
زياده روي در شب يلدا
البته قرار نيست كه شما در شب يلدا كه شب سلامتي نام گرفته، در اثر مصرف بيش از حد خوراكي ها يا استفاده از خوراكي هاي آلوده بيمار شويد و طعم بلندترين شب سال را با بيماري و درد تلخ كنيد، در زير توصيه هايي آورده شده كه به شما كمك مي كند تا از برخي موارد آزار دهنده پرهيز كنيد:
1 - پوست ميوه هايي مثل انار و هندوانه را حتماً به دقت بشوييد، چرا كه خوردن انار آب لمبو و هندوانه در صورتي كه آلوده باشند، هرگز لذت بخش نيست.
2 - اگر در آجيلي كه مي خريد، بادام زميني بدون پوسته قهوه اي و به شكل فله اي وجود دارد حتماً آن را پاك كنيد و دقت كنيد كه در بين آن دانه هاي سياه ريز وجود نداشته باشد.
3 - افرادي كه از بالا بودن تري گليسيريد خون رنج مي برند، بهتر است از مصرف دانه هاي چرب مثل پسته، بادام، گردو و... خودداري كنند.
4 - مصرف آجيل بو داده كه حاوي نمك فراوان است به هيچ وجه به كساني كه فشار خون بالايي دارند يا از مشكلات كليوي رنج مي برند، توصيه نمي شود.
5 - بهتر است در انتخاب آجيل دقت كرده و به عنوان مثال پسته هايي كه پوست بسيار زرد براق يا مغز قرمز رنگ شده دارند و يا تخمه هايي كه براي پررنگ تر شدن از رنگ هاي مصنوعي در آنها استفاده كرده اند را خريداري نكنيد.
6 - خوراكي هاي شب يلدا به اندازه كافي متنوع و حجيم هستند، پس توصيه من به شما اين است كه يا شام را حذف كنيد يا شام بسيار سبكي ميل كنيد.
7 - به خاطر داشته باشيد كه آجيل خام تا يك سال قابل نگهداري است، اما بعد از تفت دادن بهتر است هر چه زودتر مصرف شود
منبع: www.beytoote.com
