تئاتر دینی، گرفتار در ورطه تکرار!

به گزارش سرویس بسیج زنان خبرگزاری بسیج، "مهراوه عشق" اثری نمایشی، برگرفته از کتاب " کشتی پهلو گرفته" نوشته " سید مهدی شجاعی است که به کارگردانی " راشین امامی" هنرمند جوان به روی صحنه رفته است. این اثر هنری که تئاتری فیزیکال – مذهبی است سال گذشته برای اولین بار در ایام فاطمیه بر روی صحنه رفت و امسال توانست به عنوان یکی از آثار راه یافته به سی و پنجمین جشنواره تئاتر فجر، چنان بدرخشد که در دو بخش کارگردانی و طراحی حرکت شایسته تقدیر ویژه قرار گیرد.

"راشین امامی" که بانوان موفق و فعال در عرصه هنر نمایش است، سال 1359 در تهران متولد شده و دانش‌آموخته کارشناسی بازیگری و کارشناسی ارشد کارگردانی از دانشکده هنر و معماری است. وی در کارنامه فعالیت های خود، بازیگری نمایش «از خاکستر به خاکستر» و ایفای نقش در فیلم «دلواره» را دارد، همچنین منشی صحنه و طراح لباس نمایش «هملت»، طراح نور نمایش «دیوارها»، منشی صحنه نمایش «خانه پاکیزه»،دستیاری کارگردان نمایش «دوگ برین» از دیگر فعالیت های این هنرمند جوان است.

 امامی اکنون مدرس و مدیر گروه رشته بازیگری دانشکده سروش و مشاور هنری ریاست دانشکده است و از وی دو مقاله ISI و علمی – پژوهشی با عناوین  «نشانه‌شناسی در تعزیه ایرانی» و «مقایسه نشانه‌شناختی تعزیه با تئاتر ارسطویی» منتشر شده است. 

نمایش مهم ترین وقایع زندگی حضرت زهرا(س) در 5 پرده

کارگردان نمایش "مهراوه عشق"  در خصوص این اثر می گوید: « این اثر کاری از گروه سرمستان و براساس کتاب «کشتی پهلو گرفته» اثر سیدمهدی شجاعی است که بر اساس صفات عاشقانه و مهربانی حضرت زهرا (س) دراماتورژی شده و به شیوه بی‌‌کلام و با استفاده از فرم و حرکت اجرا می‌ شود و تنها چند جمله برگرفته از کتاب در بین پرده‌‌ها پخش می‌‌شود.»

وی ادامه می دهد: «مهراوه عشق» در میان آثار نمایشی و به ویژه نمایش‌های مذهبی اثری کاملاً متفاوت است و ما برخلاف بسیاری از آثار نمایشی به جای دیالوگ‌پردازی و دیالوگ نویسی ترجیح دادیم که به تصویر، رنگ، نور و... توجه داشته باشیم.

امامی با اشاره به میزان علاقه خاصی که به تفکر و دنیای " سید مهدی شجاعی" دارد، می گوید: فضای کار این نویسنده توانا با ذهن و روح است و زیاد تصویری کار نمی کند و بیشتر با تفکر تماشاجی کار دارد، برای تبدیل رمان " کشتی پهلو گرفته" به یک اثر نمایشی و اجرایی، دو – سه جلسه ای با اقایان "سیدمهدی و سید جواد شجاعی" جلساتی را گرفتم و با راهنمایی های ایشان این اثر اجرایی شد.

کارگردان نمایش " مهراوه عشق" با بیان اینکه  این نمایش در 5 پرده از تولد تا شهادت بانو حضرت زهرا سلام الله را به تصویر کشیده است- از زندگی پدرشان، حضرت محمد (ص) و همسرشان حضرت علی (ع) و  مروری به زندگی امام حسین (ع) و واقعه فدک و در نهایت به نحوه شهادت ایشان و عروجشان به آسمان-، می افزاید: در کتاب " کشتی پهلو گرفته" اشاره شده است که حضرت زهرا واسطه بین پیامبر و همسرشان بودند یعنی واسطه بین ولی و نبی که من سعی کردم در این نمایش حلقه اتصال بودن را در زندگی کوتاه شان نشان دهم .

تئاتر فیزیکال، تئاتر سده بیست و یکم

وی در پاسخ به این سؤال که چرا این نوع نمایش را برای نشان دادن شخصیت و جایگاه حضرت زهرا سلام الله  انتخاب کردید، می گوید: « با وجود احترام بسیار زیادی که برای اجرای آثاری مثل "تعزیه" قائل ام،  ولی احساس می کنم امروزه با توجه به چیزهایی که مخاطبین ما از شبکه های اجتماعی دریافت می کنند در شهری مثل "تهران بزرگ" شاید اجرایی مثل اجراهایی که تا به امروز از آثار دینی داشتیم؛ نتواند آن جذابیت را برای تماشاگر ایجاد کند. به همین خاطر به سراغ تئاتر فیزیکال رفتم؛ تئاتری که  فارغ از دیالوگ گویی بر پایه بدن، حرکت و جملات حرکتی باشد.

از آنجایی که هم متن این قابلیت را داشت و هم به لحاظ نشانه شناسی، تماشاچی ما این قصه را بارها شنیده بود و می توانست با آن ارتباط برقرار کند و همچنین با توجه به اینکه مولتی مدیا، رسانه ها و تئاتر فیزیکال برای عصر کنونی ماست در اجرای آن مصمم شدم.»

" مهراوه عشق" تئاتری که فرشتگان روایت گران آنند!

مدیر گروه رشته بازیگری دانشکده سروش با بیان اینکه معتقدم اتفاق جدیدی که در اجرای این نمایش رخ داده رویکرد متفاوتی است که برای روایت اثر در پیش گرفته ایم، می گوید: تمام اتفاقاتی که در این اثر می افتد از دو منظر روایت می شوند، آن هم در یک لحظه! یعنی در لحظه بعثت پیامبر در آسمان چه اتفاقی می افتد و در زمین چه اتفاقی در حال شُرُف است؛ همچنین در واقعه غدیر، شهادت امام حسین علیه السلام، فدک و شهادت حضرت زهرا سلام الله. به این ترتیب تمام شخصیت های نمایش فرشته هستند.

این بانوی هنرمند می افزاید: به همین جهت بازیگران" مهراوه عشق" با حرکات فرم فرشته ها غم و اندوه و شادی و جشن را به تصویر می کشند. در واقع در اجرای «مهراوه عشق» تلاش کرده ام جهان «مُثُل» افلاطونی را به تصویر بکشم. 

امامی در ادامه تصریح می کند: انسان عصر حاضر دچار نوعي سر در گمي است كه ريشه آن قطع ارتباط با آسمان است و چيزي كه اين نا آرامي را از بين مي برد همان اتصال انسان با آسمان است، سعي شده اين پيام در اثر ارائه شود و با الگو برداري از زندگي اين بانوي بزرگ به آرامش از دست رفته بازگرديم.

وی پیام این اثر را علاوه بر روایت زندگی حضرت زهرا سلام الله این برمی شمارد که: چگونه یک زن می تواند از رسالت، امامت و تشیع دفاع و حمایت کند؛چگونه یک زن می تواند نبی بودن به ولی بودن تبدیل کند؛ اینکه حضرت زهرا سلام الله برای اسلام چقدر مهم هستند و یک زن چگونه می تواند در زندگی تأثیرگذار باشد.

این هنرمند جوان تأکید می کند: آنچه حضرت فاطمه سلام الله به بانوان عصر ما می تواند بدهد این است که « اهمیت و ویژگی یک زن در زندگی چه می تواند باشد».

 اجرای برای فاطمه(س) به نام و به یاد شهدای فاطمیون

کارگردان تئاتر "مهراوه عشق" درباره نخستین اجرای این اثر می گوید: سال گدشته، تصمیم داشتم اثری درباره امام حسین علیه السلام و حضرت علی اکبر علیه السلام کار کنم، اما دست تقدیر چنین بود که در ایام فاطمیه، سالن را به ما دادند و همین حُسن تقارن باعث شد کار را به نام حضرت فاطمه سلام الله کلید بزنیم و اجرای آن را به شهدای فاطمیون از شهدای مدافع حرم آل الله تقدیم کنیم که خدا را شکر با استقبال خوبی رو به رو شد با اینکه در ایام فاطمیه بودیم اما در هر 20 شب اجرا درسالن حافظیه 100 تا 120 تماشاچی داشتیم.

به اندازه یک روضه، اشک گرفتم!

وی در خصوص بازخوردی که از تماشاچی گرفته می گوید: من قصد اجرای روضه نداشتم اما این تئأتر به شدت گریه گرفت! افرادی با دیدن این تئاتر گریه می کردند و تحت تأثیر قرار می گرفتند که ظاهر آنها متشرع نبود چرا که تئاتر این قدرت را دارد تا به موضوع دینی خیلی عمیق بپردازد و با جذابیت و فاکتورهایی که دارد تماشاچی را تا لحظه آخر روی صندلی بنشاند.

من در مقام کارگردان این اثر، سعی کردم با جذابیت ها و خلاقیت هایی که ایجاد می کنم به بار ارزشی و دینی در تئاتر و نمایش بپردازم و چون خود روایت هم دلخراش بود، از تماشاگر مثل یک روضه گریه گرفت! طوری که اکثریت بعد از تماشای این اثر می گفتند: «آمدیم تئاتر ببینیم اما گویی رفتیم روضه یا می گفتند: فکر نمی کردیم جز با تعزیه و روضه خوانی، بتوان یک اثر تاریخی دردناک را توصیف کرد.»

تئاتر دینی، گرفتار در ورطه تکرار!

امامی تصریح کرد: اثار دینی در ورطه تکرار افتاده است! چیزی که بسیار تکرار می شود کهنه می شود و مخاطبش را از دست می دهد خلاقیت در جذب مخاطب و زنده ماندن یک واقعه کمک بسیاری می کند.

تئاتر فیزیکال، تئاتری مدرن و جهان مشمول

این کارگردان تئاتر " مهراوه عشق" و تقدیر شده در سی و پنجمین جشواره تئاتر فجر ادامه می دهد:  شخصا به تئاتر فیزیکال علامندم و در دانشگاه سعی دارم تمرکز روی همین موضوع باشد، زیرا المان تئاتری و اجرای مدرن و ابزاری مدرن برای دنیای مدرن امروزی است.. باید توجه داشت که تئاتر کشورهای مدرن، به سمت همان چیزی که در ابتدا بود پیش می رود! نمایش و تئاتر از آیین به وجود آمده و مطمئنا در آیین خواهند ماند و خواهد مُرد به همین خاطر احساس کردم که بستر خوبی فراهم است و نمایش بدنی – فیزیکال- که دیالوگ هم نداره می تواند جهان شمول باشد و در هر کشور و شهر و قومیتی قابلیت اجرا دارد.

« پدر، عشق و پسر» به مرحله پیش تولید رسید

وی با اشاره به اینکه امسال اجرای این اثر را به مرحوم " سعید کشن فلاح" -پدر تئاتر ایران- تقدیم کرده است، از پیش تولید یکی دیگر از آثار مذهبی خود با نام " پدر، عشق  و پسر " خبر می دهد و می گوید: این اثر هم از آثار سید مهدی شجاعی است که به داستان امام حسین علیه السلام و حضرت علی اکبر علیه السلام، اشاره دارد.

این مدرس رشته بازیگری و از فعالان ارزشی نمایش و تئاتر کشور در پایان این گفت و گو با بیان اینکه " مهراوه عشق" اثری پُر هزینه بود از عدم حمایت مالی سازمان ها، ارگان ها و نهادهای مختلف از این نمایش مذهبی گلایه دارد و می گوید: ائمه اطهار علیه السلام همیشه مظلوم بوده و هستند در حالیکه ما فکر می کنیم تمام توجه ما به این بزرگواران خرج دادن های شب های عزاداری است! من خیلی جاها رفتم اما کمکم نکردند و چون نمایش در زمان خاصی – درست در ایام فاطمیه، کسادی کار به خاطر جشواره تئاتر فجر و .. - اجرا می شد بلیت نفروختم اما همه اینها سبب خیر شد و ما امسال با دیده شدن توسط بزرگان هنر به جشنواره سی و پنجم راه یافتیم.