500 سال زمان نیاز است تا بعد از سیلاب ها خاک مناطق شمال کشور حاصلخیز شود

دکتر حسن احمدی، مدیر عامل موسسه خیریه کهریزک و عضو پیوسته فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران افزود: دو عامل اصلی در ایجاد سیل در کشور موثر است که از سوی انسان صورت می پذیرد :1- تخریب اکوسیستم های طبیعی شامل : جنگل، مرتع، بیابان و کشاورزی به عنوان اکوسیستم دست ساز انسان، 2- عوامل مهندسی؛ شامل طراحی شهرها و روستاها، طراحی پل ها، طراحی جاده های شهری و روستایی و ایجاد سازه ها برای مهار سیل.

همچنین مناطق پنج گانه اکولوژیک کشور شامل: هیرکانی (جنگل های شمال کشور)، ارسباران، زاگرس،ایرانی و تورانی، خلیج فارس و عمان؛ وسعت و پراکندگی منابع طبیعی تجدید شونده که بیش از  80 درصد از سطح کشور را به خود اختصاص داده و پدیده های اجتماعی- اقتصادی حاکم بر آن در طول ادوار گذشته موجب دخالتهای غیراصولی در این منابع شده و خرابی های به جا مانده را نمی توان در یک دوره کوتاه مدت بازسازی کرد.

وی با تشریح مساحت اکوسیستم های طبیعی در ایران گفت: جنگل شمال           1.300.000 هکتار، جنگل ارسباران 160.000 هکتار، جنگل زاگرس 5500000  هکتار، جنگل تورانی- خلیج فارس  هکتار، 55000000 مراتع 86100000 هکتار و  بیابان 40000000 هکتار است.

به گفته احمدی، در حال حاضر عوامل بسیاری در ایجاد اختلال در چرخه طبیعی حیات در فلات ایران نقش دارند. آستانه حساسیت چرخه طبیعی حیات نسبت به عوامل مخرب بسیار بالاست، بگونه ای که در مقابل هرپدیده جدید بیرونی و تحمیلی به سرعت واکنش نشان می دهد.

سلسله جبال زاگرس از کنار دریاچه وان در ترکیه آغاز می شود و استان های آذربایجان غربی، کردستان، کرمانشاه، ایلام، لرستان، چهار محال و بختیاری، اصفهان، کهگیلویه و بویر احمد، فارس و بخش عمده ای از استان خوزستان را در بر می گیرد.

طول تقریبی این رشته جبال به حدود 1400کیلومتر و مساحت آن حدود 6000 کیلومتر مربع تخمین زده می شود و رودخانه های بزرگی مانند کرخه، زاینده رود و کارون که دومین رودخانه بزرگ جهان با طول 850 کیلومتر است، از این کوه ها سرچشمه می گیرند.

  حوزه های آبخیز تمام مناطقی که در شمال ، غرب و شمال غربی کشور از پوشش جنگلی ، مرتع و کشاورزی پوشیده شده اند و علت اساسی آن تخریب جنگلها ، مراتع و کشاورزی در حوضه های بالا است دو رشته کوه البرز و زاگرس پوشیده از جنگل و مرتع است که در نوع خود در دنیا بی نظیر است، ولی به علت تخریب جنگل، مرتع و کشاورزی در اراضی جنگل، تقریبا می توان گفت که جنگل های زاگرس در خطر نابودی است.

درایران سالانه 63000 هکتار از جنگلهای البرز و زاگرس تخریب می شود که علت آن چرای بی رویه دام است، امروزه 2 تا 5/2 برابر ظرفیت مراتع کشور دام وجود دارد. که خود علل اصلی تخریب مراتع است.

احمدی افزود: ارزش اکولوژی، زیست و اقتصادی جنگل های کشور : هر هکتار جنگل 1600 متر مکعب آب را وارد آبهای زیر زمینی می کند. هر هکتار جنگل حدود 2.5 تن اکسیژن تولید می کند. کاهش تبخیر رطوبت خاک به میزان 40 درصد. افزایش رطوبت نسبی هوا به مقدار 10 درصد.  افزایش 20 درصدی ضریب نگهداشت رطوبت خاک ( لاشبرگ درختان تا 13 برابر وزن خود آب جذب می کند.) نقش ارزشمند در جلب گردشگر و سایر جاذبه های آن می تواند شرایط مناسبی را فراهم سازد.

سهم و اهمیت تولید اکسیژن: هر فرد در شبانه روز به طور متوسط یک کیلوگرم غذا، 5/1 کیلوگرم آب و 16 کیلوگرم هوا مصرف می کند.

هر گرم بنزین 14 گرم اکسیژن هوا می گیرد و هر لیتر آن 1711 گرم دی اکسید کربن تولید می کند. هرهکتار جنگل و مرتع سالانه 5/2 تن اکسیژن تولید و 5/4 تن گاز کربنیک جذب می کنند.

ارزش مجموع ذخائر نفت گاز حدود پنج تریلیون یورو، تنها پنج درصد ارزش منابع طبیعی تجدید شونده است.

بانک جهانی : بیشترین خسارات 25.500 میلیارد ریال در بخش آب و 22600 میلیارد ریال در بخش منابع طبیعی ایران بوده است.

بررسی شاخص های جهانی نظیر شاخص های عملکرد زیست محیطی کشور نشان دهنده روند نزول ایران در رتبه بندی جهانی است . ( تنها در سال 2008 میلادی سقوط 14 پله )

عوامل مهندسی

در این سیل 12 هزار کیلومتر جاده شهری و روستایی تخریب شده و 450 شهر و روستا زیر آب رفته و بیش از 400 دهنه پل تخریب شده است. چرا؟

کدام ارگان مقصر است؟

مهندسین عمران، راه ها و ساختمان ها که طراح جاده ، پل و شهر و روستاها هستند .آیا این مهندسین محیط کاری خود را که محیط طبیعی است ، می شناسند. چند واحد تحصیلی در دانشگاه از دروس منابع طبیعی و محیط زیست را گذرانده اند.

در کلیه دانشکده های فنی دنیا حداقل 10 تا 15 واحد درسی در محیط طبیعی می گذرانند تا اکوسیستم را بشناسند؛ رودخانه را بشناسند و طراحی راه ها و پل ها را براساس دبی های با دوره برگشت 50 و 100 ساله محاسبه کنند. تا اینکه پل تخریب نشود.

در این سیل بندرت پل های قدیمی که بیش از 100 سال قدمت دارند را تخریب نموده و پلها طوری طراحی شده که جریانهای بزرگ را می توانند عبور دهند.

سالانه در کشور حدود 5/2 میلیارد تن خاک حاصلخیز تخریب شده و از دسترس خارج می شود ، در شرایط فعلی سیل بیش از یک میلیون هکتار اراضی کشاورزی و چندین میلیون هکتار از جنگل و مرتع را تخریب نموده که حاصل آن گل و لای بجامانده در شهر و روستای مناطق سیل زده است.

خسارت سیل در اراضی کشاورزی 6 هزار میلیارد تومان برآورد شده است، در این میان میزان خسارت در جنگل و مراتع مشخص نیست مسلما میزان خسارت کمتر از اراضی کشاورزی نیست.

از آنجاکه برای هر سانتی متر مربع خاک در شرایط اقلیمی مرطوب مانند: شمال کشور بین 300 تا 500 سال زمان و در سایر مناطق خشک و نیمه خشک بیش از 1000 سال زمان لازم است. چگونه می توان خاک حاصلخیز از دست رفته را جبران کرد... !!!