مقدمه ای بر فریضه امر به معروف و نهی از منکر
یکی از مسائل مهم و مورد بررسی در جامعه اسلامی،مسئله امر به معروف و نهی از منکر است
به گزارش خبرگزاری بسیج از کردستان، یکی از مسائل مهم و مورد بررسی در جامعه اسلامی،مسئله امر به معروف و نهی از منکر است. این موضوع همانند مابقیه موضوعات دیگر مخالفان و موافقان خاص خودش را دارد و هر کدام برای اثبات و ابطال این موضوع دلایل و استدلال های را ارائه می دهند و جامعه را نسبت به این مسئله آگاه می کنند.
ما هم به نوبه خود در این باب باید نکاتی را اشاره کنیم تا اهمیت این موضوع روشن شود و برای اینکار باید دلایل مخالفان را هم مورد نقد قرار بدهیم. مخالفان امر به معروف و نهی از منکر می گویند این موضوع با اختیار و آزادی انسان در تضاد است،به عبارت دیگر آمرین امر به معروف و نهی از منکر برای افراد تصمیم گیری می کنند و باعث سلب آزادی افراد میشود!
در اینجا باید این نکته را تذکر داد که امر به معروف و نهی از منکر جز فطرت انسانهاست و حتی مخالفان هم در زندگی اجتماعی با دیگران به شکل مستقیم امر به معروف و نهی از منکر می کنند.
وقتی مخالفان در زندگی اجتماعی مورد مشورت دیگران قرار می گیرند و یا حتی مسئولیتی در قبال دوستان و خانواده خودشان احساس می کنند شروع به امر به معروف و نهی از منکر می کنند و همین که می گویند که به نظر من این کار خوب است،این کار بد است،این کار باید به این صورت انجام شود؛همه این جملات نشانه امر به معروف و نهی از منکر است که مخالفان هم در زندگی خودشان انجام می دهند.
اما چرا مخالفان با وجود اینکه خودشان امر به معروف و نهی از منکر می کنند باعث سلب آزادی از دیگران نمیشود ولی اگر مسلمانان امر به معروف و نهی از منکر را انجام دهند به معنی سلب آزادی از دیگران تفسیر میشود؟
آنچه در اینجا معلوم و مشخص است که امر به معروف و نهی از منکر چیزی بیرون از ذات و فطرت انسانی نیست و به همین دلیل همه انسان ها چه مخالفان و چه موافقان نسبت به دیگران امر به معروف و نهی از منکر را انجام می دهند ولی مخالفان امر به معروف و نهی از منکر چون هنوز مسئله فطرت را قبول نکردند و انسانیت را بیرون از فطرت جستجو می کنند و هر چیزی را که انسانیت را محدود کند به معنی سلب آزادی و نابودی انسانیت معنی می کنند،در حالی که ایجاد محدودیت به معنی سلب آزادی نیست.
اتقاقا کاملا برعکس محدودیت باعث رشد و تکامل انسانیت میشود، اگر ما انسان را به حال خود رها کنیم اصلا معلوم نیست این انسان چگونه تکامل و رشد پیدا می کند؟انسان کرامت و شرافت و بزرگی دارد و همین موضوعات باعث میشود که ما انسان را به حال خود رها نکنیم بلکه برای تکامل و غنی کردن این انسان تلاش کنیم.
استاد مطهری می فرماید که انسان آزاد است تا در مسیر تکامل و رشد انسانیت حرکت کند نه اینکه آزاد است که به سمت حیوانیت حرکت کنند.
ما هم اعتقاد داریم که انسان باید آزاد باشد ولی این به معنی آزادی بیرون از انسانیت نیست،بلکه این آزادی در جهت رشد و تکامل انسان است. ما آزادی را قبول داریم که کرامت و شرافت انسانی را محقق کنند نه آزادی حیوانی که امروز ما در دنیای غرب شاهد آن هستیم و حتی متاسفانه در جامعه خودمان کم و بیش قابل مشاهده است.از قتل های ناموسی گرفته تا کشتن همسر و فرزند همگی نشان از آزادی حیوانی است که بعضی از افراد برای جامعه ما به ارمغان آوردند.
وقتی مخالفان، امر به معروف و نهی از منکر را به معنی سلب آزادی تفسیر می کنند و هر گونه اصلاح جامعه و مشخص کردن مسیر رشد و تعالی انسانی را به معنی دخالت در زندگی افراد معنی می کنند باید شاهد این گونه موضوعات در جامعه باشیم.
در واقع امر به معروف و نهی از منکر باعث رشد و تعالی انسانیت میشود،زیرا این انسان جانشین خدا بر روی کره زمین است و شایسته و لیاقت بیشتری دارد که جنبه های انسانی خودش را غنی و تعالی دهد.
اما نکته دیگر که باید به آن اشاره کرد احساس مسئولیت افراد نسبت به دیگران است. همه انسان ها در زندگی اجتماعی به دیگران بی تفاوت نیستند بلکه خودشان را مسئول می دانند و اگر دیگران را به چیزهای نیک راهنمایی می کنند و یا از چیزهای بد و زشت نهی می کنند بخاطر وجود احساس مسئولیت است و این احساس مسئولیت با موضوع آزادی و اختیار دیگران هیچ منافاتی ندارند،بلکه همه آنها نشانه وجود انسانیت در افراد است.
اگر ما نسبت به دیگران احساس مسئولیت می کنیم به معنی مجبور کردن دیگران نیست بلکه ما راه و روش را برای افراد نشان می دهیم و انتخاب مسیر به خود افراد بستگی دارد نه به ما. بنابراین امر به معروف و نهی از منکر یکی از روش های تعالی و تکامل انسان محسوب میشود و اگر به دنیای غرب نگاه کنیم که متاسفانه در روزهای اخیر به پیامبر اسلام توهین کرده اند و آن را نماد آزادی بیان می دهند،اگرچه ما هم آزادی بیان را قبول داریم ولی منشا و سرچشمه آزادی بیان را دین اسلام می دانیم نه اندیشه های برگرفته از انسان.
در واقع مکتب های فکری و فلسفی که توسط انسان ها شکل می گیرند و تابع شرایط و وضعیت اجتماعی قرار دارند و هر روز یک چیز را به عنوان اصول انسانی معرفی می کنند و اگر فردا شرایط تغییر کرد مسلما باید اصول دیگری را به عنوان اصول انسانی معرفی کنند،در حالی که اصول انسانی از جمله کرامت،شرافت و بزرگی انسان ها در هیچ شرایط و مکانی قابل تغییر نخواهد بود. نمیتوان گفت امروز آزادی بیان خوب است ولی چون فردا شرایط تغییر می کند پس آزادی بیان هم بد خواهد شد.
آزادی بیان که توسط مکاتب انسانی بوجود می آیند با کوچکترین تغییر در منافع آنها آزادی بیان را از ریشه قطع می کنند،اگر دنیای غربی به دنبال آزادی بیان است باید آن را در مورد شرایط اجتماعی و مشکلات دنیای غرب هم قبول کنند نه فقط برای دیگران نسخه آزادی بیان را بنویسد.
در حقیقت نباید در جای که به نفع فرد است و با نام آزادی بیان امر به معروف و نهی از منکر را نهی و هر جا سود و منفعتی برای فرد دارد خواهان آن شد، کاری که امروزه مخالفان این امر خطیر آن را به وضوح انجام می دهند.
یادداشت:مختار سلیمانی کارشناس ارشد جامع شناسی و مدرس آموزشی
ما هم به نوبه خود در این باب باید نکاتی را اشاره کنیم تا اهمیت این موضوع روشن شود و برای اینکار باید دلایل مخالفان را هم مورد نقد قرار بدهیم. مخالفان امر به معروف و نهی از منکر می گویند این موضوع با اختیار و آزادی انسان در تضاد است،به عبارت دیگر آمرین امر به معروف و نهی از منکر برای افراد تصمیم گیری می کنند و باعث سلب آزادی افراد میشود!
در اینجا باید این نکته را تذکر داد که امر به معروف و نهی از منکر جز فطرت انسانهاست و حتی مخالفان هم در زندگی اجتماعی با دیگران به شکل مستقیم امر به معروف و نهی از منکر می کنند.
وقتی مخالفان در زندگی اجتماعی مورد مشورت دیگران قرار می گیرند و یا حتی مسئولیتی در قبال دوستان و خانواده خودشان احساس می کنند شروع به امر به معروف و نهی از منکر می کنند و همین که می گویند که به نظر من این کار خوب است،این کار بد است،این کار باید به این صورت انجام شود؛همه این جملات نشانه امر به معروف و نهی از منکر است که مخالفان هم در زندگی خودشان انجام می دهند.
اما چرا مخالفان با وجود اینکه خودشان امر به معروف و نهی از منکر می کنند باعث سلب آزادی از دیگران نمیشود ولی اگر مسلمانان امر به معروف و نهی از منکر را انجام دهند به معنی سلب آزادی از دیگران تفسیر میشود؟
آنچه در اینجا معلوم و مشخص است که امر به معروف و نهی از منکر چیزی بیرون از ذات و فطرت انسانی نیست و به همین دلیل همه انسان ها چه مخالفان و چه موافقان نسبت به دیگران امر به معروف و نهی از منکر را انجام می دهند ولی مخالفان امر به معروف و نهی از منکر چون هنوز مسئله فطرت را قبول نکردند و انسانیت را بیرون از فطرت جستجو می کنند و هر چیزی را که انسانیت را محدود کند به معنی سلب آزادی و نابودی انسانیت معنی می کنند،در حالی که ایجاد محدودیت به معنی سلب آزادی نیست.
اتقاقا کاملا برعکس محدودیت باعث رشد و تکامل انسانیت میشود، اگر ما انسان را به حال خود رها کنیم اصلا معلوم نیست این انسان چگونه تکامل و رشد پیدا می کند؟انسان کرامت و شرافت و بزرگی دارد و همین موضوعات باعث میشود که ما انسان را به حال خود رها نکنیم بلکه برای تکامل و غنی کردن این انسان تلاش کنیم.
استاد مطهری می فرماید که انسان آزاد است تا در مسیر تکامل و رشد انسانیت حرکت کند نه اینکه آزاد است که به سمت حیوانیت حرکت کنند.
ما هم اعتقاد داریم که انسان باید آزاد باشد ولی این به معنی آزادی بیرون از انسانیت نیست،بلکه این آزادی در جهت رشد و تکامل انسان است. ما آزادی را قبول داریم که کرامت و شرافت انسانی را محقق کنند نه آزادی حیوانی که امروز ما در دنیای غرب شاهد آن هستیم و حتی متاسفانه در جامعه خودمان کم و بیش قابل مشاهده است.از قتل های ناموسی گرفته تا کشتن همسر و فرزند همگی نشان از آزادی حیوانی است که بعضی از افراد برای جامعه ما به ارمغان آوردند.
وقتی مخالفان، امر به معروف و نهی از منکر را به معنی سلب آزادی تفسیر می کنند و هر گونه اصلاح جامعه و مشخص کردن مسیر رشد و تعالی انسانی را به معنی دخالت در زندگی افراد معنی می کنند باید شاهد این گونه موضوعات در جامعه باشیم.
در واقع امر به معروف و نهی از منکر باعث رشد و تعالی انسانیت میشود،زیرا این انسان جانشین خدا بر روی کره زمین است و شایسته و لیاقت بیشتری دارد که جنبه های انسانی خودش را غنی و تعالی دهد.
اما نکته دیگر که باید به آن اشاره کرد احساس مسئولیت افراد نسبت به دیگران است. همه انسان ها در زندگی اجتماعی به دیگران بی تفاوت نیستند بلکه خودشان را مسئول می دانند و اگر دیگران را به چیزهای نیک راهنمایی می کنند و یا از چیزهای بد و زشت نهی می کنند بخاطر وجود احساس مسئولیت است و این احساس مسئولیت با موضوع آزادی و اختیار دیگران هیچ منافاتی ندارند،بلکه همه آنها نشانه وجود انسانیت در افراد است.
اگر ما نسبت به دیگران احساس مسئولیت می کنیم به معنی مجبور کردن دیگران نیست بلکه ما راه و روش را برای افراد نشان می دهیم و انتخاب مسیر به خود افراد بستگی دارد نه به ما. بنابراین امر به معروف و نهی از منکر یکی از روش های تعالی و تکامل انسان محسوب میشود و اگر به دنیای غرب نگاه کنیم که متاسفانه در روزهای اخیر به پیامبر اسلام توهین کرده اند و آن را نماد آزادی بیان می دهند،اگرچه ما هم آزادی بیان را قبول داریم ولی منشا و سرچشمه آزادی بیان را دین اسلام می دانیم نه اندیشه های برگرفته از انسان.
در واقع مکتب های فکری و فلسفی که توسط انسان ها شکل می گیرند و تابع شرایط و وضعیت اجتماعی قرار دارند و هر روز یک چیز را به عنوان اصول انسانی معرفی می کنند و اگر فردا شرایط تغییر کرد مسلما باید اصول دیگری را به عنوان اصول انسانی معرفی کنند،در حالی که اصول انسانی از جمله کرامت،شرافت و بزرگی انسان ها در هیچ شرایط و مکانی قابل تغییر نخواهد بود. نمیتوان گفت امروز آزادی بیان خوب است ولی چون فردا شرایط تغییر می کند پس آزادی بیان هم بد خواهد شد.
آزادی بیان که توسط مکاتب انسانی بوجود می آیند با کوچکترین تغییر در منافع آنها آزادی بیان را از ریشه قطع می کنند،اگر دنیای غربی به دنبال آزادی بیان است باید آن را در مورد شرایط اجتماعی و مشکلات دنیای غرب هم قبول کنند نه فقط برای دیگران نسخه آزادی بیان را بنویسد.
در حقیقت نباید در جای که به نفع فرد است و با نام آزادی بیان امر به معروف و نهی از منکر را نهی و هر جا سود و منفعتی برای فرد دارد خواهان آن شد، کاری که امروزه مخالفان این امر خطیر آن را به وضوح انجام می دهند.
یادداشت:مختار سلیمانی کارشناس ارشد جامع شناسی و مدرس آموزشی
ارسال نظرات شما
یادداشت
