یازدهمین جلسه دوره آموزشی حکمرانی و سیاستگذاری با عنوان «ارزیابی سیاست‌های عمومی»
به گزارش سرویس اساتید خبرگزاری بسیج، یازدهمین جلسه درسی دوره آموزشی حکمرانی و سیاستگذاری سازمان بسیج اساتید دانشگاه‌ها، مراکز آموزش عالی و پژوهشی کشور با حضور اعضای هیأت علمی مسئول و عضو شبکه استانی اندیشگاه سیاست‌پژوهی و راهبردنگاری، اندیشکده‌ها و گروههای علمی مسأله محور بسیج اساتید سراسر کشور روز سه‌شنبه 23 دی ماه 1399 از ساعت 15:30 تا 17:30 به صورت وبيناری و با همکاری معاونت تربیت و آموزش سازمان برگزار شد.
دكتر مهدی عبدالحمید، استاد دانشکده مدیریت دانشگاه علم و صنعت ایران در این نشست وبیناری بیان کرد: ارزشیابی در چرخه سیاستگذاری عمومی بعد از مراحل تشخیص مشکل، دستورکار گذاری، تدوین و اجرای خط‌مشی جزو اساسی ترین مرحله این چرخه است و اندیشکده‌ها و گروههای علمی مسأله محور به‌عنوان مفصل بین علم و عمل، ضمن شناسایی و دستورگذاری درست مسأله برای پرهیز از خطای نوع سوم، میبایست کل این فرایند و چرخه را مورد توجه قرار دهند. البته برخی خاتمه سیاست‌ها را نیز به این چرخه اضافه میکنند که چگونگی و نحوه انجام آن امری حساس و پیچیده است.
وی افزود: ارزشیابی یعنی اثرسنجی سیاست‌ها بر روی گروههای هدف، دیگر گروه‌ها (اثرات سرریز)، وضعیت آینده علاوه بر وضعیت نزدیک، میزان هزینه‌های مستقیم و منابعی که برای برنامه و خط‌مشی هزینه شده و نیز میزان هزینه‌های غیرمستقیم شامل فرصت‌های از دست رفته می‌باشد. به عنوان نمونه، میزان رضایت جمعیت هدف از طرح مسکن مهر و اثرات جانبی آن بر سایر گروه‌ها را میشود بر این اساس ارزیابی کرد.
این استاد دانشگاه، امواج ارزشیابی از دهه 1960 تا 1995 را شامل موج علمی (ارزشیابی مبتنی بر خروجی‌ها، روش‌های کمی و عقلانیت تجربی)، موج مشارکتی (ارزشیابی گفتگومحور)، موج نئولیبرال (رویکرد بازارمحور و مبتنی بر مدیریت دولتی نوین) و موج شواهدمحور (بازگشت به رویکرد علمی و تجربی ولی با تمرکز بر اثرات) دانسته و گفت: ضرورت دارد که خروجی‌های (Output) یک سیستم به اثرسنجی (Impact) یعنی اثرات مهم برسد.
وی با بیان اینکه سیاستگذاری علم ارزش محور است، گفت: مهمترین مبنا در فهم مسأله و ارزشیابی سیاست این است که بدانیم مبانی فکری و ارزشی که می‌خواهیم مسأله را شناسایی کنیم و سپس راهکار ارائه دهیم، چیست.
مسئول اندیشکده حکمرانی بسیج اساتید دانشگاه علم و صنعت ایران عنوان کرد: پاسخگویی، حساب پس دهی و یادگیرندگی دولت جزو ضرورت‌های ارزشیابی سیاستگذاری عمومی است که در این زمینه به فهم و درک مخاطبین سیاست نیز باید توجه شود. حضرت علی (ع) به مالک اشتر فرمود: «إنّما یُستَدَلُّ عَلَى الصّالِحینَ بِما یُجری اللّه ُ لَهُم عَلى ألسُنِ عِبادِه» یعنی اگر میخواهید صالحین را بشناسید باید ببینید بندگان خدا در مورد آنها چه میگویند.
عبدالحمید افزود: از منظر یادگیرندگی آنچه عموماً دولت‌ها می‌دانند شامل؛ میزان منابع مالی هزینه شده، تعداد ارباب رجوعان، میزان هزینه خدمات دولتی و میزان توجه و درگیری گروههای ذینفع در خصوص خدمات و برنامه‌هاست لیکن آنچه که دولت‌ها عمدتاً نمیدانند عبارتند از: میزان اثربخشی برنامه‌ها بر روی جامعه، بازه زمانی لازم برای اثرگذاری، نوع اثرگذاری (مثبت یا منفی)، هزینه - فایده برنامه‌ها به نسبت جامعه و وجود برنامه‌های بدیل بهره ور.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه فلسفه و نوع عقلانیت، مدل‌ها، شاخص‌ها و روش‌های ارزشیابی در جمهوری اسلامی ایران میبایست به صورت نظام مند و بر اساس نظام حکمرانی اسلامی باشد، گفت: وقتی بورکراسی و نظام ارزشیابی سیاستی در ساختارهای اجرایی بر پایه تفکرات غرب باشد، شاخص‌های ارزشیابی نیز به صورت نادرست انتخاب میشود. بنابراین اشتباه محاسباتی نتیجه فقدان نظام ارزشیابی است. در جمهوری اسلامی ایران نیز اگر مدیران اجرایی عقلانیت اسلامی و مدیریت انقلابی و جهادی نداشته باشند، دچار اشتباه محاسباتی خواهند شد.
عبدالحمید با تأکید بر لزوم واکنش فوق فعال در برابر تصاویر القایی غرب، افزود: ارائه تصویر جایگزین و قدرت شالوده شکنی تصاویر القایی و نیز تلاش برای هدایت عزم ملی به سوی تحقق وضعیت مطلوبتر از طریق واکنش فوق فعال فراهم میشود و میبایست از واکنش‌های انفعالی (رضایت به حفظ وضع موجود)، هم نوا (تلاش برای تحقق تصویر القایی)، آشفته حال (تلاش بدون برنامه برای گریز از سلطه طرح القایی) و فعال (تلاش برای بهینه سازی منافع در چارچوب طرح القایی) پرهیز و مبارزه کرد.
وی مطرح کرد: تمایز بین اثر و خروجی، تعیین گروه هدف، تمایز بین اثرات کوتاه مدت و بلندمدت، تمایز بین اثرات نمادین و ملموس جزو رهنمودهای ارزشیابی صحیح است و چنانچه نتوانیم احساس و ادراک مخاطبین سیاست از واقعیت را مدیریت کنیم، تأثیرگذاری آن اندک میشود.
عبدالحمید در پایان، دعواهای تعارضات سیاسی و ارزشی، اثر نمادین برخی از خط‌مشی‌ها، نگاه منفی خط‌مشی‌گذاران در خصوص نیت سوءگزارشات ارزشیابی، هزینه‌های مالی، فکری، اعتباری و روانی فراوان و ایجاد تداخل بر روی برنامه‌های فعلی را جزو چرایی شکست اغلب ارزشیابی‌ها عنوان کرد.
گفتنی است، در ابتدای این جلسه، دکتر وحید آرایی قائم مقام اندیشگاه سیاست‌پژوهی و راهبردنگاری سازمان بسیج اساتید کشور، ارزیابی سیاستی را جزو اساسی‌ترین مرحله چرخه سیاستگذاری دانست و گفت: اثربخشی و کارآمدی اجرای سیاست‌ها با ارزیابی دقیق و جامع مبتنی بر نظامات ارزشی و اسلامی و منظومه فکری حاکم فراهم میشود.
عضو هیأت علمی گروه مدیریت دولتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی بیان کرد: ارزیابی سیاستی اگر به درستی انجام گیرد به بهبود سیاست عمومی به طور پویا کمک و فرایند سیاستگذاری را اصلاح می‌کند. چرا که طی فرایند ارزیابی، نحوه شکل‌گیری اهداف و برنامه‌ها، نحوه اجرا و اقدام و نیز دستاوردها سنجش میشود.
مدیر آموزشی و تربیت نخبگانی سامان بسیج اساتید کشور در پایان تأکید کرد: سیاستگذاری اجرایی کشور در عرصه‌ها و حوزه‌های عملیاتی میبایست در چارچوب اسناد بالادستی کشور بویژه بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی باشد.
انتهای پیام/
