پیشنهاد آیین‌نامه تحولی ارتقای مراتب علمی و دانشگاهیان در بهار 1400
به گزارش سرویس اساتید خبرگزاری بسیج، 250 نفر از اعضای هیأت‌علمی دانشگاه‌های کشور با درجه استاد تمامی در اعتراض به تأخیر نهادهای سیاستگذار و مجری در حوزه علم، فناوری و فرهنگ برای نوسازی آیین نامه ارتقاء و ترفیع علمی اعضای هیأت‌های علمی در دانشگاهها نامه‌ای به دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی و وزیر علوم، تحقیقات و فناوری نوشتند.
متن نامه به شرح زیر است :
بسم الله الرحمن الرحیم
العِلمُ سُلطانٌ مَن وَجدَهُ صالَ بِهِ وَ مَن لَم يَجِدهُ صيلَ عَلَيه. (امام علی علیه السلام)
دانش، سلطنت و قدرت است، هر كه آن را بيابد، با آن يورش برد، و هر كه آن را نیابد، بر او يورش برند.
حجت‌الاسلام و المسلمین جناب آقای دکتر سید سعید رضا عاملی، دبیر محترم شورای عالی انقلاب فرهنگی
جناب آقای دکتر منصور غلامی، وزیر محترم علوم، تحقیقات و فناوری
سلام علیکم
اللهم صل علی محمد و آل محمد؛ با احترام، همانطور که مستحضرید، انقلاب شکوهمند اسلامی در حالی وارد گام دوم و نیز دومین مرحله از مراحل تمدنی خویش؛ در خودسازی، جامعه‌پردازی و تمدن‌سازی نقل مکان کرده، که از چالش‌ها و موانع ادوار پیشین عبور نموده است؛ آرمان‌های جهان شمول آن که زمانی صدای آن فقط از ایران اسلامی طنین‌انداز بود، اینک در بین ملت‌های مسلمان و مستضعفین جهان به جریانی زنده تبدیل شده است.
اکنون جمهوری اسلامی در نقطه عطف و پیچی تاریخی قرار دارد، نقطه‌ای که می‌تواند مرکزی برای بازتاب تولید قدرت ملّی برآمده از هویت ایرانی – اسلامی باشد؛ در این برهه سرنوشت‌ساز، یکی از نهادهای مهم و توانمند نظام مقدس جمهوری اسلامی که مسئولیت و نقش خطیری در دستیابی به آرمان‌های بلند آن در سطوح ملّی و بین المللی بر عهده دارند، همانا دانشگاهها و مراکز آموزش عالی کشور است. گو اینکه معمار کبیر انقلاب اسلامی، حضرت امام خمینی (ره) نیز دانشگاهها را «مبداء همه تحولات و مقدرات یک کشور» نامیدند؛ از این رو تحول در این نهاد می‌تواند به موتور پیشران اعتلای کشور در سایر نهادها و عرصه‌ها تبدیل شده و خود نیز الگویی برای دانشگاه تمدن‌ساز، پیشرفتگی علم و فناوری تراز اسلامی و همچنین واجد حکمرانی تراز اسلامی در بین ملت‌های مسلمان و مستضعفان عالم باشد.
سیر تحول، پیشرفت و عملکرد دانشگاهها و مؤسسات آموزش‌عالی کشور در گام اول انقلاب بویژه با گذشت دو دهه از نهضت تولید علم، جنبش نرم‌افزاری و نوزایش علمی، به اذعان مؤسسات معتبر بین‌المللی و ناظران جهانی نشان می‌دهد که در عرصه‌های مختلف آموزشی، پژوهشی و فناوری، دستاوردها و ثمرات درخشان، بالنده و شگفت‌آور به روی ملّت و میهن اسلامی گشوده شده که از آن جمله می‌توان به فعالیت هزاران شرکت و مؤسسه دانش‌بنیان و فناور در نقاط مختلف کشور، قرار گرفتن تعدادی از دانشگاه‌های کشور در زمره 1 درصد دانشگاه‌های برتر جهان، افزایش چشمگیر سهم ایران (2 درصد) در تولید علم جهان، کسب رتبه 21 جهان در مقالات علمی کیفی پر استناد، پیشرفت‌های چشمگیر در حوزه‌های دانش پزشکی همچون سلول‌های بنیادی، ترمیم ضایعات نخاعی، تولید داروهای راهبردی، شبیه‌سازی حیوانات و ...، دستیابی به رتبه نخست منطقه و رتبه 17 جهانی در تولیدات علمی، کسب رتبه پنجم جهانی در عرصه نانو و صادرات محصولات دانش‌بنیان مبتنی بر نانو به 47 کشور جهان، قرار گرفتن در بین 12 کشور دارای چرخه کامل فناوری فضایی و 8 کشور پیشرفته جهان در دانش علمی و فناوری هسته‌ای و ده‌ها پیشرفت علمی و فناوری در صنایع دفاعی، موشکی، هوافضا، زیست فناوری و ... اشاره نمود. از سویی بنا به بیان رهبر فرزانه انقلاب اسلامی (مدظله‌العالی)، «همه‌وهمه [این دستاوردها] در حالی اتّفاق افتاده که کشور دچار تحریم‌های مالی و علمی بوده و ما با وجود دشمن در جهت مخالف جریان دشمن‌ساز، به رکوردهای بزرگ دست یافته‌ایم و این نعمت بزرگی است که به‌خاطر آن باید روز و شب خدا را سپاس گفت».
با این وصف امّا با توجه به بررسی‌های تجربی و ارزیابی‌های می‌دانی و نیز نظر معظم له : «این راه طی‌شده، با همه‌ی اهمّیّتش فقط یک آغاز بوده است و نه بیشتر. ما هنوز از قلّه‌هی دانش جهان بسیار عقبیم؛ باید به قلّه‌ها دست یابیم. باید از مرزهای کنونی دانش در مهمترین رشته‌ها عبور کنیم. ما از این مرحله هنوز بسیار عقبیم».
از دیگر سو پر واضح است که یکی از مهمترین محورهای پیشرفت‌های بدست آمده در «گام اول انقلاب» و همچنین از ارکان ادامه مسیر پرشتاب علمی و نیز رفع عقب‌ماندگی‌ها در نیل به قله‌های دانش و عبور از مرزهای علم و پژوهش در «گام دوم انقلاب»، همانا «اعضای ارجمند هیات علمی» و نظامات حاکم بر آنها، یعنی «آیین‌نامه ارتقای مرتبه علمی ایشان» است. در واقع آیین‌نامه ارزیابی و ارتقاء مرتبه علمی اعضای هیات علمی را می‌توان یکی از ابزارهای بالقوه وگلوگاه مهم تحقق ظرفیت‌های «علم و پژوهش» در بیانیه گام دوم انقلاب و نیز مقوّم تحقق سیاست‌های کلی علم و فناوری و نقشه جامع علمی کشور دانست. علیرغم نقاط قوت و نقشی که آیین‌نامه ارتقاء در جهت‌دهی و نظام‌مند نمودن فعالیت‌های اعضای هیات‌علمی، رشد پرشتاب تولیدات علمی و ارتقا رتبه و جایگاه علمی کشور در منطقه و جهان داشته اما دارای نقاط ضعف اساسی نیز است که به خصوص می‌توان به یکسان‌نگری و عدم توجه به تنوع مأموریتی، کارکردی و مقتضیات زیرنظام‌های آموزش عالی کشور (اعم از دولتی، آزاد، پیام نور، فنی - حرفه‌ای، علمی و کاربردی و ...)، علوم و رشته‌ها (اعم از مهارتی، ترویجی و نظری) و غلبه کمیت‌گرایی بر کیفیت در فعالیت‌های چهارگانه مدنظر آیین‌نامه اشاره نمود که از جمله مصادیق آن می‌توان؛ به غفلت در تقلیل آموزش به کمیت تدریس و غفلت از تکثیر و پرورش شاگردان تراز، پایین بودن جایگاه پژوهش‌های علمی و فناوری مسئلهمحور و مأموریت‌گرا در فعالیت‌های اعضای هیات علمی، کم‌توجهی به مسئولیت‌های اجتماعی و عینیت‌بخشی دستاوردهای پژوهشی و فناوری در حل مسائل و نیازهای کشور و ... را اشاره کرد، این در حالی است که در اسناد مختلف بالادستی نظام آموزش عالی و علم و فناوری کشور از جمله در اقدام ملی 21 ذیل راهبرد کلان 6 در نقشه جامع علمی کشور بر لزوم «باز تعریف نظام ارتقاء اعضای هیات علمی و پژوهشگران بر اساس ضوابط کیفی و اهداف و ارزش های نقشه جامع علمی کشور» تصریح و همچنین در بند الف ماده 16 قانون برنامه پنجم توسعه کشور نیز صراحتاً بر «بازنگری آیین نامه ارتقاء اعضای هیات علمی به نحوی که تا 50% امتیازات پژوهشی اعضاء هیات علمی معطوف به رفع مشکلات کشور باشد» تأکید شده است.
هر چند آیین‌نامه ارتقاء مرتبه علمی اعضای هیات علمی در طی سال‌های اخیر به صورت مکرر بازنگری و اصلاح شده و اصلاح‌گران دلسوز نیز سعی داشته تا فعالیت‌های اعضای هیات‌علمی را در راستای نیل به دانشگاه مأموریت‌گرا در چشم انداز دانشگاه تمدن‌ساز و پشتیبان تمدن نوین ایرانی – اسلامی و اهداف نظام علم و فناوری کشور جهت‌دهی و تداوم بخشند و در این راستا اقدامات ارزشمند و قابل تقدیری نیز انجام یافته، اما نقدهای اصلی و جدی کماکان در ماده‌های چهارگانه آیین‌نامه، پابرجا بوده و نیازمند بازنگری و تحول اساسی می‌باشد.
به این منظور و متناسب با ضعف‌ها و نقدهایی که ذکر شد، و نیز به دلیل تأخیرهای سیاستگذاران در رفع موضوع، بر آن هستیم بازنگری و تحول در آیین‌نامه ارتقاء مرتبه علمی استادان دانشگاهها را مبتنی بر مشارکت جمعی و با حضور با گروه‌های مرکب از استادان معتمد و پژوهشگران مجرب کشور مورد بررسی و بازنگری قرار داده و در همین راستا، مطالبات ملّی بزرگ ایران و مقام معظم رهبری (مد ظله العالی) در حوزه آموزش عالی و علم و فناوری، سیاست‌ها و قوانین بالادستی (سیاست‌های کلی علم و فناوری، نقشه جامع علمی کشور، سند اسلامی شدن دانشگاهها و ...)، آیین‌نامه‌های قبلی و فعلی ارتقاء، چارچوب‌ها، ضوابط و معیارهای دانشگاه‌های برتر جهان و منطقه در نسبت با ظرفیت‌های ایران بزرگ مورد ارزیابی واقع خواهد شد؛ در گام نخست، با صاحب‌نظران و مسئولان سیاستگذاری و اجرایی حوزه آموزش عالی، علم و فناوری کشور از جمله هیات ممیزه برخی از دانشگاهها نیز مصاحبه و گفت و گو شد. در نهایت بر اساس مطالعات فوق مقرر است، آیین‌نامه و شیوه‌نامه اجرایی پیشنهادی ارتقاء مرتبه علمی اعضای هیات علمی مؤسسه‌های آموزش عالی، پژوهشی و فناوری دولتی و وابسته به دستگاه‌های اجرایی تا اواخر فروردین ماه 1400 تدوین و تقدیم سیاستگذاران و مجریان شود؛ انتظار دارد دستگاه‌های سیاستگذار در حوزه علم، فناوری و فرهنگ با پیوستن به این ایده ضروری، ملّی و تاریخی ، تأخیرهای خویش را در کمک به تحقق دانشگاه مأموریت‌گرا، مرجع و تمدن‌ساز جبران نمایند.
والسلام علیکم و رحمه الله و برکاته
250 نفر از اعضای هیأت علمی دانشگاه‌های کشور با درجه استاد تمام
رونوشت:
- دفتر مقام معظم رهبری (مد ظله العالی) جهت استحضار.
- دبیر محترم مجمع تشخیص مصلحت نظام، جناب آقای دکتر محسن رضایی جهت استحضار.
- معاون محترم علمی و فناوری ریاستجمهوری، جناب آقای دکتر سورنا ستاری جهت استحضار.
- رییس و اعضای محترم کمیسون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی جهت استحضار.
