بررسی زمینه‌ها و راهکارهای ایجاد وحدت در جهان اسلام

به گزارش سرویس اساتید خبرگزاری بسیج، ابولحسن سلطانی‌زاده کارشناس مسائل سیاسی در مقاله‌ای تحلیلی به موضوع راهکارهای ایجاد وحدت در جهان اسلام پرداخته است.

در متن این یادداشت آمده است:

هفته وحدت از دوازدهم ربیع الاول تا هفدهم ربیع الاول به روایت اهل تسنن و تشیع به عنوان نماد وحدت و برادری در کشورمان و کشورهای اسلامی گرامی داشته می‌شود و همه ساله همایش‌ها ، کنفرانس‌ها و برنامه‌های متنوعی برای پاسداشت این رخداد وحدت ساز برگزار می شود اما سوال و پاسخ این مقاله آن است که به راستی چه مولفه‌هایی، زمینه های این وحدت را امکان پذیر ساخته و چه راهکارهای عملی و به دور از شعارگرایی می تواند تحقق پذیری این وحدت را عملیاتی تر سازد؟.

الف) زمینه‌های وحدت ساز درجهان اسلام

۱. اصول مشترک

بیشتر اصول دین، در تمامی مذاهب اسلامی مشترک است. توجه به‌این مشترکات، می‌تواند در انسجام اسلامی، نقش ارزنده‌ای ایفا کند، از جمله این مشترکات می‌توان به‌این موارد اشاره کرد:

1- 1) خدای واحد: همه مسلمانان در شعار توحیدی «لا اله الا الله» اشتراک نظر دارند و بر این باورند که جز الله جل جلاله هیچ خدایی در جهان وجود ندارد.

2- 1) پیامبر واحد: همه مسلمانان جهان، حضرت محمد صلی الله علیه و آله را آخرین فرستاده خدا می‌دانند و او را به‌عنوان الگو و سنتش را به‌عنوان معیار عمل خود قبول دارند و این اهمیت زیادی دارد.

3- 1) کتاب واحد: امروزه همه فرقه‌های اسلامی بر این باورند که قرآن موجود در دست مسلمانان، همان کتابی است که به‌طور دقیق بر رسول الله صلی الله علیه و آله نازل شده و این موضوع در اتحاد آنان بسیار اثرگذار است.

4- 1) قبله واحد: همه مسلمانان جهان، روزانه پنج بار رو به‌کعبه نماز می‌خوانند و همه آنها در نماز خود سوره حمد را قرائت می‌کنند، سوره‌ای که دقت در مضامین آن نمایشگر وحدت مسلمانان است.

5- 1) مناسک حج واحد: هر ساله در زمان معیّنی، میلیون‌ها مسلمان از سرتاسر جهان اسلام در مکه گردهم می‌آیند و نمایشی باشکوه از قدرت اسلام را در قالب فریضه حج ابراهیمی اجرا می‌کنند. چنین حجی می‌تواند زمینه‌ساز اتحاد جهان اسلام باشد. در مراسم حج، میلیون‌ها انسان از سرتاسر جهان، با زبان و رنگ و نژادهای گوناگون و با لباسی یکسان، اعمال مشترکی انجام می‌دهند که در این زمان، بهترین موقعیت برای گسترش ارتباطات سالم در جهان اسلام، فراهم می‌شود.

6- 1) موعود واحد: بیشتر فرقه‌های مسلمان یا تمام آنها باور دارند که روزی فردی از اهل بیت رسول الله صلی الله علیه و آله، عدالت را در همه زمین برقرار خواهد ساخت.

2. دشمن مشترک

امروزه بیشتر مسلمانان جهان، آمریکا ورژیم صهیونیستی  را دشمن مشترک خود می‌شناسند که تلاش دارند اسلام را ضعیف یا نابود سازند. وجود این دشمن مشترک، زمینه بسیار مناسبی برای پیدایش اتحاد در صف‌های مسلمانان است.

3. محبت اهل بیت(ع)

محبت اهل بیت(ع)، یکی از مشترکات و محورهای وحدت جامعه اسلامی است. نمادهای این امر در کتاب‌های اهل سنت بسیار است.( علی اصغر قربانی، فضائل اهل بیت از دیدگاه اهل سنت، قم، مرکز پژوهش‌های اسلامی صدا و سیما، ۱۳۸۰؛ داود الهامی، امامان اهل بیت در گفتار اهل سنت، مکتب اسلام، ۱۳۷۷؛ مرتضی حسینی فیروزآبادی، سیمای فاطمه سلام الله علیها در روایات اهل سنت، قم، وثوق، ۱۳۷۹.)

4. مجاورت جغرافیایی

امروزه مسلمانان در بیشتر نقاط دنیا حضور دارند، ولی بیشتر آنان در مناطق جغرافیایی خاصی با مرکزیت غرب آسیا زندگی می‌کنند.

ب) راهکارهای ایجاد اتحاد اسلامی

1) راهکارهای مذهبی و فرهنگی

1- 1) رفع زمینه‌های شبهه و اختلاف

تفکر سلفی و وهابی شیعیان را مشرک می‌دانند و بدیهی است که با چنین تفکری، اتحاد اسلامی محقق نخواهد شد. از این رو، باید اندیشه‌های شیعی، به‌ویژه در زمینه توحیدی آن روشن‌تر و هنرمندانه‌تر تبیین شود. از سوی دیگر، می‌توان برخی از مهم‌ترین فراز‌های دعاهایی همچون عرفه، مناجات شعبانیه و کمیل را به‌عنوان عقاید توحیدی تشیع در میان اهل سنت انتشار داد یا به‌صورت پیوسته در شبکه‌های فرامرزی صداوسیما پخش کرد و نیز پاسخ‌هایی قانع کننده برای شبهه‌های آنها یافت یا پاسخ‌هایی را که در سایت‌های گمنام شیعه وجود دارد، به‌شیوه‌های گوناگون تبلیغ کرد.

2- 1) گسترش دانشگاه‌های مذاهب اسلامی

پرورش نسلی از علما و دانشمندان مسلمان که در عین آگاهی از مذهب خود، از مبانی دیگر مذاهب اسلامی آگاه باشند، تربیت استادان و پژوهشگران برجسته در فقه و حقوق، اصول، علوم قرآن، علوم حدیث، کلام و عرفان برای مدارس و دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی از طریق دوره‌های کارشناسی ارشد و دکترا و تربیت مبلّغان دینی برای داخل و خارج از کشور در سطح مذاهب مختلف اسلامی از مهم‌ترین خدمات این دانشگاه می‌تواند باشد.

مسئله تقریب به‌تعبیر مقام معظم رهبری، یک امر عملی است؛ یعنی عملاً مسلمانان وقتی که به‌هم نزدیک شدند، اولاً وحشتشان نسبت به‌هم از بین می‌رود و در مرحله بعد، یکدیگر را می‌شناسند، وقتی که شناختند، می‌فهمند که دشمن یکدیگر نیستند، بلکه با هم، هم‌دین و هم‌کیش هستند و وقتی به‌مشترکات فراوان بین هم پی بردند، نسبت‌به‌یکدیگر الفت پیدا خواهند کرد. همانطور که امام علی(ع) می‌فرمایند: «النَّاسُ أَعْدَاءُ مَا جَهِلُوا»(نهج البلاغه، حکمت163)، اغلب این خصومت‌ها به‌دلیل بی اطلاعی افراد نسبت به‌یکدیگر است.

3- 1) انتشار فتواها و نظریه‌های تقریبی

عالمان بسیاری در طول تاریخ اسلام، به‌ویژه در دوره معاصر، فتواها و نظریه‌های تقریبـی درباره لزوم وحدت جامعه اسلامی منتشر ساخته‌اند که بجاست رسانه‌های متعهد برای آگاه کردن مردم عادی از این‌گونه دیدگاه‌ها، تمام تلاش و امکانات خود را به‌کار گیرند.

4- 1) ایجاد کرسی‌های گفتگوهای علمی

در روایت‌های دینی ما گفت وگوی علمی بسیار سفارش شده است، مانند: «الْجُلُوسُ سَاعَةً عِنْدَ مُذَاکَرَةِ الْعِلْمِ أَحَبُّ إِلَی اللَّهِ مِنْ قِرَاءَةِ الْقُرْآنِ کُلِّهِ اثْنَا عَشَرَ أَلْفَ مَرَّة». این نوع گفتگوها می‌تواند در کاهش اختلاف‌ها و افزایش وحدت اثرگذار باشد و با مناظره تفاوت دارد؛ زیرا هدف در این گفتگوها پیروزی یک طرف نیست، بلکه روشن شدن حقیقت است. رسانه‌های متعهد، به‌ویژه رسانه‌های برون مرزی صداوسیما می‌توانند با دعوت از کارشناسان مذهبی دو طرف، زمینه چنین گفتگوهایی را در بخش‌های علمی تخصصی خود فراهم سازند.

5- 1) گسترش عقلانیت

اسلام وقتی آمد، عقلانیت را گسترش داد. هرچه عقلانیت بیشتر شود، جامعه سریع‌تر به‌سمت وحدت حرکت می‌کند.

2) راهکارهای سیاسی

1- 2) فعال تر شدن  جایگاه سازمان کنفرانس اسلامی

نقش سازمان کنفرانس اسلامی باید پررنگ‌تر شود. این سازمان، می‌تواند نهادی همچون شورای امنیت تشکیل دهد. همچنین به‌کمک واحدهایی از ارتش کشورهای اسلامی، سپاه حافظ صلح را بنیان نهد و به‌کمک ستم‌دیدگان مسلمان در هر جای جهان اسلام برود تا مانع افزایش درگیری‌ها و ناامنی جوامع مسلمان گردد. همچنین نهادی قضایی، مشابه دیوان لاهه برای حل اختلافات میان کشورهای اسلامی پی‌ریزی کند تا بتواند مانع تشدید اختلافات در جوامع اسلامی گردد.

2- 2) تدوین منشور وحدت میان کشورهای اسلامی

لحاظ چهار نکته مهم، در تدوین چنین منشوری مناسب است:

یک- قرار گرفتن قرآن و آموزه‌های آن، به‌عنوان پایه وحدت؛

دو- تلاش کشورهای اسلامی برای معرفی شایسته و تبلیغ مناسب اسلام در جهان؛

سه - پرهیز از دخالت در امور یکدیگر با شعار هم زیستی مسالمت آمیز و پرهیز از کاربرد سیاست‌های رادیکال و تنش زا میان کشورهای اسلامی؛

چهار- داشتن طرح و نقشه مشخص برای رویارویی با چالش‌های فراروی جهان اسلام از جمله مسئله فلسطین، تروریسم و... .

3- 2) تعیین مجازات برای تفرقه‌افکنی

وحدت جهان اسلام، مسئله کم‌اهمیتی نیست که بعضی بخواهند با نظریه‌های بی‌اساس خود در قالب کتاب، مقاله، فیلم، سخنرانی، وبلاگ و... آن را به‌خطر اندازند. تفرقه‌اندازی در جهان اسلام باید جرم به‌شمار آید و برای آن، به‌ویژه زمانی که براساس داده‌های نادرست باشد، مجازات در نظر گرفت، همچون دشمنان که برای انکار «هولوکاست» مجازات تعیین کرده‌اند. تفرقه‌اندازی حتی اگر بر پایه اطلاعات درست هم باشد، مجازات دارد؛ زیرا بحث امنیت جهان اسلام در میان است و هیچ کس حق ندارد با تأکید بر اختلاف‌های مذاهب مختلف، به‌تفرقه دامن بزند. اتحادیه بین المجالس کشورهای اسلامی می‌تواند طرحی در این زمینه تدوین کند و از مجالس کشورهای اسلامی بخواهد آن را به‌تصویب رسانند.

3) راهکارهای اقتصادی

1- 3) تأسیس بازار مشترک اسلامی

بازار مشترک اسلامی می‌تواند به‌رشد اقتصادی کشورهای اسلامی و تقویت هم گرایی میان آنها کمک کند.

2- 3) ایجاد مرکز توسعه فن‌آوری در جهان اسلام

با سرمایه گذاری مشترک کشورهای اسلامی، مرکزی برای پی گیری توسعه فن آوری، در جهان اسلام بنا شود. در این مرکز می‌توان از نخبگان جهان اسلام استفاده کرد و امتیاز فن آوری‌های به‌دست آمده را به‌رایگان یا با هزینه‌ای اندک، در اختیار کشورهای اسلامی قرار داد. این کار، روح هم بستگی و اتحاد را در جهان اسلام تقویت می‌کند.

3- 3) توسعه روابط اقتصادی

کشورهای اسلامی باید اولویت نخست را در برقراری روابط اقتصادی، کشورهای هم کیش خود قرار دهند و از اهمیت این مسئله غفلت نورزند. برای این کار باید در سیاست‌های داخلی کشورهای اسلامی، مشوق‌های خاصی در نظر گرفته و موانع احتمالی برطرف شود.

4- 3) تقویت صنعت گردشگری اسلامی

امروزه یکی از مهم ترین ابزار فرهنگی و اقتصادی جهان مدرن، صنعت گردشگردی و توریسم است، به‌گونه‌ای که بخش بزرگی از درآمد ناخالص ملی برخی کشورها مثل فرانسه، از این راه تأمین می‌شود. حضور مسلمانان در تمام قاره‌های جهان و برخورداری کشورهای اسلامی از تنوع فرهنگی، جغرافیایی و نژادی گسترده، زمینه مناسبی برای گسترش صنعت جهانگردی در جوامع اسلامی ایجاد می‌کند. گسترش این صنعت در جوامع اسلامی، افزون بر اینکه از نظر اقتصادی برای مسلمانان مفید است، آنان را با عقاید و دیدگاه‌ها و افکار یکدیگر آشنا می‌سازد و عامل مهمی برای تحکیم پایه‌های انس و الفت و اتحاد و انسجام خواهد بود.

به یقین در سایه عمل به چنین راهکارهایی است که می توان شاهد وحدت روزافزون و تعالی بخش در زمینه وحدت عملی جهان اسلام به عنوان یک قطب قدرتمند در جهان امروز بود و البته خناسان و فتنه گران واستکبار نیز چنین وحدتی را برنتابیده و از همه توان و امکانات و قابلیت های خود در تمامی عرصه های سخن و نیمه سخت و نرم بهره خواهند برد که تبیین نقشه دشمن و بصیرت افزایی صحیح و به هنگام می تواند خنثی کننده این توطئه ها باشد.انشاالله

ابوالحسن سلطانی زاده