ایران و اهمیت بریکس(BRICS) در نظم نوین جهانی

بریکس اتحادیه‌ای فراقاره‌ای است که کشور‌هایی دارای فعالیت اقتصادی با شتاب پیشرفت بالا، در آن عضو هستند. کشور‌های موجود در این اتحادیه همکاری‌هایی در امور مختلف دارند که از جمله آن‌ها می‌توان به فعالیت‌های تجاری، توسعه صنعتی، سرمایه گذاری، امنیت غذایی، تحقیق و توسعه و همچنین نبادلات فرهنگی و گردشگری اشاره کرد.
این اتحادیه از منظر اقتصادی دیدگاهی متفاوت از کشور‌های اروپایی دارد. در این ائتلاف باور بر این است که بهترین راه برای کسب منفعت، روی آوردن به چندجانبه‌گرایی است.
نام بریکس (BRICS از ابتدای نام کشور‌های عضو این اتحادیه که شامل کشور‌های ذیل می‌باشد، مشتق شده است.
کشور‌های عضو: برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی.
تاریخچه و شکل گیری بریکس:
وزیران کشور‌های چین، هند، روسیه و برزیل در میانه شصت و یکمین اجـلاس مجمع عمومی سازمان ملل متحد صحبت از راه اندازی این اتحادیه کردند و پس از آن با هدف تقویت و پیشبرد ایجاد این ائتلاف، چهار نشست دیگر در نقاط مختلف جهان برگزار کردند. در سال ۲۰۰۹ اولین نشست در کشور روسیه و با حضور نمایندگانی از این چهار کشور برگزار شد. بحث اصلی در این نشست اصلاح و بهبود سیستم‌های مالی، تجاری و به طور کلی توجه به مسائل اقتصادی بود. بنا بر باور این گروه، نظام مالی جهان نیاز به تغییر داشت تا بتواند نظام مالی پایدار و مستحکمی باشد. در این نشست حتی از افت ارزش دلار نیز صحبت شد و نگرانی‌هایی که در پی این مشکل ممکن است جهان را در بر بگیرد، بررسی شد.
اهمیت بریکس:
از زمانی که تولیدات در یک کشور بیش از نیاز جمعیت آن کشور باشد، تجارت و مبادلات نقش مهم‌تری در سیاست‌ها و رابطه میان کشور‌ها بازی کرده است. در چنین شرایطی کشور‌های توسه یافته، کالا و خدماتی را خواهند داشت که بازار مصرف ندارد و به همین دلیل به دنبال بازار مصرف کشور‌های در حال توسعه خواهند بود. در میان کشور‌های در حال توسعه برخی کشور‌ها وجود دارند که میزان رشد اقتصادی آن‌ها با سرعت بالایی در حال افزایش است. این کشور‌ها با استفاده از تمام پتانسیل‌های سیاسی، اقتصادی و ... توانستند از دیگر کشور‌های در حال توسعه فاصله بگیرند و با عنوان کشور‌های نوظهور شناخته شوند.
چرا عضویت ایران در بریکس مهم است؟
ریاست دوره‌ای اتحادیه در سال ۲۰۲۲ به کشور چین محول شد. در این زمان شاهد مطرح کردن نام جدیدی با نام بریکس پلاس بودیم. مجموعه‌ای از کشور‌هایی که این اتحادیه معتقد است با توجه به ظرفیت این کشورها، امکان همکاری اتحادیه با آن‌ها فراهم است. در آخرین اجلاس سران این اتحادیه، رئیس جمهور محترم ایران به اجلاس بریکس پلاس دعوت شد و توانست در آن نشست سخنرانی داشته باشند. ایشان در این سخنرانی ظرفیت و پتانسیل بالای ایران برای عضویت در این ائتلاف را بیان کردند. با توجه به تمام مسائل می‌توان گفت عضویت ایران در اتحادیه بریکس، می‌تواند دروازه جدیدی برای رشد بیشتر کشور از لحاظ اقتصادی و سیاسی را باز کرد. همچنین باید تحریم‌های سیاسی آمریکا علیه ایران را نیز به یاد داشته باشیم که عضویت ایران در این اتحادیه، می‌تواند شرایط بهتری را از لحاظ سیاسی و اقتصادی رغم زند و این اتحادیه در تلاش برای کاهش وابستگی به غرب و دلار است. با عضویت در بریکس، ایران می‌تواند از بانک توسعه نوین که بانکی چندملیتی است، استفاده کند و از آن به عنوان جایگزین سوئیفت که از آن محروم است، بهره ببرد.
اهمیت بریکس در نظم نوین جهانی:
اهمیت بریکس در اقتصاد سیاسی بین الملل فزاینده است این نهـاد در بر گیرنده طیفی از قدرت‌های کلیدی نو ظهور است که به تدریج به سوی همگرایی پیش می‌رود. تاسیس نهاد‌های مالی را می‌توان مهمترین موفقیت بریکس در پیشبرد همگرایی و مهمترین مزیت آن را در شرایط کنونی برای کشور‌هایی دانست که درخواست عضویت در آن را مطرح می‌کنند. چالش‌هایی جهت عضویت ایران در بریکس وجود دارد بریکس در هم گونی ارزشی و همگرایی سیاسی توفیق چندانی کسب نکرده جنگ روسیه علیه اوکراین و عدم حمایت بریکس به عنـوان یک عضو زمینه‌های ضعف همـگرایی سیاسی و ژئوپلوتیکی میان اعضای این نهاد را نشان می‌دهد، اما با علاقه مندی ورود بیش از چهل کشور از جمله ایران، عربستان و ... می‌تواند این چالش را هم برطرف کند مهمترین مزیت ژئواکونومیک عضویت ایران در این نهاد دست یابی به منابع مالی در مکانیسم ذخیره احتیاطی و نیز بانک توسعه جدید این نهاد است که تحریم‌های مالی ایالات متحده دسترسی به منابع این دو نهاد را برای ایران دشوار می‌سازد. اما با توجه به ارائه بخشی از منابع مالی به ارز‌های کشور‌های عضو امکان بهره گیری ایران به موافقت سایرین وجود دارد.
بریکس در سال‌های اخیر با شدت گرفتن رقابت‌های چین و آمریکا و بعد ازحمله روسیه به اوکراین به بلوکی در مقابل غرب تبدیل شد ابعاد این رقابت را از نوع انتخاب اعضای جدید می‌توان حدس زد به طور مثال درخواست از عضویت اتیوپی که با اضافه شدن مصر، اتیوپی و ایران توسعه بریکس رسما شکل و شمایل سیاسی به خود گرفته و نمایش تقابل تلاش پکن با غرب است بیش از چهل کشور از جمله ایران و عربستان و ... برای پیوستن به این ائتلاف ابراز علاقه کرده اند آن‌ها بریکس را جایگزینی برای نظم کنونی جهانی و سلطه قدرت‌های غرب می‌دانند انگیزه ایران از عضویت در بلوکی که سعی دارد به عنوان رقیب آمریکا مطرح شود. روشن است عضویت در بلوکی که قصد دارد ایده‌ی ایران در دور زدن تحریم دلار و تبادل تجاری را با ارز ملی در دستور کار خود قرار دهد این جذابیت زیادی برای جمهوری اسلامی بوجود می‌آورد.
ابراز علاقه و شوق بسیاری از کشور‌های در حال توسعه برای پیوستن به این ائتلاف نشان دهنده‌ی شکست کشور‌های غربی در ایجاد نظم بین المللی فراگیر است به چالش کشیدن اقتصاد آمریکا با حذف دلار و جایگزینی یک واحد پولی مشترک برای تجارت و سرمایه گذاری اهمیت دارد این همان سیاستی است که جمهوری اسلامی ایران با کشور‌های طرف خود به دنبال اجرای آن است.
بر اساس داده‌های بانک توسعه بین المللی، دلار همچنـان به تجارت جهانی حاکـم است و تقـریبا نـود درصـد تراکنش‌های فارکس جهانی با دلار انجام می‌شود؛ لذا ایران به عنوان کشوری که تحت تحریم‌های فلج کننده خارجی به دنبال راهی برای حذف دلار و سیستم‌های بانک‌داری جهانی از تبادلات مالی است.

تهیه شده در معاونت بین الملل سازمان بسیج مستضعفین