خودرو‌های پرمصرف با کیفیت نه‌چندان مناسب داخلی بنزین را می‌بلعند
ایران با چالشی حیاتی در مدیریت اقتصادی خود در خصوص کمبود بنزین و نیاز روزافزون به واردات مواجه است. این موضوع خطرات امنیتی و اقتصادی قابل توجهی را برای کشور به همراه دارد و نیاز به راهکار‌های فوری و مؤثر دارد. در سال‌های اخیر، به رغم تولید ثابت بنزین و کاهش همه‌گیری کووید-۱۹، مصرف بنزین ایران مجدداً افزایش یافته و نرخ رشد سالانه حداقل ۶درصدی را تجربه کرده است. این افزایش تقاضا منجر به وابستگی به واردات شده و سالانه به حدود ۳ میلیارد دلار ارز نیاز دارد. برای مقابله با این موضوع، پرداختن به علت اصلی مصرف بالای انرژی در ایران که در صنعت خودروسازی کشور نهفته، بسیار مهم است.
توسعه سوخت جایگزین
تمرکز اصلی در حل این مشکل در بررسی گزینه‌های سوخت جایگزین، به ویژه با ترویج توسعه خودرو‌های دوگانه‌سوز در صنعت حملونقل است. هیبریداسیون خودروها یا استفاده از وسایل نقلیه گاز طبیعی فشرده (CNG) می‌تواند وابستگی به بنزین را به میزان قابل توجهی کاهش دهد. با توجه به نیاز به تنوع در سبد سوخت ایران، کاهش مصرف بنزین و کاهش واردات، این راهکار باید اولویت‌بندی و به سرعت اجرا شود. تلاش‌های مشترک بین دولت و صنعت خودرو می‌تواند به پذیرش سوخت‌های جایگزین و بخش حملونقل پایدار و کارآمدتر منجر شود.
بهینه‌سازی کارایی خودرو
راه‌حل مهم دیگر جایگزینی خودرو‌های دوگانه‌سوز یا معرفی موتور‌هایی بهینه شده برای کاهش مصرف بنزین است. ایران با تشویق به استفاده از وسایل نقلیه‌ای که سوخت را بهینه‌تر مصرف می‌کنند، می‌تواند وابستگی خود را به بنزین کاهش دهد. این رویکرد باید از سوی مقامات دولتی و رهبران صنعت در بخش خودرو مورد توجه قرار گیرد. ایران با ایجاد انگیزه برای تولید و خرید خودرو‌هایی با بهره‌وری بهینه سوخت، می‌تواند به سمت سیستم حملونقل پایدارتر و اقتصادی‌تر حرکت کند.
برای اطمینان از موفقیت این راه‌حل‌های پیشنهادی، ضروری است دولت حمایت و مشوق‌هایی را برای مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان ارائه دهد. دولت می‌تواند معافیت‌های مالیاتی، یارانه‌ها و کمک‌های مالی را به افراد و مشاغلی که در زمینه تولید و خرید خودرو‌های سوخت جایگزین فعالیت می‌کنند، ارائه دهد. علاوه بر این، سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه فناوری‌های سوخت جایگزین، پیشرفت قابلیت‌های داخلی را تسهیل می‌کند و اتکا بر واردات را کاهش می‌دهد. با ایجاد یک محیط مساعد برای پذیرش سوخت جایگزین، دولت می‌تواند رشد صنعت خودرو را تشویق و به طور همزمان به موضوع کمبود بنزین نیز رسیدگی کند.
حاکمیت اقتصادی ایران در غلبه بر کمبود بنزین و کاهش وابستگی به واردات با چالش مبرمی مواجه است. ایران با اولویت‌بندی توسعه سوخت‌های جایگزین، بهینه‌سازی کارایی خودروها، ارائه حمایت‌ها و مشوق‌های دولتی و ارتقای آگاهی عمومی، می‌تواند راه را برای بخش حملونقل پایدار و اقتصادی هموار کند. علاوه بر رسیدگی به موضوع کمبود بنزین از طریق بهبود صنعت خودرو و سیستم‌های حملونقل عمومی، تمرکز بر توسعه منابع داخلی سوخت نیز بسیار مهم است. سرمایه‌گذاری در اکتشاف و تولید ذخایر نفت و گاز در داخل کشور می‌تواند به کاهش نیاز به واردات و افزایش امنیت انرژی کمک کند. این امر می‌تواند از طریق مشارکت با شرکت‌های نفتی بین‌المللی و همچنین توسعه تخصص و فناوری داخلی در بخش نفت و گاز محقق شود. تنوع بخشیدن به ترکیب انرژی کشور یکی دیگر از راهکار‌های مهم برای کاهش وابستگی به واردات بنزین است. سرمایه‌گذاری در منابع انرژی تجدیدپذیر مانند انرژی خورشیدی، بادی و برقابی می‌تواند منابع جایگزین انرژی را فراهم کند و اتکای کشور به سوخت‌های فسیلی را کاهش دهد. این امر می‌تواند از طریق اجرای سیاست‌های حمایتی و مشوق‌ها برای توسعه پروژه‌های انرژی‌های تجدیدپذیر و همچنین ارتقای اقدامات بهره‌وری انرژی در بخش‌های مختلف محقق شود.
رفع ناترازی بنزین با کمک سوخت دوم و تکیه بر اصلاح مصرف خودرو‌های فعال
قاسم ساعدی، عضو کمیسیون انرژی مجلس با بیان اینکه لازم است برای رفع ناترازی بنزین سراغ تنوع‌بخشی در سبد سوختی کشور برویم، گفت: یکی از موضوعاتی که در حال حاضر کشور را دچار مشکل کرده، مسئله مربوط به واردات بنزین و دچارشدن به ناترازی بنزین است که عوامل متعددی در شکل‌گیری آن دخیل بوده و موجب شده است به واردات ۲ میلیارد دلاری برسیم. این عضو کمیسیون انرژی مجلس در مورد پیگیری سیاست‌های جدید در قبال حذف واردات بنزین و رفع این ناترازی گفت: یکی از موضوعاتی که در بحث مربوط به رفع ناترازی بنزین مطرح می‌شود، موضوع مربوط به استفاده از سوخت دوم یا جایگزین است. کشور ما از نظر سوخت‌های جایگزین بنزین، موارد متعددی با توجه به ظرفیت و زیرساخت‌های موجود دارد که هیبریدی‌شدن یا دوگانه‌سوز‌شدن خودروها و اضافه‌شدن سوخت CNG از این دست موارد است.
وی در مورد راهکار‌هایی برای رفع ناترازی بنزین گفت: برای رفع ناترازی در سوخت مهم‌ترین راهکار این است که سوخت دوم یعنی گاز طبیعی فشرده شده یا CNG را توسعه دهیم و در این زمینه علاوه بر به حداکثر رساندن ظرفیت موجود به سمت توسعه زیرساخت نیز برویم و سرمایه‌گذار مرتبط با این طرح را جذب و حتی مشوق‌هایی نیز برای سرمایه‌گذاران در این بخش ایجاد کنیم تا بتوانیم به ناترازی بنزین از طریق اضافه‌شدن ظرفیت سوخت دوم یعنی گاز طبیعی فشرده‌شده یا CNG بپردازیم و در عین حال مسئله تنوع بخشیدن به سبد سوختی خودرو‌های فعال در صنعت حملونقل کشور را در پیش بگیریم که هر دوی این موارد با توسعه سوخت دوم یعنی گاز طبیعی فشرده‌شده یا CNG امکانپذیر خواهد بود. اگر به درستی این مسئله پیش برود، تهدید عدم‌توسعه ظرفیت پالایشگاهی و همچنین مصرف بالای خودرو‌های داخلی و در نتیجه واردات بنزین را می‌توانیم با کمک CNG رفع کنیم و با توسعه بیشتر این سوخت، حتی به صادرات بنزین نیز بپردازیم.
وی در پایان خاطرنشان کرد: راه طولانی برای رسیدن به این هدف داریم، ولی در کنار توسعه ظرفیت پالایشگاهی که در دولت قبل متوقف شده بود، توسعه زیرساخت و ظرفیت خودرو‌های دوگانه‌سوز فعال در صنعت حملونقل کمک بزرگی به رفع ناترازی خواهد کرد و از طرف دیگر مسئله اصلاح قیمتی را نیز به طور موازی باید در نظر داشته باشیم.
جمع‌بندی
به نظر می‌رسد رسیدگی به موضوع رفع نیاز به واردات بنزین و حل معضل ناترازی بنزین در ایران نیازمند رویکردی همه‌جانبه و چندجانبه در اصلاح صنعت خودرو و در نتیجه حملونقل ایران به عنوان مهم‌ترین علت ناترازی و مصرف بالای بنزین است. با تمرکز بر توسعه سوخت‌های جایگزین، نوسازی صنعت خودرو، بهبود سیستم‌های حملونقل عمومی، توسعه منابع انرژی داخلی و ترویج انرژی‌های تجدیدپذیر، کشور می‌تواند امنیت انرژی را افزایش و اتکای خود به واردات بنزین وخطرات اقتصادی و امنیتی را کاهش دهد.
