به گزارش خبرگزاری بسیج استان مرکزی؛ ساوه دومین شهر بزرگ استان مرکزی است که با دارا بودن 70 درصد آثار تاریخی استان مرکزی مقصد خوبی برای گردشگران نوروزی است. جاذبه‌های بکر گردشگری این شهر همچون تپه‌های باستانی، زیارتگاه‌های معروف، مناطق طبیعی دست‌نخورده، روستاهای زیبا، چمنزارهای سبز، چشمه‌سارها، آبشارها و... هر ساله گردشگران بسیاری را به سوی خود می‌کشاند.
این شهر باستانی به خاطر نعمت داشتن باغ‌های زیاد انار به شهر «یاقوت‌های سرخ» معروف است.
مسجد جامع یک هزار ساله ساوه
مسجد جامع ساوه از اولین مسجدهایی است که در ایران و در شهر ساوه ساخته شده و طی سال‌ها و دوره‌های مختلف توسط هنرمندان ایرانی تزئین و مرمت شده‌است. هرچند با توجه به تغییراتی که این مسجد در طول قرن‌ها داشته‌است دیگر چیزی از آن مسجد اولیه باقی نمانده است. این مسجد تماماً از خشت و گل ساخته شده که در نوع بی‌نظیر است و چندی پیش بود که محراب این مسجد در فهرست آثار ملی قرار گرفت و به ثبت رسید.
تا به حال به‌طور دقیق قدمت مسجد جامع ساوه تعیین نشده، اما قدیمی‌ترین وسیله‌ای که در این مجموعه پیدا شده، کتیبه‌هایی است که در قرن چهارم نوشته شده‌اند بنابراین این مسجد حداقل یک هزار سال عمر دارد.
با کاوش‌هایی که طی چند سال گذشته انجام شده و با کشف توده‌های گلی و آواری که به دست آمده، کارشناسان معتقدند که در محل کنونی مسجد جامع، مسجدی قدیمی‌تر وجود داشته که قسمتی از مصالح مسجد امروزی از همان مسجد اولیه تأمین شده‌است.
این مسجد مانند شهر ساوه در زمان حمله مغول آسیب‌های بسیاری دیده است سپس در دوران‌های مختلف از جمله زمان قاجار مرمت شده است.
این مسجد مشتمل بر یک صحن و گنبدی در جنوب، دو ایوان، یک مناره، چند شبستان، محراب‌هایی متعدد و قدیمی با خطوط کوفی و دو محراب از دوره صفویه با خط ثلث است. این بنا دارای شبستان‌ها و دهلیزهای زیبای آجری است که از آثار قرن ششم و عصر سلجوقیان به شمار می‌رود.
محراب مسجد جامعه ساوه دارای کتیبه‌های متعدد عمودی و افقی است که سه جانب آن را فرا گرفته و روی آن به خط ثلث و کوفی سوره‌هایی از قرآن کریم گچبری شده و در ضلع غربی میان شبستان‌های این بنا، ایوان باشکوه و رفیعی قرار دارد.
قلعه دختر (قیز قلعه)
یکی از مهم‌ترین آثار شگفت‌انگیز معماری کشور در مناطق مرتفع و سخت‌گذر ایران در دوره باستان که تاکنون ناشناخته مانده است، قصر، عبادتگاه و دژ دفاعی قلعه دختر ساوه است که بر روی صخره بلندی مشرف به دشت ساوه بنا شده و در ۲۳ کیلومتری جنوب این شهر، روی صخره‌ای بلند قرار دارد. این قلعه از سه طرف شرق، غرب و جنوب بوسیله صخره‌های متعدد دیگری احاطه شده است.
عظمت بنا و فلسفه وجودی ساخت آن در این منطقه به حدی جالب است که می‌توان از آن به عنوان یکی از منابع مهم جذب گردشگر بین‌المللی به استان مرکزی و همچنین معرفی دستاوردهای معماری ملی و باستانی ایران قدیم اشاره کرد.
این قلعه از جاده ساوه به همدان و از تمامی دشت و شهر ساوه قابل رؤیت است.
پنج راه‌پله پشتی بنا و دو راه‌پله درغرب بنا که درکنار پرتگاه در ارتفاع چندمتری از سطح رودخانه ساخته شده به اتاقهای تعبیه شده در دل صخره منتهی می‌شوند. احتمال دارد از پله‌های پشت بنا برای ورود و خروج محافظان و نگهبانان استفاده می‌شده و از پله‌های غربی برای ورود و خروج مقامات به داخل قلعه و حمل آذوقه استفاده می‌شده است. در مقابل راه پله‌های غربی و بر روی صخره مقابل راه باریکی وجود دارد که محل رفت وآمد ساکنان قلعه بوده و اتاقهای قلعه تودرتو و به یکدیگر ارتباط داشته‌اند.
در اطراف کاخ اصلی حفره‌های متعددی برای ذخیره آب ساخته شده و لوله‌های سفالی شکسته در این مجموعه یافت شده که نشانگر استفاده از شبکه آبرسانی و فاضلاب می‌باشد. بنای قیز قلعه کاملاً بر دشت ساوه مسلط بوده ودارای چهار برج دیده‌بانی در ضلع شمالی، غربی و شرقی است که از میانه صخره تا بالای آن با سنگ و ساروج کار شده است.
پژوهش‌های باستان شناسی نشان می‌دهد قلعه دختر ساوه نیایشگاهی برای عبادت و احترام به آب و الهۀ آناهید در دوران پیش از اسلام و قبل از خشک شدن دریاچه ساوه در دوره ساسانیان بوده است. محراب ساخته شده روبه‌روی دریاچه قدیمی ساوه در قلعه این احتمال را افزون‌تر ساخته است. بنای تاریخی قیز قلعه در سال ۱۳۸۲ خورشیدی به شماره ۸۶۰۰ در فهرست آثار ملی کشور ماندگار شد.
شهر زیرزمینی آوه
شهر آوه در بخش مرکزی شهرستان ساوه و در حاشیه آزادراه ساوه سلفچگان در جنوب شرقی شهر ساوه واقع شده که از جنوب به کوه قدمگاه و از غرب به کوه پلنگ آباد محدود می‌شود.
در کتاب مرآت البلدان ساخت شهر تاریخی آوه به اردشیر بابکان نسبت داده شده است و وجود محوطه باستانی، آب انبار قدیمی، کاروانسرای صفوی و آستان مقدس امامزاده عبدالله، در شمال این شهر با ۲۲۰ هکتار عرصه، بزرگترین محوطه تاریخی استان مرکزی به شمار می‌آید.
محوطه تاریخی آوه یکی از شهرهای مهم دوره اسلامی است که در دوره مغول به دلایلی که هنوز مشخص نشده، متروک شد و پس از گذشت سال‌ها در زیر خاک مدفون گردید.
در دامنه تپه باستانی آوه که نزدیک به ۳۰ متر ارتفاع دارد و بقایای برجای مانده از برج یا ساختمانی مرتفع به نظر می‌رسد، حجم بالایی آجر مربوط به ساخت و سازهای محوطه، از سطوح فوقانی به پایین ریخته شده است.
طی بررسی‌ها و مطالعات باستان شناسی، سفال‌های مکشوفه از این منطقه مربوط به عصر مفرغ، آهن و دوره میانی اسلامی است. کاروانسرای موجود در محوطه، یکی از آثار زیبای دوره صفوی است که به شکل چهار ایوانی و قرینه سازی کامل ساخته شده است.
این کاروانسرا در حدود دو هزار و ۸۰۰ مترمربع وسعت دارد و آب انباری در مقابل دروازه ورودی آن قرار دارد که مصالح به کار رفته در آن شباهت زیادی با مصالح به کار رفته در کاروانسرا دارد و به نظر می‌رسد برای تأمین آب مورد نیاز مسافران ساخته شده است.
یکی دیگر از آثار تاریخی این منطقه بقعه امامزاده عبدالله است که ساختمان ساده ای دارد و از آثار دوره سلجوقی است. در سال‌های اخیر محوطه تاریخی آوه تعیین حریم شده و با استقرار پایگاه یگان حفاظت آثار تاریخی محافظت می‌شود.
منطقه نمونه گردشگری کهک و بالقلو، میزبان نوادگان امام موسی کاظم (ع)
روستاهای کهک و بالقلو در ۴۵ کیلومتری جاده ساوه به همدان و از توابع بخش نوبران است. پس از گذشت حدود ۴۵ کیلومتر از ساوه، شهر غرق آباد نمایان می‌شود و پس از گذشت چهار کیلومتر به سمت جنوب، روستای بالقلو خودنمایی می‌کند.
روستای بالقلو دارای آب و هوای معتدل و دارای باغات پرمیوه از قبیل گوجه سبز، گردو، انگور، آلبالو و شاه توت است. از جاذبه‌های گردشگری روستای بالقلو وجود امام زاده نوح و کوه بزرگی است که در کنار این امام زاده دیده می‌شود و دارای چشمه‌ای است که آب آن از دل کوه تأمین می‌شود.
امامزاده نوح از نوادگان امام موسی کاظم بوده و تاریخ ساخت بقعه آن به قرن نهم هجری و دوره صفویه باز می‌گردد. مناظر طبیعی بکر و چمنزارهای سبز این روستاها از جمله جاذبه‌های طبیعی و گردشگری منطقه به شمار می‌آید.
قلعه آردمین
قلعه آردمین واقع در دهکده آردمین ساوه مربوط به دوره قاجاریان یکی از این آثار تاریخی و منحصر به فرد این شهرستان است. در ۵۶ کیلومتری جاده ساوه – همدان در انتهای سه راهی غرق‌آباد در فاصله ۱۶ کیلومتری، دهکده‌ای با صفا و سرسبز به نام آردمین وجود دارد که در دامنه جنوبی کوه‌های رحمان قرار گرفته است.
آردمین روستایی است از توابع بخش نوبران شهرستان ساوه در استان مرکزی می‌باشد. این روستا در دهستان آق‌کهریز قرار دارد. در میان آبادی و در داخل بافت مسکونی و باغ‌ها، بنای عظیمی خودنمایی می‌کند که اهالی به آن «قلعه» می‌گویند.
بافت اصلی معماری روستا و ارتباط آن با قلعه به دلیل دوری جاده به میزان زیادی دست نخورده باقی مانده است. قلعه آردمین شامل بخش‌های اندرونی، ایوان‌ها، تالارهای شاه‌نشین و ارسی‌های گره‌کاری شده و برج‌های متعدد است که همگی حکایت از معماری اشرافی آن دارند.
وجود عناصری مانند حصار گلین، برج‌های رفیع، انبارهای بزرگ، اصطبل و طویله را می‌توان از عوامل معماری روستایی قلعه دانست. نمای بنا از داخل حیاط، چارچوب‌های مستطیل آجری دارد که یک در میان با استفاده از گچ تعبیه شده‌اند.
تعداد اندکی از گچبری داخلی بنا به خصوص در تالار اندرونی باقی مانده است. ارسی‌های داخلی برج جنوب غربی با گره‌کاری و شیشه‌های الوان، نرده‌های چوبی و در دو لنگه ورودی بیرونی تزئین شده‌اند.
خش تحتانی برج نیز جلوه‌های گوناگونی از هنر چوبکاری دارد. در ضمن میخ‌پرچ‌ها و کوبه‌های فلزی در ورودی بیرونی نیز به عنوان ارزش‌های تزئینات بنا مورد توجه می‌باشند. این بنای کهن به عنوان یکی از آثار تاریخی ارزشمند شهرستان ساوه همواره مورد توجه علاقه مندان به میراث فرهنگی بشمار می‌رود.
قلعه آردمین ساوه سالانه پذیرای خیل مسافران، محققان و گردشگران است. این قلعه و فضای سرسبز و با صفای روستا یکی از جاذبه‌های تاریخی و طبیعی منطقه شمالی استان مرکزی به شمار می‌رود.
روستای باغ شیخ زیباترین روستای کویری
باغ شیخ روستایی از توابع بخش مرکزی شهرستان ساوه است که در هشت کیلومتری شهر ساوه، بین دو روستای احمد آباد و طراز ناهید قرار گرفته است. باغ شیخ از جمله روستاهای کویری به شمار می‌رود و معماری بافت تاریخی روستا نیز مطابق با ویژگی معماری شهرهای کویری است.
از جمله آثار تاریخی روستا، کاروانسرای عبدالغفارخان است که تاریخ بنای آن به سال ۱۲۴۰ هجری قمری و دوران فتحعلیشاه قاجار باز می‌گردد که خود می‌تواند یکی از دلایل شکل گیری روستا باشد.
این کاروانسرا از زیباترین کاروانسراهای واقع در دشت فلات است که دارای یک حیاط مرکزی و چهار ایوان بزرگ در جوانب آن است. در چهار گوشه حیاط اصطبل‌هایی که به نام شترخوان معروف بوده اند قرار دارند، اتاق مسافران در اطراف حیاط مرکزی واقع شده که چند پله هم از کف حیاط بالاتر است تا هم از آب و گل و هم از گرد و خاک کف حیاط دور باشند.
تکیه باغ شیخ در مرکز بافت روستایی با طرحی شبستانی و با ۱۰ ستون استوانه‌ای با آجر اجرا شده و در محل تلاقی سه گذر اصلی ساخته شده است که حد خارجی آن با تبعیت از بافت ارگانیک به بدنه خانه‌ها و گذرها محدود شده و حلقه مرکزی آن یک شش ضلعی منتظم را تشکیل می‌دهد.
در شرق روستای باغ شیخ محوطه وسیعی در حدود ۵۰۰ متر مربع قرار دارد که با توجه به آثار سفال‌های فیروزه‌ای رنگ مکشوفه از این منطقه، مربوط به دوره اسلامی و خصوصاً دوره‌های سلجوقی و ایلخانی تا اواسط قرن هشتم هجری قمری است.
مسجد سرخ
مسجد سرخ یکی از بناها و مساجد زیبای شهرستان ساوه و کشور ایران است که در مجموعه مسجد انقلاب ساوه قرار دارد. این مسجد به موجب تزئینات و کتیبه‌های قرمزرنگی که در آن تعبیه شده است، به مسجد قرمز شهره شده است. از جمله باارزش‌ترین عناصر سازنده‌ی این مسجد، محراب مزین شده‌ی آن به کتیبه‌های گچبری شده و نقاشی‌های متعدد آن و همچنین مناره آجری این مسجد است. این مسجد شامل سر در ورودی، صحن، ایوان، گنبد خانه، شبستان، رواق و مناره، دو مدرسه قدیمی و جدید و یک مسجد تازه ساخت است. از دیگر بخش‌های مهم این مسجد می‌توان به مناره آجری مسجد اشاره کرد که با آجر و آیات قرآنی آراسته شده است. در ضلع غربی صحن مسجد، ایوان مرتفع آجری قرار دارد که در پیرامون آن حجره‌هایی در سه طبقه ساخته شده است.
بر اساس کاوش‌های بعمل‌آمده، وجود یک آتشکده در دوره ایران باستان در مکان کنونی مسجد بسیار محتمل است. بنابر روایات تاریخی، این آتشکده تا دوره مأمون عباسی پابرجا بوده و در این زمان به دستور ابودلف عجلی، حاکم ولایت عراق، خاموش و به جای آن یک مسجد بنا می‌شود. امروزه، بنای ابتدایی مسجد تا حد زیادی تخریب شده و بنای جدید مسجد در دوره سلجوقی و در مجاورت بنای قدیمی ساخته شده‌است که تا امروز نیز پابرجا مانده‌است.
براساس نظرات کارشناسان و کتیبه‌های تاریخی، تاریخ ساخت مسجد به دوره شاه اسماعیل صفوی یا دوران سلجوقیان بازمی‌گردد. همچنین مناره مسجد نیز براساس تاریخ ثبت شده بر روی آن در سال ۴۵۳ هجری قمری ساخته شده‌است.
این مسجد در میدان انقلاب ساوه و در جنوب بازار قدیمی شهر قرار دارد.
گفتنی است علاوه بر وجود مناطق بکر گردشگری و تاریخی در حواشی شهر ساوه، وجود بناهای متعدد تاریخی و کهن در شهر ساوه از جمله موزه چهارسوق، آرامگاه امامزاده سید اسحاق، امامزاده سید علی اصغر و مجموعه تاریخی بازار ساوه از دیگر جاذبه‌های گردشگری این شهر است.
انتهای پیام/
