هایاس، سازمانی برای مهاجرت اقلیت‌ها!

به گزارش خبرگزاری بسیج به نقل از دیده بان،  تشویق به مهاجرت اقلیت‌ها طی سالیان بعد از انقلاب اسلامی همواره با سؤالات بسیاری همراه بوده است؟ ابعاد و فرآیند مهاجرت اقلیت‌ها هنوز هم نیازمند کنکاش و واکاوی است و از جمله سوالاتی که در این زمینه مطرح می‌باشد این است که انگیزه‌های اصلی ارائه تسهیلات در خارج از کشور به اقلیت‌های دینی ایرانی برای چیست؟ تهی کردن ایران از اقلیت‌های دینی چه منافعی برای حامیان اصلی این پروژه از جمله ایالات متحده آمریکا و رژیم صهیونیستی دارد؟

سازمان «هایاس» یکی از همین نهادهای ارائه‌دهنده تسهیلات جهت مهاجرت اقلیت‌هاست که بر‌ اساس شهادت‌های شخصی برای افراد پرونده‌سازی می‌کند. از ابتدای مأموریت هایاس در خصوص ایران، انبوهی از پرونده‌های مهاجرت و دلایلی که آنها برای مهاجرت طرح کرده‌اند جمع‌آوری شده است. اگر فشار حقوق بشری مطمح نظر غربی‌ها است، پس چرا تا به حال از پرونده‌سازی‌ها در این راستا استفاده نشده است؟

در این نوشتار سعی بر آن شده تنها به معرفی فعالیت هایاس در مهاجرت اقلیت‌های دینی ایرانی اشاره شود، لذا از تفسیر مبسوط و واکاوی تمام جوانب این پدیده‌ بخصوص در حوزه مدیریت مهاجرت یهودیان و آمارها در این حوزه اجتناب شده و بیشتر به اهم نکاتی می‌پردازیم که می‌تواند برای آشنایی بهتر و بصیرت ما نسبت به سیاست‌های غرب در رویارویی با جامعه اقلیت‌های دینی ایرانی مثمر ثمر باشد.

تاریخچه هایاس

«هایاس» مخفف The Hebrew Immigrant Aid Society «سازمان مددیاری در خصوص مهاجرت یهودیان» است. سازمان هایاس در سال 1881 تاسیس شده و چندی بعد در ایالات متحده به ثبت رسید. هدف هایاس از همان ابتدا مهاجرت اقلیت‌های دینی یهودی از کشورهای مختلف به اسرائیل و آمریکا عنوان شد اما بعدها بدلیل نفوذ صهیونیست‌ها در کشور اتریش که زبانزد محافل اروپائی است و همچنین با اعمال نظر دولت‌های مختلف درگیر در طرح، کشور اتریش برای ایفای نقش عامل و واسط، انتخاب شد. هایاس دفتر خود را بارها تغییر داده است و در حال حاضر دفتر آن در منطقه 10 در خیابان «گُدر‌ُن» شهر وین قرار دارد.

قبل از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، هایاس یهودی‌های روسی را از طریق وین به آمریکا و اسرائیل منتقل می‌کرد. بعد از فروپاشی سازمان‌های دیگری نیز در این زمینه دخیل شدند اما هایاس به عنوان سازمان مورد نظر سرویس‌های اطلاعاتی سیا و موساد توجه بیشتری به خود جلب کرد و توانست تسهیلات انتقال پناه‌جویان دیگر ادیان را نیز جذب کند.

هایاس سازمانی شبه‌امنیتی است و کارمندان بسیار کمی در دید پناه‌جویان قرار می‌دهد، لذا مراجعه‌کنندگان پناه‌جو بسیار متعجب می‌شوند زیرا انتظار روبه‌رویی با سازمانی عریض و طویل را دارند.

اواخر دهه 1980، دولت ایالات متحده با تصویب قانونی، سیاستی اتخاذ کرد که فرار اقلیت‌های مذهبی خارج از آمریکا، از جمله اتحاد جماهیر شوروی سابق و هندوچین را هموار کند. این برنامه به سازمانی عبری مستقر در نیویورک به نام هایاس «انجمن کمک به مهاجرت عبریان»، سپرده شد و تسهیلات لازم در اختیار آن قرار گرفت. این سازمان سال‌هاست یهودیان را در ایالات متحده اسکان می‌دهد. هایاس تنها در سال 2007 حدود 3 میلیون و چهارصد هزار دلار از دولت آمریکا دریافت کرده است تا در برنامه کوچ اقلیت‌های غیر مسلمان ایرانی به اجرا گذارد.

کنترل پراکندگی جمعیتی و انتقال اقلیت‌های ایرانی

هدف اولیه هایاس کنترل پراکندگی جمعیتی یهودیان در دنیا بوده است. در سایت هایاس آمده است: «هایاس تاثیر فوق‌العاده‌ای بر میلیون‌ها نفر از یهودیان در نسل‌های مختلف داشته است.» هایاس مأموریت خود را عملیات نجات، انتقال و اسکان مجدد پناهجویان یهودی معرفی می‌کند. البته سال‌هاست این سازمان مهاجرت مسیحیان و دیگر ادیان را نیز بنا به مصالح سیاسی و بدلیل تأمین بودجه از طرف دول غربی در دستور کار قرار داده است.

سازمان هایاس نزدیک به دو دهه پیش توسط وزارت امور خارجه به عنوان نماینده انحصاری در پردازش اطلاعات، پیگیری و هماهنگی انتقال اقلیت‌های ایرانی از طریق وین به ایالات متحده انتخاب شد و رسماً به عنوان «نهاد عامل در خارج از آمریکا» آغاز به کار کرد. برای تأکید بر نقش این سازمان و این برنامه، کنگره آمریکا در سال 2004 میلادی قانونی را به تصویب رساند که به موجب آن برای اقلیت‌های واجد شرایط ایران، تسهیلات ویژه‌ای به جهت پناهندگی به آمریکا در نظر گرفته شود.

بعد از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی سازمان‌های جاسوسی فرصت یافتند تا تمرکز بیشتری بر ایران بگذارند. در ابتدا سرویس‌های زیادی از قبیل مسکن، سرویس حمل و نقل، فرودگاه و... به اقلیت‌های ایرانی داده می‌شد؛ اما به تدریج از این خدمات کاسته شد.

تمرکز هایاس بر ایران باعث شد کمک‌های ایالات متحده به سازمان هایاس از شروع برنامه ایران در این سازمان تا به حال تقریبا سه برابر شود. مبلغ حمایت‌های رسمی و علنی از 1 میلیون و دویست و چهل‌هزار دلار در سال 2002 به 3 میلیون و چهارصد و شصت هزار دلار در سال 2007 افزایش یافته است. علت این امر افزایش پروژه‌های تعریف شده در خصوص برنامه ایران بوده است. گیدئون آرونوف، مدیر سابق سازمان هایاس می‌گوید:

وزارت امور خارجه آمریکا همواره ایران را به عنوان یکی از کشورهای «با نگرانی ویژه» اعلام کرده و علت آن را نقض شدید آزادی مذهبی در ایران عنوان می‌کند. اما در واقع هدف اصلی طرح گرایش و طبقه‌بندی مسیحیان ایران به جریان مسیحیت صهیونیستی و ارتباط آنها با شبکه کلیساهای خانگی، سفر و زندگی خارج از کشور است.

وزارت امور خارجه آمریکا در گزارشی که واشنگتن‌پست منتشر کرد ادعا می‌کند 2842 یهودی بوسیله برنامه مهاجرت هایاس در دهه گذشته ایران را ترک کرده و به ایالات متحده منتقل شده‌اند. این میزان برای دیگر اقلیت‌ها حدود 18 هزار نفر اعلام شده است. یک مقام آمریکائی در مصاحبه با واشنگتن‌پست اعلام داشته است: «بیش از 10 هزار ایرانی در حال حاضر پرونده تشکیل داده و در انتظار سفر به وین هستند تا بوسیله نمایندگی ‌هایاس به عنوان پناهنده به ایالات متحده سفر کنند.»

هر چند که این آمار کمی از واقعیت به دور است، اما انتشار آن توسط واشنگتن‌پست قابل توجه است. واشنگتن‌پست در این گزارش اعتراف می‌کند رهبران گروه‌های اقلیت دینی ایرانی می‌گویند دولت و روحانیون شیعه ایران با جوامع دینی آنها بدرفتاری نمی‌کنند. این گزارش بر مبنای اظهارات رهبران مسیحی و زرتشتی اشاره می‌کند اعضای آنها عمدتاً به خاطر استفاده از پیشنهاد این برنامه که راه ساده‌ای برای اقامت قانونی در ایالات متحده را تنها با هزینه‌ 3 هزار دلاری فراهم می‌کند، وطن و جامعه مذهبی خود را ترک می‌کنند. یا حتی اعتراف می‌کند یهودیان در ایران می‌توانند آزادانه به مذهب خود عمل کنند. بیش از 25هزار یهودی در ایران زندگی می‌کنند، رهبران جامعه یهودیان می‌گویند این تعداد بزرگترین جمعیت یهودیان خاور‌میانه خارج از فلسطین اشغالی (اسرائیل مجعول) است.

گزارش در ادامه، اجرای چنین برنامه‌هایی را با بررسی جمعیت اقلیت‌های دینی نمایان می‌کند و می‌نویسد طبق سرشماری انجام شده در سال 1355، 420 هزار شهروند غیر مسلمان، در ایران زندگی می‌کردند در حالی که جمعیت ایران نزدیک به 34 میلیون بوده است. ولی تعداد قابل توجهی از این افراد مهاجرت کرده‌اند و اکنون اقلیت‌های دینی ایرانی کمتر از این رقم است. گزارش ادامه می‌دهد ایالات متحده، دهه‌های متمادی است مبالغ هنگفتی را برای کمک به مسیحیان، زرتشتیان و یهودیان برای فرار از ـ به قول خودشان ـ آزار و اذیت در ایران، تأمین کرده است؛ ولی در حال حاضر برخی از رهبران اقلیت‌ها انگیزه‌های آمریکا را از اجرای طرح، زیر سؤال برده‌اند. چرا که جمعیت اقلیت‌هایی که برای هزاران سال در ایران زندگی کرده‌اند در نتیجه مهاجرت به سرعت کاهش یافته است.(1)

موضع‌گیری‌های سیاسی، عامل تسریع پرونده

یکی از انگیزه‌ها شاید استفاده از فضای تبلیغی ضد ایران است، زیرا برخی از افرادی که از این سازمان به ایالات متحده مهاجرت کرده و به عنوان پناهجو قرار می‌گیرند، حاضرند فضای داخلی را طوری سیاه‌نمائی کنند تا پرونده‌شان سرعت بیشتری گرفته و زودتر اقامت ایالات متحده را دریافت کنند. در همین رابطه روزنامه واشنگتن پست در گزارشی به نقل از یک مقام سابق امنیتی آمریکا که به شکلی مستقیم با هایاس در ارتباط بوده است، دلیل مهاجرت اقلیت‌های دینی از ایران به ایالات متحده را آزار و اذیت غیر مسلمانان در ایران عنوان کرد: «واقعیت این است که این رژیم با اقلیت‌های مذهبی بسیار ضعیف رفتار کرده و نسبت به آنها حرکات زشتی روا می‌دارد. صحبت کردن به شرط ناشناس ‌ماندن به دلیل حساسیت از این برنامه است. در ایران با اقلیت‌ها مانند شهروندان درجه سه رفتار می‌شود اگر شما شیعه نباشید، با شما با تبعیض شدید رفتار می‌شود. شاید مردم در شرایط بد ایران به تدریج بزرگ شده و به آن عادت کرده‌اند و به زندگی در شرایط سخت خو کرده‌اند. این مسئله که کسی بگوید زندگی در ایران یک زندگی خوب است و آنها فقط پناهندگان اقتصادی در آمریکا هستند مضحک است.»(2)

اقشار واجد شرایط هایاس

حال سؤال اینجاست که سازمانی با این کارکرد و تفاسیر و استفاده از بودجه‌های سری آمریکا چه افرادی را واجد شرایط می‌داند یا بهتر بگوییم اخذ ویزا و خدمات ویژه برای کدام افراد راحت‌تر خواهد بود؟

گرچه پاسخ این سؤال بدون هیچ اطلاعی نیز ساده می‌نماید اما اسناد، شواهد و سابقه این سازمان نیز نشان می‌دهد محکومان امنیتی،‌ فعالان مرتبط با سرویس‌های جاسوسی و... بیشترین سهم را داشته‌اند. برای نمونه دکتر آرش علایی پس از سپری کردن مدت محکومیت، بوسیله سازمان هایاس از کشور خارج و به ایالات متحده منتقل شد. وی سوم تیر 1387 دستگیر شده و به شش سال زندان محکوم شد اما سه ماه بعد از آزادی برادر خود «کامیار علایی» ـ که محکومیت سه‌ساله داشته و همزمان با وی دستگیر شده بود ـ طی عفو به مناسبت عید فطر آزاد شد.

روند مهاجرت

سازمان هایاس در ادامه فعالیت خود کمی در نحوه پذیرش خود تغییراتی ایجاد کرده است. می‌بایست یکی از اعضای خانواده، دوستان یا نزدیکان علاقه‌مندان به مهاجرت که در آمریکا زندگی می‌کنند با دفتر هایاس تماس گرفته و قرارداد حمایت مالی از پناه‌جو را امضا نمایند.

پس از آنکه حامی با دفتر هایاس در ایالات متحده از طریق پست یا تلفن تماس گرفت، فرم‌های حمایت مالی برای آنها ارسال می‌شود و بعد از ارائه مدارک و امضای قرارداد‌ها مرحله اول پذیرش به انجام می‌رسد.

هایاس مدارک درخواست‌کنندگان و حامیان را بررسی کرده و در صورت وجود شرایط به ازای هر نفر مبلغ 3000 دلار از حامی دریافت می‌کند که البته برای نفرات بعدی خانواده یا همراهان به 2600 دلار کاهش می‌یابد.

هاياس از مبلغ اخذشده پناهجویان 175 دلار برداشت کرده و 305 یورو را صرف بیمه درمانی پناهجویان می‌کند و بقیه مبلغ، زمان رسیدن افراد به وین در حسابی که خود آنها افتتاح کرده و به هایاس اعلام می‌کنند واریز می‌شود تا بتوانند در مدت اقامت در کشور اتریش و طی مراحل پذیرش آمریکا هزینه کنند.

در مرحله بعد شماره‌ای به نام شماره کیس به الگوی «xx-xxxxxx» به افراد اختصاص می‌یابد که با آن در سیستم شناخته می‌شوند با این شماره می‌توانند به سایت سازمان هایاس در وین وارد شده و بعد از وارد کردن شماره کیس، سیر پرونده خود را پیگیری نمایند. در سایت روز و ساعت ملاقات هماهنگ شده با سفارت اتریش در تهران در اختیار افراد قرار داده می‌شود. افراد برای مشاهده پرونده خود در سایت هایاس نیازمند شماره پرونده و رمز عبور می‌باشند.

در این مرحله فرد مدارک خود را در روز معین به سفارت اتریش برده و مبلغ 100 هزار تومان جهت دریافت ویزای «د. شنگن» می‌پردازد. سفارت اتریش یک روز در هفته را به جهت بررسی پرونده اقلیت‌ها اختصاص داده است. سازمان هایاس رسماً در سایت خود اعلان کرده هیچ نماینده‌ای در ایران ندارد و تنها با همکاری با سفارت اتریش می‌توان ویزا دریافت کرد و نسبت به افرادی که در اطراف سفارت اتریش خود را نماینده هایاس معرفی می‌کنند هشدار داده است.

اقدامات اداری در وین

افراد آگاه به سیر پرونده‌ها اظهار داشته‌اند که مهاجران تقریباً 4 تا 6 ماه را باید در وین سپری کنند. بدلیل مدت نسبتاً طولانی اقامت در وین، در برخی موارد مدت ویزای مهاجران به پایان می‌رسد ولی با هماهنگی انجام شده بین ایالات متحده، هایاس و پلیس اتریش در صورتی که ویزای مهاجران به اتمام برسد می‌توانند با داشتن کپی ورقه اپرووال سفارت آمریکا در وین به همراه پاسپورت حتی بعد از اتمام ویزا در اتریش بمانند.

روند کار براساس گفته‌های مهاجران بدین ترتیب است که افراد در زمان تعیین شده به دفتر هایاس مراجعه و خود را معرفی کرده و بعد از چک پاسپورت‌ها به هر فرد شماره‌ای اختصاص داده می‌شود در مرحله بعد پاسپورت‌ها را تحویل گرفته و در اتاقی از تک‌تک افراد عکس گرفته می‌شود این مرکز تنها عکس‌هایی که خود می‌گیرد را مورد تأیید قرار می‌دهد.

مصاحبه در همان روز یا فردا با حضور یک مترجم به انجام می‌رسد و در مورد زندگی و سفرهای گذشته و بیماری پرسیده می‌شود. تاریخ مصاحبه OPE در این جلسه در اختیار افراد قرار می‌گیرد.

فردای روز ورود افراد باید در کلاس توجیهی یک‌ساعته هایاس شرکت کنند. در کلاس آموزش‌های لازم برای طی مدت در وین و مراحل انتقال به آنها داده می‌شود. به افراد گوشزد می‌شود حداکثر سه روز پس از ورود به وین باید با صاحب‌خانه‌ها یا دلال‌ها به شهرداری مراجعه و اسم و آدرسشان را به نام خودشان ثبت کنند و مدارکی مورد نیاز به آنها توضیح داده می‌شود.همچنین هشدارهای لازم به جهت گریز از کلاه‌بردارها به آنها داده می‌شود.

هایاس از افراد مهاجر تعهداتی می‌گیرد و افراد تنها اوراقی را امضاء می‌کنند که معمولاً نمی‌پرسند این اوراق مربوط به چیست! در ساعت تعیین‌شده برای مصاحبه OPE تمام افراد خانواده باید تمام مدارک شخصی، هویتی و همه مشخصات خانوادگی و سجلی درخواستی هایاس را ارائه دهند. در همین جلسه زمان مراجعه بعدی برای دریافت مبلغ باقیمانده از 3000 دلار افراد تعیین می‌شود.

در مراجعه بعدی کارمندان هایاس از افراد می‌خواهند سه ظلم و رفتار غیر انسانی‌ای را که در حق آنها در ایران روا شده و علت اصلی مهاجرت آنان بوده شرح دهند. این موارد نباید مشکلات کلی اجتماعی باشد مسائلی که برای همه مردم باشد و باید شامل موارد شخصی برای هر فرد باشد.

در نهایت جلسه انگشت‌نگاری تعیین شده و افراد به ترتیب اولویت انگشت‌نگاری می‌شوند. در مرحله بعد افراد به مرکز پزشکی مورد تأیید هایاس هدایت شده تا آزمایش‌های لازم از آنها به عمل آید.

سپس فرد به سفارت آمریکا در وین هدایت می‌شود تا یکی از معاونین کنسولی سفارت ایالات متحده با وی مصاحبه کند. در این مصاحبه(DHS) مجدداً دلایل مهاجرت و مدارک مورد بررسی قرار می‌گیرد که بررسی سفارت آمریکا حدود 2 ماه بطول می‌کشد.

آنچه مهم است اینکه مؤکداً از مردان متقاضی به شکل دقیق سوال شده و نسبت به خدمت سربازی آنها حساسند. درباره توانایی استفاده از اسلحه یا سابقه حضور در جبهه به طور دقیق پرسش می‌شود. این مسئله چنان حائز اهمیت است که ممکن است به کلی مهاجرت و تقاضای پناهندگی را از بین ببرد. افراد موفق به گرفتن موافقت سفارت ایالات متحده با داشتن گذرنامه و کارت هایاس در کلاس‌های چهار روزه «آشنایی با زندگی در ایالات متحده» شرکت می‌کنند و سپس به دفتر هایاس مراجعه کرده و برگه حق اجازه کار در ایالات متحده را امضا کنند.

همانگونه که گفته شد، روند پذیرش مهاجرت در این سیستم به شکلی صورت می‌گیرد که نه تنها اهداف کلی پروژه مورد بهره‌برداری قرار گیرد، بلکه استفاده‌های سیاسی از افراد مورد پذیرش نیز به طور کامل اجرا شده و در عین حال مراحل مختلف پذیرش که بیشتر به مراحل گزینش در یک سازمان امنیتی یا نظامی شباهت دارد نیز کمک می‌کند که افرادی گزینش شوند که بعداً از نظر سیاسی مورد استفاده کشور پذیرنده قرار گیرند.

منابع

1. Washington Post Foreign Service, Thomas Erdbrink and Karin Brulliard, Saturday, March 1, 2008 .

2. Washington Post Foreign Service, ibid.