تمایل اروپایی‌ها برای افزایش روابط تجاری با ایران

به گزارش خبرگزاری بسیج، حتی پیش از آنکه جوهر توافق هسته ای ایران خشک شود، مدیران ارشد اروپایی راهی فرودگاه شدند تا روابط تجاری خود را با ایران بهبود ببخشند؛ چرا که بسیاری از این برندها بازارهای ایران را دارای شرایط بالقوه چشمگیری برای همکاری و سرمایه گذاری می بینند.

فقط پنج روز بعد از توافق در وین در تاریخ چهاردهم جولای نمایندگان کشور آلمان و لوران فابیوس وزیر امور خارجه فرانسه وارد ایران شدند؛ به زودی نیز نمایندگان دولت ایتالیا راهی تهران خواهند شد. از سوی دیگر مدیران تجاری کشورهای اروپایی این خط روابط را ادامه داده و بسیاری از مدیران به زودی به ایران سفر می کنند. شنیده ها حاکیست تا ماه سپتامبر بین 70 تا 80 مدیر ارشد بزرگترین شرکت های فرانسه راهی ایران می شوند.

این تعجیل مدیران برای سرمایه گذاری در ایران در وضعیتی است که هنوز جزئیات توافق هسته ای نهایی نشده و سرمایه گذاری در بازار ایران با پیچیدگی هایی روبروست. شاید مهم ترین نکته در چنین شرایطی این مسئله باشد که ایالات متحده در حال از دست دادن یک شرایط بزرگ سرمایه‌ گذاری به عنوان یکی از بزرگترین بازیگران اقتصادی جهان است.

شرایط سرمایه گذاری کشورهای متعدد اروپایی در ایران به زودی به سطحی خواهد رسید که حتی در صورت برقرار نماندن تعهدات به توافق هسته ای، اروپایی ها دیگر علاقه ای به بازگرداندن تحریم‌ها نخواهند داشت. با وجود  پررنگ بودن شرایط و بندهای توافق، وضعیت بازارهای ایران و حضور کشورهای مختلف در مباحث تجاری با این کشور نشان دهنده این است که کشورهای اروپایی و ایالات متحده تصمیم خود را برای حمایت از این توافق اتخاذ کرده اند.

در مصاحبه با بیش از 20 مقام دولتی، مدیران تجاری و تحلیل گران اروپایی، آمریکایی و ایرانی؛ وضعیت سرمایه گذاری در ایران به شدت جذاب ولی از سوی نامطمئن شناخته شده است. چرا که در صورت باقی ماندن تعدادی از تحریم ها تمام فرآیند روابط تجاری به بن بست بر می خورد.

فیلیپ گوردون، مسئول هماهنگ کننده امور خاورمیانه در کاخ سفید در دو سال گذشته و همچنین مشاور شورای روابط خارجی کاخ سفید در خصوص وضعیت سرمایه گذاری در ایران می گوید:"ما هر روز شاهد این رویداد نخواهیم بود که یک بازار بالقوه گسترده با طبقه متوسط نوظهور چنین فرصتی را برای سرمایه گذاری در سطح بین المللی فراهم کند."

با این تفاسیر یکی از نگرانی های اروپایی ها مقررات تفاهم نامه است که به آمریکایی ها و دیگر امضاء کنندگان توافق نامه این اجازه را می دهد که به محض نقض موارد تعهدنامه از سوی ایران حتی با وجود سرمایه گذاری میلیون ها یورو در این کشور تحریم ها به جای خود بازگردد. با وجود اینکه یکی از بندهای توافق نامه از اموال سرمایه گذاری شده پیش از هر نوع نقض تعهدنامه محافظت می کند؛ در مورد عملی شدن این بند هنوز شبهاتی وجود دارد.

تا برداشته شدن همه تحریم ها حداقل شش ماه زمان لازم است، ولی با این حال کشورهای اروپایی فرصت را مغتنم شمرده و مزایای این توافق نامه را از بعد اقتصادی از معایب آن بیشتر دانستند. به همین دلیل در اسرع وقت زمینه همکاری های متعددی را در ایران ایجاد کردند. اروپایی ها در آغاز همکاری اقتصادی نسبت به آمریکا پیش دستی کردند؛ چرا که کشورهای اروپایی در سه دهه گذشته و زمانی که بعد از بحران گروگانگیری سال 1979 روابط ایران و آمریکا به صورت کامل قطع شود، روابط خود را با ایران حفظ کرده بودند. برای اروپایی ها روابط با ایران در واقع یک بازار بالقوه با پتانسیل 75 میلیون نفر است که پیش از پیوستن اروپایی ها به سیستم تحریم های ایران در سال 2012، برای آنها قابل دسترس و سرمایه گذاری بوده است.

براساس آمار منتشر شده از وضعیت تجارت اداره کل اتحادیه اروپا، اتحادیه اروپا در سال2011 رقم 17 بیلیون یورو یا 18.7 بیلیون دلار از ایران کالا وارد کرده و 10.5 بیلیون دلار نیز به ایران صادرات داشته است.

"الی گرانمایه" از شورای روابط خارجی اتحادیه اروپا در این خصوص گفت:"اروپایی ها تکالیف مدنظر خود را انجام داده اند و از دید سیاسی در حال حاضر هیچ توقف روابط دیپلماتیکی بین ایران و کشورهای اروپایی وجود ندارد. البته در 35 سال گذشته، اروپایی ها با ایران در تماس بوده اند و نمی توان گفت این ارتباط برای اولین بار است که برقرار می شود."

براساس توافق هسته ای تعدادی از تحریم های آمریکایی ها علیه ایران برداشته خواهد شد. ولی یکی از مهم ترین نوع تحریم ها به عنوان "تحریم های ثانویه" به معنی مجازات اعمال شده بر نهادهای خارجی است که در دوران تحریم با ایران وارد روابط تجاری شده اند.

این تحریم ها به این صورت اعمال شدند که نهاد مربوطه مورد جریمه مالی قرار گرفت. برای مثال در ماه ژوئن 2014 بانک فرانسوی "بی ان پی پاریباس" به دلیل انجام معاملات مالی با ایران، سودان و کوبا رقم 8.9 بیلیون دلار جریمه شد.

می توان گفت تنها استثنای آمریکایی ها در تحریم های تجاری هواپیماهای غیرنظامی است که مزیتی برای شرکت بوئینگ و شرکت های تابعه خارج از آمریکا محسوب می شود. این شرکت ها می توانند با درخواست یک مجوز با ایران همکاری اقتصادی داشته باشند.

حتی با وجود این استثناها، فقط یک گروه کوچک شرکت های آمریکایی از این وضعیت بهره مند خواهند شد. وکلا و کارشناسان سیاسی در این مورد معتقدند بهتر است تحریم های بیشتری برداشته شود تا شرکت های آمریکایی هم بتوانند پا به پای همتایان اروپایی خود با ایران مراودات اقتصادی و تجاری داشته باشند.

استفان جی مک هیل، یکی از شرکای مجموعه "اسکوایر پاتون باگز" یک شرکت حقوقی در واشنگتن با تجارت های قابل توجه بین المللی در این خصوص می گوید:" ما مشتریان بسیار زیادی داریم که با شرکت ما تماس گرفته و از ما می پرسند: ما چه زمانی می توانیم به ایران سفر کنیم؟"

وی افزود:" زمانی که با این پرسش مواجه می شویم مجبوریم که به آنها بگوییم در حال حاضر امکان تجارت با ایران وجود ندارد و حتی اگر هم بتوانند جزء گروه محدودی باشند که به ایران سفر می کنند حداقل باید شش ماه صبر کنند و در نهایت هم به عنوان یک فرد آمریکایی شرایط آسانی برای تجارت با ایران را نخواهند داشت. "

اروپایی ها در حال حاضر در حال تعریف کردن پروژه های بسیار گسترده ای در ایران هستند. ولی این مسئله برای آنها مستلزم ساخت و ساز و ایجاد زیرساخت های لازم در ایران بوده و آنها قصد تبدیل کردن ایران به یک پایتخت سرمایه گذاری را دارند. از سوی دیگر این سرمایه گذاران اروپایی نیازمند اطمینان از عدم مختوم شدن پروژه های خود و همچنین تأثیر نداشتن تحریم ها بر سرمایه های بیلیون دلاری آنها دارند.

هری چیلینگوریان، رئیس کل استراتژی بازار کالا در بانک بی ان پی پاراباس می گوید:" شرکت‌های نفتی نیازمند سرمایه های بلند مدت بانک های خود برای حضور در ایران هستند و برای این کار هم به اطمینان نیاز دارند. سؤال مهم اینجاست که اگر شرایط به گونه ای رقم بخورد که تحریم ها بار دیگر اعمال شود در آن صورت تکلیف چه خواهد بود؟ چه وثیقه ای ضمانت کننده این سرمایه گذاری های کلان است؟"

گوردون، از شورای روابط خارجی پیشنهاد می دهد که اتاق فکری برای تفسیر و مشخص کردن وضعیت دقیق سرمایه گذاری اقتصادی در ایران تشکیل شود. چرا که لزومی به بازگشت همه تحریم‎ها در صورت نقض تعهدنامه وجود ندارد.

براساس یکی از بندهای توافق نامه تصریح می شود که بازگرداندن تحریم ها، عطف ماسبق نمی‌شود و شامل قراردادهایی که قبل از نقض تعهدنامه امضاء شده اند نمی گردد. بر همین اساس شرکت‌های سرمایه گذار خارجی می توانند با امضای توافق نامه های اقتصادی کنونی مدعی شوند که حتی در صورت نقض توافق نامه هسته ای، وضعیت سرمایه گذاری آنها شامل بازگشتن دوباره تحریم ها نشده و می توانند خود را از لیست تحریم های احتمالی آینده حذف کنند. با وجود شبهات بسیار در این زمینه هنوز وزارت امور خارجه در خصوص تفسیر این بند پاسخ روشنی ارائه نداده است.

فریدون خاوند، یکی پروفسور ایرانی- فرانسوی اقتصاد و حقوق در دانشگاه دکارت پاریس عنوان می‌کند:" یکی از مهم ترین اولویت ها ایران به روز کردن وضعیت اکتشاف نفت و بهره برداری از زیرساخت های آن است. این اقدام در حال حاضر با توجه به اظهارات اخیر مقامات ایرانی نیازمند سرمایه گذاری حدود 185 بیلیون دلاری است. 

مناطق دیگری که نیاز به سرمایه گذاری های چشمگیر دارند، پتروشیمی و گردشگری است. ایران در حال مذاکره با "آکور" هتل های زنجیره ای فرانسوی است که با ساخت زنجیره هتل های جدید در ایران توریسم را گسترش دهد و این اقدام ایران از سوی چند کارشناس تجاری تأیید شده است.

همچنین پژو، یکی از کمپانی های معروف ماشین فرانسوی هفته گذشته اعلام کرد که در شرایط پیش از برداشته شدن تحریم ها در حال مذاکره با همتایان ایرانی خود در تجارت خودرو هستند که با انتقال تکنولوژی ساخت ماشین ها از فرانسه به ایران فعالیت اقتصادی خود را در این کشور از سر بگیرند. لازم به ذکر است پیش از اعمال تحریم ها ایران دومین بازار عظیم شرکت پژو در خارج از فرانسه بوده است.

از دیگر برندهای در آستانه حضور در ایران می توان برند SEB را مثال زد. "فردیگ وروادره" معاون ارشد ریاست این شرکت نیز در خصوص حضور این برند در ایران اعلام حضور کرد. این برند لوازم خانگی از سال گذشته در انتظار توافق هسته ای بوده تا در ایران حضور پیدا کند. این شرکت از سال 1950 تاکنون در ایران فعالیت کرده و تا پیش از تحریم ها سالانه مراوده ای بیش از 50 میلیون یورو با ایران داشته است.

وی در این خصوص می گوید:" تجارت با ایران در زمینه برندهای لوازم خانگی می تواند در سطح تجارت ما با اسپانیا و ترکیه باشد؛ چرا که ایران طبقه متوسط بسیار گسترده ای دارد و زنان ایران که اکثرا تحصیل کرده هستند از برندهای باکیفیت ایرانی استقبال می کنند."

در آلمان، کمپانی پتروشیمی BASF و شرکت غول پیکر زیمنس که در دهه های 1920 و 1930 برای ساخت اولین راه آهن با ایران همکاری کرد نیز به دنبال بازگشت به بازارهای ایران است. چنین شرایطی همچنین برای شرکت آلمانی ThyssenKrupp که در زمینه فولاد و ماشین آلات فعالیت می کند نیز وجود دارد. این شرکت نیز تا پیش از تحریم ها برای 30 سال با ایران مراودات اقتصادی داشته است.

چیلینگوریان، مدیر اجرایی بانک بی ان پی می گوید: "شرکت های نفتی توتال، رویال داچ شل و بریتیش پترولیوم نیز به دنبال بازگشت به بازار ایران هستند؛ ولی این شرکت ها در حال حاضر در انتظار تعادل برای اطمینان از سود آینده خود هستند. ارتباطاتی که امروز می بینید در واقع دیپلماسی اقتصادی شرکت های بزرگ است و این بدان معنی نیست که شرکت ها دستیابی به موفقیت فوری در بازار ایران را می خواهند."