به گزارش خبرگزاری بسیج، بسته اقتصادی خروج از رکود پس از ارائه با واکنشهای مختلفی از سوی اقتصاددانان روبرو شده است.در این گفت وگو سعی شده تا به سراغ یکی از دولتمردان سابق برویم که درک کاملی از حوزه های مختلف اقتصادی، پولی، بانکی و مالی ایران دارد.
رامین پاشایی فام، اقتصاددان، بانکدار و از مدیران ارشد اجرایی است که در کارنامه کاری خود مدیریت عاملی بانک کارآفرین و بانک سپه، معاونت اقتصادی بانک مرکزی، عضویت هیئت امنای موسسه عالی بانکداری ایران، عضویت هیئت مدیره بانک ملی ایران مدیر کلی دفتر برنامه‌ریزی و اقتصاد کلان سازمان مدیریت و برنامه ریزی، عضویت کمیسیون شورای پول و اعتبار ، مدیریت کلی بازرگانی سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور را دارد.
وی که دارای دکترای اقتصاد از دانشگاه تهران است، معتقد است در حال حاضر مشکل جدی اقتصاد، انتظارات باشد، انتظاری که هم اقتصاد را در رکود فرو برده و هم بر تصمیمات عاملان اقتصادی اثرگذاشته و در نهایت نیز با رفع تحریمها، آن سطح بالا از انتظارات محقق نخواهد شد.
پاشایی فام معتقد است، در بحث واقعیتهای پس از رفع تحریمها و تحقق انتظارات، دولت باید مراقبت بیشتری به خرج داده و با اطلاع رسانی مناسب، به تعدیل انتظارات مردم به عنوان یکی از مهمترین اقدامات خود، دست بزند.
وی باور دارد، مسیر انتخاب شده در بسته خروج از رکود ، مسیر درستی است ولی با توجه به منابع محدود دولت و ساختار بودجه دشوار و کم اثر.
دیگر نظرات این اقتصاددان را در گفت گو با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم می خوانید.
- تکرار اشتباه دخالت دولت در برخی متغیرهای اقتصادی
خبرگزاری تسنیم: ارزیابی شما از بسته اخیر خروج از رکود دولت چیست؟
پاشایی فام: کار اساسی دولتمردان و سیاستمداران اقتصادی تنظیم روابط اقتصادی کشور است به نحوی که اولا از ابزار مناسبی برای اصلاحات اقتصادی استفاده شود، ابزاری که متداول بوده و از نظر علمی تأیید شده باشد. بر این اساس دولت مجاز است صرفا از متغیرهای در اختیارخود که محدود است، سیاستگذاری کرده و متغیرهای در اختیار مردم را به عنوان متغیرهای در اختیار خود قلمداد کند. به بیان دیگر، دولت می تواند حجم پول یا مخارج دولتی را به طور مستقیم تغییر دهد و سپس آثار آن را بر متغیرهای در اختیار مردم مشاهده کند. مانند تورم، تولید، سرمایه گذاری و...، اما نمی تواند مستقیم در این متغیرها دخل و تصرف کند. اشتباهی که متأسفانه سالیان سال است که تکرار می شود.
ثانیا آثار منفی و مخرب هر سیاست به درستی ارزیابی و مهار شود به طور مثال بدیهی است با کاهش حجم پول می توان تورم را کنترل و کاهش داد اما همین سیاست ممکن است اقتصاد را به رکود و بحران بکشاند ، پس باید مراقبت کرد.
اما در مورد سوال شما در خصوص در مورد بسته خروج از رکود باید بگویم، در این خصوص که وضعیت دشواری بر اقتصاد کشور حاکم است شکی نیست. تورم بالایی که در آغاز به کار دولت وجود داشت، قیمت نفت که کاهش قابل ملاحظه ای را تجربه کرد، فشار تحریمهای اقتصادی و... .
- مشکل جدی کنونی اقتصاد؛ انتظارات است
اما به نظر می رسد در حال حاضر مشکل جدی اقتصاد، انتظارات باشد از یک سو انتظارات چون خوشبینانه است و مدام از سوی دولت و دولتمردان نیز این انتظارات خوشبینانه تقویت می شود، با به تأخیر انداختن تقاضا و موکول کرده آن به آینده در شرایط حاضر کاهش تقاضا شکل گرفته و رکود حاکم به اقتصاد را تشدید می کند و ادامه این وضعیت می تواند به بحران تبدیل گردد. البته به نظر می رسد طول این دوره کوتاه است و هیچگاه اقتصاد دچار شرایط بحرانی نمی شود اما رکود طولانی همچنانکه تجربه شده حتمی است.
- تأثیر انتظارات بسیار خوشبینانه بر تصمیمات عاملان اقتصادی
- آثار مثبت رفع تحریمها با آن شدتی که مردم تصور می کنند رخ نخواهد داد
از سویی دیگر انتظارات بسیار خوشبینانه که در عاملان اقتصادی شکل گرفته و در تصمیمات آنان اثرگذاشته بسیار بیشتر از آن چیزی است که اتفاق خواهد افتاد. قطعا رفع تحریمها وضعیت اقتصادی کشور را تحت تأثیر قرار خواهد داشت اما اولا هم زمان بر است و دفعتاً اتفاق خاصی نخواهد افتاد . (برعکس آن چیزی که عموم مردم فکر می کنند) ثانیا آثار مثبت رفع تحریمها با آن شدتی که مردم تصور می کنند رخ نخواهد داد. البته این یک اصل اساسی در تئوری انتظارات است که مجال بحث آن دراینجا نیست. بنابراین مراقبت بیشتر از سوی دولت و اطلاع رسانی مناسب و تعدیل انتظارات یکی از مهمترین اقدامات باید باشد.
در بسته خروج از رکود به درستی تحریک تقاضا مورد توجه قرار گرفته است. به صورت علمی ابزار مناسب آن در ابتدا تغییر در مخارج دولت است که اصولی ترین سیاست ممکن تحریک تقاضا است. اما سوال اینجاست که آیا با توجه به وضعیت درآمدی دولت و سهم هزینه های بسیار بالای جاری حقوق و دستمزد در بودجه عمومی دولت آیا برای افزایش مخارج دولتی دولت توان انجام آن را دارد یا خیر.
- مسیر انتخاب شده در بسته خروج از رکود درست ولی دشوار و کم اثر است
تسنیم: به نظر شما دولت توانش را دارد؟
پاشایی فام، با توجه به ساختار و شرایط بودجه به نظر می رسد جواب آن یا منفی است یا بسیار ضعیف است. البته بعضی راهکارها به راحتی شدنی است اما زمان بر است. مثل اجرای طرحهای صرفه جویی انرژی. به هر حال مسیر انتخاب شده در بسته خروج از رکود ، مسیر درستی است ولی با توجه به منابع محدود دولت و ساختار بودجه دشوار و کم اثر.
- مهمتر از افزایش حجم نقدینگی، مدیریت نقدینگی است که در بسته خروج از رکود اشاره ای به آن نشده است
تسنیم : براساس تجارب مختلف شما، ارزیابی تان در خصوص سیاستهای پولی دولت چیست؟
پاشایی فام: در خصوص سیاستهای پولی به نظر می رسد هم دست دولتمردان بسیار باز است و هم اثربخشی این سیاستهای آنی و کوتاه مدت است. از جمله کاهش تشویقی نسبت سپرده قانونی بانکهای تجارتی تا نرخ 10 درصد.(حداقل تعیین شده قانونی که دولت و بانک مرکزی متأسفانه از آن پایین تر نمی تواند عمل کند و ضرورت بازنگری در این قانون بیش از پیش روشن می شود)
البته با این اقدام که در واقع یک سیاست انبساطی پولی عملی و درست است قطعا حجم نقدینگی جامعه می تواند افزایش یابد البته اگر واقعی عمل شود و صرفا از اضافه برداشت بانکها کسر نشود که این خود موضوعی مهم است که بحث آن نیاز به بحث دیگری دارد.
ولی نکته حائز اهمیت در افزایش نقدینگی به نظر می رسد مدیریت این نقدینگی است نه حجم آن. به بیان دیگر، اقتصاد کشور همواره از مدیریت نقدینگی دچار مشکل شده نه از حجم نقدینگی. اگر مکانیزمی وجود نداشته باشد تا این نقدینگی آزاد شده به سمت تولید هدایت شود نه تنها اثر مثبت نخواهد داشت بلکه اثر منفی بر اقتصاد خواهد گذاشت. عدم تعادل بازدهی در بازارهای مختلف، نقدینگی را به سمت بازارهای پربازده و زودبازده هدایت خواهد کرد که قطعا بخش تولید نیست و این خود در کنار سایر سیاستهای پولی تشویقی که در بسته خروج از رکود پیش بینی شود مثل نرخهای ترجیحی و پرداخت تسهیلات به بخشها و کالاهای خاص زمینه ایجاد رانت را فراهم کرده و نقدینگی به نام تولید و این بخشهای ترحیحی اخذ ولی نهایتا به بخشهای پربازده و زود بازده منتقل می شود. متاسفانه ضمن ایجاد فساد پولی و مالی کار این رفع رکود را نخواهد داشت . بنابراین مهمتر از افزایش حجم نقدینگی، مدیریت نقدینگی است که در بسته خروج از رکود اشاره ای به آن نشده است. البته بانک مرکزی و وزارت اقتصاد و دارایی در سال 1387 و 1388 تجربه مدیریت نقدینگی و تعامل فعال با بانکها در جهت تزریق منابع آزاد شده جدید مستقیما فقط برای طرحها و پروژه های بزرگ را داشته و تجربه موفقی بوده که می توان در این بسته از آن نیز استفاده کرد.
- لزوم مدیریت انتظارات مردم
تسنیم: چه توصیه هایی در این خصوص دارید؟
پاشایی فام: برای خروج از رکود و هدایت اقتصاد به سمت رشد و شکوفایی اولا باید انتظارات مردم مدیریت شده و به درستی شکل گیرند و عاملی برای پیشرفت باشند نه عاملی بازدارنده و تخریبی.
ثانیا در شرایط حاضر، هر دو سیاست انسباطی مالی (افزایش مخارج دولتی و مدیریت آن برای اجرای طرحهای زیربنایی و اصولی) و همچنین سیاست پولی مناسب در جهت تقویت بخش تولید با تعادل بخشی به بازارهای مختلف و جذاب کردن تولید در کنار کاهش جذابیت بخشهای غیرمولد و متوازن کردن بازدهی آنها، با دقت مورد توجه قرار گیرند.
- سیاستهای پولی بسیار سریعتر و موثرتر می توانند عمل کنند
در نهایت به نظر می رسد سیاستهای پولی بسیار سریعتر و موثرتر می توانند عمل کنند مشروط به اینکه به جای توجه به کمیت و حجم نقدینگی جدید صرفا با مدیریت صحیح نقدینگی و نظارت و تعامل با بانکهای عامل برای هدایت و به کارگیری این منابع برای فروش محصولات کارخانجات تولیدی و تکمیل پروژه های نیمه تمام می توان امید داشت که این بسته موفق باشد.
- استفاده از تجارب گذشته بانک مرکزی و وزارت اقتصاد برای موفقیت در اجرای بسته
تجربه این کار در گذشته توسط بانک مرکزی و وزارت امور اقتصادی و دارایی وجود داشته که اگر از آن تجربه استفاده شود احتمال موفقیت بیشتر خواهد بود.
