اعدام شیخ نمر، اعدام نماینده یک ملت دربند

قریب به 3 سال از بازداشت شیخ باقر النمر می گذرد و دادگاه عربستان در اکتبر 2014  حکم 17 سال زندان و ممنوعیت 17 ساله از سفر وی به خارج از کشور را برای این روحانی انقلابی صادر کرده بود، پس از آن رسانه های سعودی و عربی خبری را منتشر کردند که به سرعت تیتر اخبار منطقه گردید و آن حکم اعدام شیخ نمر بود.

در آن زمان این اقدام سعودی ها و تغییر فاحش حکم در شرایط زمانی خاص منطقه نشان از در پیش گرفتن رویکردی خاص بر پایه شرایط منطقه ای این کشور تحلیل شد، اما فشارهای بین المللی و هراس از تبعات این اقدام ناشیانه، سعودی ها را به تأملی بیشتر واداشت تا این که با مرگ ملک عبدالله و روی کار آمدن ملک سلمان بن عبدالعزیز و فرمان عفو پادشاهی، همه انتظار آزادی این روحانی انقلابی را داشتند، اما این عفو -که از آن به عنوان بزرگترین عفو تاریخ عربستان یاد می شود- نیز نتوانست نوید دهنده آزادی این شیخ باشد. نوشته حاضر در پی آن است تا به کنکاشی در ابعاد مختلف حکم اعدام آیت الله نمر بپردازد

از بیداری اسلامی تا دستگیری و حکم شیخ نمر

از زمان تحولات موسوم به بیداری اسلامی  در سال 2010 که از تونس شروع شد و به مصر، لیبی، یمن و بحرین کشیده شد، شیعیان شرق عربستان به خصوص در قطیف،الاحساء، عوامیه، صفوی و برخی دیگر از شهرها  نیز که سالهاست در انزوای سازماندهی شده قرار دارند و از حقوق مدنی اولیه محرومند، از فرصت مذکور استفاده کرده و علی رغم سانسورهای خبری و جهت دار، صدای اعتراض خود را به گوش جهانیان رساندند. در این بین علماء و روحانیون این منطقه مثل شیخ باقر النمر و شیخ توفیق عامر  با راهبری مردم ، تحولات این منطقه را هدایت می کردند. عمده مطالبات این روحانیون و مردم الشرقیه، آزادی های دینی و مذهبی، توقف تبعیض فرقه ای و احترام به حقوق بشر و انجام انتخابات و... بوده است که همه این مطالبات، غیر فرقه ای است و همه مسلمانان اعم از شیعه و سنی از این خواسته ها نفع می بردند و به همین خاطر برخی از احزاب سیاسی دموکراتیک و غیرشیعی از این مطالبات حمایت می کردند.

دستگاه امنیتی سعودی که هیچ گونه اعتراض و نقد را تاب نمی آورد، عده زیادی از شهروندان را شهید و بازداشت کرد و این دو روحانی سرشناس را نیز بازداشت نمود. پس از قریب به 3 سال بازداشت روحانیون انقلابی دربند، اکنون حکم اعدام شیخ باقر النمر توسط محمدبن نایف امضاء شده و در انتظار تایید ملک سلمان می باشد.

آیا شیخ نمر اعدام می شود؟

در حالی که غالب حقوقدانان بر ظالمانه بودن حکم پیشین آیت الله نمر مبنی بر 17 سال زندان تاکید داشتند و پس از آن  نیز  ناگاه حکمی جدید صادر شد که با  هیچ کدام از معیارهای حقوقی و شرعی منطبق نبود، این احتمال داده می شد که سعودی ها با آگاهی از شرایط بد منطقه ای در یمن و سوریه و ناکامی های متعدد، او را مورد عفو و یا تخفیف مجازات قرار دهند، اما نه تنها وی بخشیده نشد، بلکه نزدیکان آیت الله نمر از جمله برادر زاده و برادر وی نیز بازدداشت شدند. اما این که آیا این جکم اجرا خواهد شد و یا این که چرا آل سعود در این مقطع زمانی اصرار به اعدام این روحانی برجسته را دارد، می توان در این باره دلایل فراوانی زیر را گفت: نخست این که با فروکش نمودن ظاهری اعتراضات در عربستان، به خصوص منطقه الشرقیه، اکنون حکومت خیالش از اعتراضات راحت شده و تیغ تیز اعتراضات را کمرنگ می بیند و نیازی نمی بیند که زندانیان سیاسی از جمله آیت الله نمر را آزاد کند.

دوم این که با توجه به آشفتگی اوضاع سیاسی در عربستان و این که این کشور به خاطر نارضایتی عمومی،آبستن حوادث مهمی است، ملک سلمان نمی خواهد با آزادی زندانیان سیاسی و ایجاد فضای آزاد سیاسی، زمینه فراگیر شدن این اعتراضات و احتمالا سرنگونگی خود را فراهم کند.

از دیگر علل تصمیم عربستان به این اقدام، دامن زدن به اختلافات قومی و مذهبی و بهره گیری از این تشدید منازعات جهت کسب وجهه عمومی در بین مسلمانان می باشد بدین معنی که با شیعه و سنی نمودن این موضوع و القاء تقابل مصنوعی با شیعه، سعی در کسب حمایت دولت های عربی دارد.

تحلیل گران معتقدند بقای حکومت دیکتاتوری سعودی بر تشدید منازعات قومی و تحریک احساسات به نفع سیاست های دیکتاتوری خود استوار است. این در حالی است که آیت الله النمر در هیچ کدام از سخنرانی‌هایش که فیلم اکثر آن ها در سایت یوتیوب موجود است، صحبتی از شیعیان نمی‌کند، بلکه وی بر مطالبات تمام مردم عربستان تاکید دارد. وی منتقد رژیم عربستان است و بر استیفای حقوق تضییع شده مردم یک کشور در سایه نظامی پادشاهی تاکید دارد که در آن نادیده گرفتن حقوق اولیه مردم به امری بدیهی تبدیل شده است و بدین سان وی صدای یک ملت تلقی می شود که اعدام وی اعدام یک اندیشه و اعدام نماینده یک ملت تحلیل خواهد شد، ولی حکومت عربستان اصرار دارد که آیت الله النمر به دنبال اهداف فرقه ای - مذهبی و طایفه‌ای بوده است.

واکنش ها به حکم شیخ نمر

بلافاصله پس از اعلام حکم اعدام برای شیخ باقر النمر بسیاری از نخبگان و مردم در سطح جهان اسلام نسبت به این حکم واکنش نشان دادند. آیت‌الله مکارم شیرازی و آیت الله نوری همدانی با هشدار نسبت به اعدام شیخ نمر هشدار دادند که هرگونه تعرض به علمای برجسته و آزادی‌خواه عربستان، هزینه سنگینی را برای سعودی ها در پی خواهد داشت.  جمعیت الوفاق بحرین، حزب الله لبنان، ائمه جمعه در نجف، کربلا و شهرهای مختلف ایران تا مجمع علمای لبنان و جامعه مدرسین حوزه علمیه قم نیز پیش از این همگی حکم صادر شده توسط سعودی‌ها برای اعدام آیت الله النمر را محکوم و خواستار لغو حکم شده بودند. حسین امیر عبداللهیان معاون عربی و آفریقای وزارت امور خارجه ایران نیز صدور این حکم را دربرگیرنده هزینه سنگینی برای عربستان دانست و بان کی مون نیز در تماس تلفنی با پادشاه عربستان خواستار صدور فرمان عفو برای شیخ النمر شد.

بسیاری از فعالان در شبکه های اجتماعی مثل فیسبوک و توییتر نیز پیش از این کمپین هایی را با این نام ها راه اندازی کرده بودند که «ما را به همراه شیخ النمر اعدام کنید» و «جان های ما فدای النمر».

 حکم اعدام شیخ النمر در میان اهل سنت ایران و سایر کشورها  نیز موجب اعتراض گردید. مولوی عبدالرحیم ریگیان پور نیز با بیان این که قضیه اعدام شیخ نمر از همان ابتدا بازتاب جهانی در پی داشت، اظهار کرد: اعدام شیخ نمر به ضرر عربستان سعودی تمام می شود.

نکته پایانی

بدون تردید عدم عفو شیخ نمر و حکم صادره علیه او یک حکم سیاسی است و ماهیت قضایی نداشته و این مهم را غالب تحلیل گران منطقه ای به آن اذعان دارند.

 در صورت عدم آزادی آیت الله نمر و اجرای حکم وی، این می تواند مسبب موج دوم بیداری اسلامی باشد و این موضوع را به عربستان گسترش دهد. شواهد و قرائن همچنین نشان دهنده شکل گیری اعتراضات گسترده در سراسر جهان اسلام خواهد بود و به گفته عبدالباری عطوان، نویسنده برجسته جهان عرب که پیش از این و با مطرح شدن احتمال اعدام آیت الله نمر گفته بود حکم شیخ نمر النمر یک بمب ساعتی در دست دولتمردان عربستان سعودی است که اجرای آن می تواند معادلات داخلی این کشور را به هم زند.

 در نهایت این که با توجه به این که سلمان بن عبدالعزیز، سکان هدایت سیاست عربستان ، "مبنی بر مهار ایران و متحدان آن" ، "مقابله با اعتراضات مردمی در منطقه" و "حفظ رابطه گاهأ تنش‌آمیز با ایالات متحده" را بر عهده دارد، بعید به نظر می رسد عفو پادشاهی شامل آیت الله نمر و دیگر زندانیان سیاسی و معترضین گردد، به خصوص این که مخاطرات فعلی سلمان و عربستان با گسترش نفوذ انصارالله و ترس از نفوذ ایران در همسایه مرزهای جنوبی عربستان ، بیش از گذشته است. از طرفی اجرای این حکم نیز بعید به نظر برسد، چرا که در صورت اجرای آن تبعات غیرقابل پیش بینی برای خاندان آل سعود و یا به تعبیری برای سرای سالمندان سعودی خواهد داشت./

حسن احمدی

پایگاه بصیرت