ترویج اباحه‌گری در نوجوانان

به گزارش خبرگزاری بسیج، کلافگی، سردرگمی، آشفتگی از جمله واژه‌هایی است که بر سر زبان والدین و نوجوانانشان جاری است. همواره یکی از دغدغه‌های والدین و نوجوانان این بوده که آیا مشکلات، صرفا فقط مخصوص ماست، یا فراگیر و در دیگران نیز وجود دارد؟ آیا رفتارهای خطرساز نوجوان را باید جدی گرفت، و باید در مقام درمان و ارائۀ راهکار برای آن بر آمد؟ بعد از اینکه پاسخ به سؤالات فوق مثبت بود، می‌توان برای فهم رفتارهای دورۀ نوجوانی به کتاب‌هایی که در این زمینه نگاشته شده، مراجعه کرد.

یکی از کتاب‌هایی که در این زمینه به چاپ رسیده است کتاب، «رفتارهای دردسر آفرین در نوجوانی» است. نوشتار پیش رو به دنبال تأیید اثر مذکور نیست، بلکه پرده از حقایقی پیرامون کتاب بر می‌دارد. اثر پیش رو در سال 1394 توسط انتشارات رشد به چاپ رسیده است.

نویسنده کتاب دکتر جفری جِی.هوگارد علاوه بر اینکه دانشیار رشد انسان در دانشگاه کرنل است، در ده سال گذشته به تدریس و تحقیق در همین دانشگاه اشتغال داشته است. اینکه حوزۀ تدریس دکتر هوگارد در موضوعات آسیب شناسی روانی کودک و نوجوان و درمان نهاد خانواده است، نشان دهنده ارتباط حوزۀ فعالیتی وی با کتاب حاضر دارد. شاهد بر این ادعا، استفاده کردن از تجربیاتی است که هوگارد در طی 10 سال تدریس در موضوع رفتارهای دردسرآفرین در نوجوانی کسب کرده است.

ضمن اینکه هوگارد در زمینه‌های بدرفتاری با کودکان، فرزندخواندگی و رفتارهای دردسرآفرین در نوجوانی مقالات متعدد و فصل‌هایی از چند کتاب را در کارنامۀ علمی خود دارد. تحصیلات هوگارد در درجۀ دکترا در رشتۀ روان شناسی بالینی بوده و پژوهش‌های وی، عمدتاً مربوط به بدرفتاری کودکان، خانواده‌هایی که کودکان را در سن مدرسه رفتن به فرزندخواندگی قبول می‌کنند و روابط عاشقانۀ مسئله ساز دانشجویان بوده است.

فعالیت‌های نویسنده در موضوعات مذکور دلیل بر اهتمام وی دربارۀ آسیب‌های کودکی و نوجوانی و نهاد خانواده است. اثر پیش رو هم در زمرۀ فعالیت‌های علمی هوگارد است که مباحث و مشکلات دورۀ نوجوانی را مورد بررسی قرار داده است. مخاطبان انتشارات رشد هم عموم مردم هستند و هم افرادی که به صورت کلاسیک به مطالعه روان‌شناسی مبادرت دارند.

مضامین علمی و پژوهش‌محور این ناشر سبب شده تا اعتماد اهل علم به آن جلب شود. از سویی دیگر مدیریت آن به عهده دکتر گلزاری است. ایشان از روان‌شناسان مطرح، آبرومند و خوش‌نام ایران هستند که دارای انگیزه‌های دینی نیز هستند. همکاری‌های ایشان در تدریس دروس روان‌شناسی با دانشگاه دارالحدیث قم نشان دهنده این مطلب است. محصولات این ناشر، ابتدا در کارگروهی علمی تصویب می‌شود این کارگروه متشکل از روان‌شناسان تحصیل‌کرده است.

دانشمندان علم روانشناسی رشد، اتفاق نظر دارند که در بین مراحل مختلف رشد انسان، نوجوانی از حساس‌ترین دوره‌های رشد است. حساسیت دورۀ نوجوانی به نوعی تابع تغییرات رشدی است. تغییراتی که رفتارها و مشکلات خاصی را هم به همراه خواهد داشت. نوجوانی دوره‌ای بین کودکی و بزرگسالی است که حساسیت‌های خاص خود را دارد. اهمیت دورۀ نوجوانی در این است که گذر کردن به سلامت از آن، تأمین کنندۀ آینده سالمی خواهد بود. از همین رو نگارش کتابی که درصدد بررسی مشکلات دورۀ نوجوانی و مدیریت آن باشد، امری ضروری است.

ضرورتی که نویسنده را بر آن داشته تا در این زمینه دست به قلم شود، ضمن اینکه نویسنده معتقد است نوجوانی دورۀ خودپژوهی و هویت‌یابی است. در حقیقت فردیت و تشخّص فرد، به دورۀ نوجوانی و چگونگی تشکیل هویت در ابعاد مختلف، وابسته است. بر همین اساس نویسنده با توجه به تجربۀ علمی‌اش، بر این باور است که در صورتی هویت صحیح شکل خواهد گرفت که نوجوان در مسیر صحیح قدم بردارد.

همان گونه که در پیشگفتار نویسنده آمده، جفری جی.هوگارد اهداف اصلی کتاب پیش رو را در سه محور خلاصه کرده است. 1. تهیۀ مجموعه‌ای از آخرین اطلاعات مبتنی بر پژوهش، دربارۀ انواع رفتارهای دردسرآفرین در نوجوانی. 2. ارائۀ رهنمودی برای استفاده از این اطلاعات در شناخت چگونگی پیدایش رفتارهای دردسرآفرین در نوجوانی. 3. توصیف راه‌هایی برای شناخت پیدایش رفتارهای دردسرآفرین به منظور پیشگیری از آنها یا برای کمک به نوجوانان درگیر با آنها.

بررسی این موضوع که نویسنده در کتاب تا چه حد به اهداف ادعایی خود دست یافته است، بعد از کارشناسی انجام شده کار دشواری نخواهد بود. اما به نظر می‌رسد آنچه که می‌توانست وزن علمیِ کتاب را بالا ببرد استفادۀ از رویکردهای دینی و معنوی است. امری که امروزه نه تنها در ایران بلکه در تمام کشورها به عنوان یکی از اساسی‌ترین مداخلات و رهنمودها توصیه می‌شود. لکن به هر حال نسبت به اهداف ادعایی خود مؤلف می‌توان ادعا کرد که نویسنده تا سطح بالایی به اهداف دسترسی پیدا کرده است. به عبارت دقیق‌تر، نویسنده به صورت جداگانه هر کدام از مشکلات را شناسایی و بررسی کرده، و همچنین درمان هر کدام را (هر چند مختصر) تبیین کرده است.

رشد سریع در نوجوانی، تغییرات محسوس در جسم و رفتار، دلالت بر شگفت انگیز بودن این دوره از نوجوانی است، هر چند آسیب پذیری‌های نگران کننده‌ای هم در آن وجود دارد. تغییرات زیستی، شناختی و روانی در نوجوانی که متأثر از عوامل گوناگون است، هر یک می‌تواند نوع رفتارها را به شدت تغییر دهد. به عبارتی دیگر، نوجوانی که تا چند سال پیش حرف گوش کن، معاشرتی و... بوده، ناگهان لجام گسیخته و مستقل، گاهی منزوی و کمرو و دارای رفتارهای پرتنش دیگر می‌شود. این نکته حائز اهمیت است که رفتارهای دردسرآفرین تحت تأثیر عوامل بسیاری هستند. عواملی همچون: عوامل درونی، فرهنگی که نوجوان در آن بزرگ شده، اختلاف خانوادگی، ارضاء نشدن برخی نیازهای اولیه در سنین کودکی، همچنین عواملی مانند: سینما و تلویزیون، همسالان، وقایع خیالی و حوادث طبیعی و موارد دیگری که دانشمندان آن‌ها را به طور مفصل در کتب خود بیان نموده اند. کتاب حاضر با وام گرفتن از سیر کتب علمی، ضمن تعریف هر یک از مشکلات در ابتدای هر فصل، بحث آمار و گستردگی آن مشکل در جامعۀ نوجوانان و ارائۀ راهکارهایی در سطح علمی و عملیاتی را دنبال کرده است.

رفتارها و مشکلات نوجوانی کم نیستند، ولی در اثر حاضر سعی شده آن‌هایی را که بیشترین آمار ابتلا در نوجوانان را دارند، بررسی شوند. گاهی رفتارهای دردسرآفرین نوجوانی تا جایی پیش می‌رود که منجر به مرگ نوجوانی می‌شود؛ مانند خودکشی و اختلالات خورد و خوراک. گاهی هم برخی رفتارها توانایی زندگی نوجوان در خانواده و اجتماع را سلب می‌کند و باعث سوخت شدن استعدادهای نوجوان می‌گردد؛ مانند کمرویی و افسردگی.

به هر حال با توجه به محدودیت‌ها، در اثر پیش رو یازده مورد از مهم‌ترین رفتارهای دردسرآفرین نوجوانی مورد بررسی علمی قرار گرفته است. یکی از شایع‌ترین رفتارهای دورۀ نوجوانی که منجر به کاهش عملکرد نوجوان می‌شود و در کتاب به آن پرداخته شده، افسردگی است. هر چند افسردگی در دختران نوجوان درصد بیشتری دارد، اما این آمار دلیل بر عدم افسردگی در پسران نوجوان نیست. هر چند افسردگی تا حدی در سنین نوجوانی طبیعی است و اختلال حاد محسوب نمی‌شود، لکن اگر افسردگی درمان نشود، احتمالاً در نوجوانی و بزرگسالی هر چند وقت یک بار بازگشت خواهد کرد. ضمن اینکه طبق یافته‌های دانشمندان، افسردگی با افزایش سطح ترک تحصیل، استفاده از مواد مخدر، مشکلات رفتاری و خودکشی همبستگی دارد. راه‌های مختلفی را برای درمان افسردگی نوجوان استفاده می‌شود که می‌توان به داروهای ضد افسردگی، شناخت درمانی و آموزش مهارت‌های اجتماعی اشاره کرد.

*کتاب از پرداختن به فرقه‌های اهریمنی شانه خالی کرده است

یکی از برجسته‌ترین قسمت‌های کتاب راجع به فرقه‌های شبه مذهبی است که دکتر هوگارد در فصل سیزده آن را به رشته تحریر در آورده است. اقتضای کنجکاو بودن نوجوان و سؤالاتی که ذهن او را مشغول کرده، تجربه کردن فضای جدیدی است که بتواند در آن فضا نیازها و سؤالات خود را تأمین کند. گاهی نوجوان به اشتباه به جای پذیرش دین حق و کشف پاسخ به سؤالات خویش، پناه به فرقه‌هایی غیر رسمی و باطل می‌برد. فرقه‌هایی که شاید ظواهری جذاب داشته باشند، ولی در عمل چیزی جز به اضمحلال کشاندن و افزایش رفتارهای پر خطر ندارند. نویسنده در فصل سیزده تعریفی از فرقه‌های شبه مذهبی بیان می‌کند که می‌توان در چنین تعریفی هم، وابستگی به فرهنگ خاص را مشاهده کرد. به صورت کلی از لحاظ دینی و متناسب با جامعۀ اسلامی، فرقه‌هایی که خارج از چارچوب ادیان توحیدی باشد، می‌تواند تأثیرات مخرب داشته باشد. و حال آن که چنین تعبیری در کتاب آورده نشده است.

در واقع می‌توان گروه‌های شبه مذهبی را اینگونه تشریح کرد که، با التقاط و امتزاج ناشیانه و متفرّق آموزه‌های مذهبی و غیرمذهبی از ملل و نحل، سعی در فراهم آوردن گروهی از دختران و پسران نوجوان و جوان سرگشته را به گرد خویش نموده‌اند. این گروه با تأکید بر هوا و هوس، و با رویکرد آزادی محورانه و مسئولیت گریزانه جذابیت‌هایی کاذب را ایجاد می‌کنند تا نوجوان و جوان از مسیر صحیح خارج شوند. به نوعی می‌توان عضو شدن در چنین فرقه‌هایی را منشأ مشکلات فراوان بعدی دانست.

اینکه در کتاب، مؤلف از پرداختن به بحث با اهمیت فرقه‌های شبه مذهبی اهریمنی شانه خالی کرده است، ضعف بزرگی از کتاب به شمار می‌آید. همان گونه که نویسنده خود به این امر تصریح کرده است. بر همین اساس با توجه به نفوذ بیش از حد این نوع فرقه‌ها و دفاع مالی و غیر مالی گروه‌های استکباری و صهیونیستی، بررسی دقیق و نگاهی نقادانه به چنین فرقه‌هایی ضروری است. لذا مؤلفین داخلی که قصد نگارش کتاب در موضوع نوجوانی و مشکلات دورۀ مذکور را دارند، با بررسی نقادانه و علمی این فرقه‌ها، حرکتی عظیم و قدمی بلند در رفع مشکلات نوجوانی بر خواهند داشت.

*کتاب مبتنی بر فرهنگ ایالات متحده آمریکا است

پیش از پرداختن به نقاط قوت و نقدهای اثر پیش رو، تأکید بر فرهنگ کتاب می‌تواند راهگشای مسیر قضاوت و داوری باشد. کتاب حاضر مبتنی بر فرهنگ غرب و به صورت خاص فرهنگ ایالات متحده آمریکا نگاشته شده است.

«رفتارهای دردسرآفرین نوجوانی» بر خلاف بسیاری از کتب دیگری که توسط کارشناس مورد بررسی قرار گرفته، از کلی گویی پرهیز کرده و سعی بر بررسی جزئی و دقیق مشکلاتی دارد که مورد ابتلا در دورۀ نوجوانی است. یکی دیگر از ویژگی‌های خاص کتاب حاضر، مستند بودن به تحقیقات و یافته‌های علمی است. تا جایی که هر پاراگراف دارای استنادی است به منابع علمی.

کتاب از لحاظ ساختاری ضمن رعایت فصول و پیوستگی مطالب، با رعایت سبک نگارش کتب علمی در هر قسمت، با دادن آدرس در همان قسمت و در انتهای کتاب و حفظ امانتداری محتوایی، در سطح کیفی بالایی از لحاظ ساختاری و شکلی قرار دارد، اثر پیش رو از لحاظ علمی دارای سطح بالایی است.

شاهد بر این مدعا تخصص نویسنده در موضوع کتاب، و همچنین استفاده از یافته‌های جدید علمی در قسمت‌های مختلف کتاب است. به عنوان نمونه در فصل هفتم که نویسنده خودکشی را به عنوان یکی از پرمخاطره‌ترین رفتارهای دورۀ نوجوانی معرفی می‌کند، از آمارهایی مستند استفاده کرده، که نشان از امانتداری علمی و محتوایی مؤلف و وابستگی به آمار و ارقام دارد.

مشکلات نوجوانی و رفتارهای مخاطره آمیز عموماً قابل تطبیق با فرهنگ‌های مختلف است. در کتاب گزاره‌هایی یافت می‌شود که می‌توان در تمام فرهنگ‌ها و ملت‌ها جریان داد، ولی در برخی موارد عدم تناسب به صورت فاحش به چشم می‌خورد.

کتاب حاضر چون ناظر به مشکلات دورۀ نوجوانی است که در غالب نوجوانان وجود دارد، و متناسب با مشکلات روز جوامع و نوجوانان است، مفید خواهد بود. همچنین اثر حاضر از این لحاظ که مخاطب عام را در مسیر مطالعه قرار داده و طرح و برنامه و راهکار ارائه کرده، کتابی کاربردی به شمار می‌آید. سبک و سیاق کتاب به گونه‌ای است که مخاطب خاص و عام امکان استفاده از کتاب را دارند، البته قلم کتاب در قسمت‌هایی همچون قلم کتب تخصصی است که در زمینۀ نوجوانی و روان شناسی نوجوان نگاشته شده است. لذا از این جهت که ادبیات و چارچوب علمی رعایت شده، قابل تحسین، ولکن از جهت عدم روان بودن متن نسبت به برخی مخاطبان، می‌توان اشکال را متوجه کتاب دانست.

*تجویز و ترویج اباحه‌گری در کتاب

از نقاط قوت کتاب که بگذریم، با توجه به بررسی‌های دقیق انجام شده می‌توان ادعا کرد که متن حاضر دارای نقدهای فراوان محتوایی است. از مهم‌ترین نقدهایی که متوجه کتاب است، تناسب مبانی و گزاره‌های کتاب با فرهنگ ایالات متحده و غرب، و عدم تناسب با فرهنگ اسلامی- ایرانی است. شاهد بر این ادعا را می‌توان در قالب موارد متعددی از تجویز و ترویج اباحه گری و... بر شمرد.

در کتاب حاضر، با فراوانی زیاد از استفاده الکل و مصرف «ماری جوانا» سخن به میان آمده و حال آن که در برخی موارد استفادۀ اندک را حتی مجاز دانسته و یا حتی در سنین بالاتر از نوجوانی قانونی تلقی کرده است. به علت فراوانیِ بالای این مورد، تنها به بیان برخی از آن‌ها اکتفا می‌کنیم و در مورد بقیه به ذکر صفحه بسنده می‌کنیم.

به عنوان نمونه، در صفحۀ 55 مؤلف در مقام بیان رفتارهای دردسرآفرین، مصرف یک بطری آبجو در میکده برای یک نوجوان هفده ساله را رفتاری دردسرآفرین تلقی کرده و برای فرد 21 ساله یا جوان دردسرآفرین ندانسته است(البته مترجم تنها در یک مورد به این مشکل موضع گرفته در پاورقی و آن هم در همین صفحه و همین جاست؛ در حالی که نسبت به سایر مشکلات و در صفحات دیگر به راحتی عبور کرده است).

در همین صفحه هم باز در مورد استفاده الکل در سن 10 سالگی دردسرآفرین بیان شده ولی راجع به سنین بالاتر مشکلی ندانسته‌اند. در صفحۀ 94 فوائد آنی برای مصرف ماری جوانا برشمرده شده است. در صفحۀ 184 هم نیکوتین و الکل را برای بزرگسالان عادی و قانونی دانسته است. در صفحۀ 181 چند گیلاس آبجو را مصرفش را بدون مشکل دانسته و همینطور مصرف حشیش؛ به علت رعایت زمان و ارائۀ سایر مشکلات سایر موارد در قالب ذکر صفحه می‌توان بیان کرد. صفحات: 55،56، 58، 61، 87، 94، 96، 97، 153، 181، 183، 187، 190، 204، 291.

نکتۀ جالب توجه این است که در برخی از پژوهش‌هایی که خودشان انجام داده‌اند، اقرار و اذعان به مضر بودن استفاده از الکل کرده‌اند که گزارش آن صفحات 96 و 97 و همچنین در صفحۀ 196 در تحقیق شلدر و کلارک آمده است. پس می‌توان به مضر بودن آن با استناد منابع علمی خودشان اشاره کرد و اشکال تناقض‌گویی را هم متوجهشان دانست.

*توصیه به ارتباط با جنس مخالف و شرکت در میهمانی‌های مختلط برای برطرف کردن کم‌رویی

یکی دیگر از موارد نامتناسب با فرهنگ اسلامی - ایرانی که در کتاب وجود دارد، اشاره به دوستی‌های دختر و پسر و عشق بازی‌های قبل از ازدواج است. این مورد هم از فراوانیِ بالایی برخوردار است. در صفحۀ 65 و 66 در ابتدای بحث کم‌رویی، داستان زاک مطرح می‌شود که در آن دوستی با جنس مخالف و رابطه داشتن با او عادی دانسته شده و حتی سبب از بین رفتن کم‌رویی قلمداد شده است. همین طور در موارد متعددی که به راحتی تعبیر«دوست دختر» و رابطه با آن آمده است مانند صفحۀ 69. و در صفحۀ 89 مقاربت جنسی را قانونی تلقی کرده است. موارد دیگر بر حسب ذکر صفحات عبارتند از: صفحۀ 131، 162، 163، 318، 303، 275 (در صفحۀ 275 به صورت مستقیم رابطه جنسی با دوست پسر با ذکر جزئیات بیان شده است)، 225.

همچنین از شرکت در مجالس و مهمانی‌های مختلط و رقص، به راحتی سخن به میان آمده است. به گونه‌ای که این امر در فرهنگ‌شان جزئی از سبک زندگی آنهاست، و حال آن که چنین امری در فرهنگ دینی و ایرانی ما پذیرفته نیست. مانند صفحه 65 که برای از بین رفتن کم‌رویی زاک، دوستش پیشنهاد رفتن به مجلس مختلط و رقص را می‌دهد و یا در صفحۀ 88 که مجالس مهمانی و رقص به مناسبت پایان سال تحصیلی در حال مستی را بیان کرده و به عنوان یک مراسم عادی و بدون مشکل قلمداد شده است.

در رابطه با عمل حرام استمناء هم در صفحاتی سخن به میان آمده که از آن جمله می‌توان به صفحۀ 286 و88 اشاره کرد.

در بحث تجاوز به عنف و زنا، فرهنگ غرب خیلی سلیقه‌ای عمل می‌کند و صِرف توافق و عدم توافق را ملاک می‌داند همان گونه که در صفحۀ 278 و 279 از آن بحث شده است. این در حالی است که در فرهنگ و ارزش‌های دینی ما بحث محرمیت مطرح است.

در واقع آمارهای خشونت، تجاوز، زورگویی و موارد غیراخلاقی دیگر در غرب که ادعا بر فرهنگ سالم خویش می‌کند، گواه بی اساس بودن برخی قوانین، رفتارها و گزاره‌هایشان دارد.

شایسته است که انتشارات رشد نسبت به چاپ مجدد کتاب پیش رو بازنگری کند. در واقع می‌توان با اصلاح موارد نقدی که ذکر شد(در قالب حذف و یا بومی سازی) از کتاب پیش رو استفاده کرد. به عنوان نمونه ناشر می‌تواند با اجازۀ از نویسنده و توضیح فرهنگ بومی کشور ایران، داستان‌ها و گزاره‌های نامتناسب با فرهنگ اسلامی – ایرانی را تغییر داده و یا از داستان‌های مشابه داخلی استفاده کند.

ناشر می‌تواند در صورتی که تعداد موارد نامتناسب محتوایی کم باشد، با پاورقی زدن و تذکر دادن راجع به گزارۀ مربوطه از اشاعۀ آنها جلوگیری کند. که البته نویسنده چنین کاری تنها در یک جای کتاب، آن هم در ابتدای کتاب و فقط راجع به یک مشکل متذکر شده و نسبت به مشکلات دیگر و موارد نامتناسب دیگر چشم پوشی کرده و این ضعفی برای ناشر و مترجم به حساب می‌آید. هر چند اگر فراوانی چنین گزاره‌های ناصحیحی که در نقدها بدان اشاره شد بالا باشد، پاورقی زدن زیاد هم سبب استهجان متن خواهد شد. از همین رو بر انتشاراتی همچون رشد که دارای آثار روانشناسی فراوان است، توقع دقت نظر فراوان می‌رود.

خطاب به نویسندگان داخلی که قصد قلم زدن در این موضوع را دارند، می‌توان چند راهکار متناسب با نقدهای وارد شده بر کتاب حاضر را بیان کرد.

اول این که مؤلفین داخلی می‌توانند همچون کتاب حاضر، از مستندات علمی و یافته‌های جدید علمی استفاده کنند و سطح علمی اثر خویش را افزایش دهند. لکن باید نسبت به قلم کتاب دقت خاصی را مبذول دارند که کتاب قابل مطالعه برای مخاطب عام هم باشد. ضمن اینکه حقیقتاً چنین نگاهی که نویسندۀ کتاب «رفتارهای دردسرآفرین نوجوانی» بر مشکلات نوجوانی داشته، نیاز و ضرورتی است غیر قابل انکار. لذا نویسندگان می‌توانند با استفاده از مطالب مفید کتاب حاضر و از این دست کتب و دوری از اشکالات آن، کتابی مفید و در شأن مخاطب را به قلم تحریر در آورند. دوم این که نویسندگان داخلی نسبت به نقدهای محتوایی کتاب پیش رو با حساسیت برخورد کنند و در اثر خود، ضمن اجتناب از گزاره‌های مسموم، توصیه‌هایی متناسب با علم و دین را ارائه کنند.

*ارائۀ کتب ویژه

با توجه به اینکه نیاز به نگارش کتاب در موضوع نوجوانی بیش از هر زمان دیگری احساس می‌شود، و از طرفی مخاطب برای رفع نیاز خویش به کتاب مراجعه می‌کند، لازم است چند کتاب در موضوع مذکور به مخاطبان محترم معرفی شود. کتبی که در این مجال بر آنها تأکید می‌شود، از جمله کتاب‌هایی است که کارشناسان بعد از بررسی نسبت به سلامت محتوایی و ساختاری آن اظهار رضایت کرده‌اند، و می‌تواند راهگشای مخاطبان گرامی و کتابخوان قرار گیرد.

«کلیدهای رفتار با نوجوانان» نوشتۀ دن فونتنل و ترجمۀ مسعود حاجی زاده به دنبال ارائۀ آموزش شیوه‌های کاربردی رفتار با مشکلات نوجوانی است، البته نه به زبان تخصصی؛ کتاب حاضر را انتشارات صابرین به چاپ رسانده است.

«نوجوان: راهنمای شناخت و حل مشکلات دوران نوجوانی» نوشتۀ محمد بهشتیان از انتشارات دانشگاه اشرفی اصفهانی به چاپ رسیده و کتابی مفید در زمینۀ شناخت مشکلات و راهکارهای حل آن است.

«تغییر دادن رفتارهای کودکان و نوجوانان» اثری از جان دی کرومبولتز و ترجمۀ یوسف کرمی که توسط انتشارات فاطمی به چاپ رسیده است. هر چند کتاب پیش رو بیشتر ناظر به ارائۀ راهکار است ولیکن ابتدا به بررسی مشکلات و سپس به بیان راهکار پرداخته است.

«دنیای نوجوانی» اثری از دکتر علی قائمی که کار چاپ آن را انتشارات شرکت چاپ و نشر بین الملل بر عهده داشته است.