کویت در حال حاضر ۳۴ فروند جنگنده اف/ اِی-۱۸ از نوع سی و دی در اختیار دارد. عمر متوسط این ناوگان ۲۲ سال برآورد شده که نسبتا زیاد است. کویت با رد پیشنهاد اِف/اِی -۱۸ نوع ئی و اف از بوئینگ آمریکا و همچنین رافال از داسوی فرانسه، با عقد قراردادی با ایتالیا قرار است ۲۸ فروند جنگنده یوروفایتر تایفون جهت به روزرسانی ناوگان پیر جنگنده های خود تحویل بگیرد. ارزش این قرارداد ۹ میلیارد دلار است؛ یعنی هر یوروفایتر ۳۲۰ میلیون دلار.
جنگنده یوروفایتر
داخل کابین یوروفایتر
اگر این قرارداد یوروفایتر تایفون نهایی شود - که به احتمال زیاد می شود - این سومین موفقیت یوروفایتر تایفون در میان کشورهای عربی خاورمیانه خواهد بود. پیش از این یوروفایتر موفق شده بود به نیروی هوایی عربستان و عمان هواپیما بفروشد.
عمان در حال حاضر ۲۳ فروند جنگنده اِف-۱۶ سی و دی در اختیار دارد که با متوسط سنی ۱۰ سال ناوگان جوانی به شمار می آید. عمان به زودی ۱۲ فروند یوروفایتر را نیز به توان نیروی هوایی خود اضافه خواهد کرد. عمان همچنین ۱۲ فروند یوروفایتر دیگر را برای خرید مد نظر دارد که در آن صورت سومین کشور منطقه - بعد از عربستان و کویت - به لحاظ دارا بودن یوروفایتر خواهد بود.
توانایی و تطابق کامل یوروفایتر با موشک هایی چون اِستورم شَدو، برایم اِستون و مِتِئور بر محبوبیت این جنگنده افزوده است، اگرچه قیمت آن کماکان نقطه ضعف این محصول به حساب می آید. تا دوسال پیش همین ایام احساس می شد که یوروفایتر خواهد توانست بازار نیروی هوایی هر شش کشور حاشیه جنوبی خلیج فارس را به تسخیر خود در آورد. اما تصمیم قطر در سال جاری برای خرید رافال فرانسوی - رقیب دیرینه یوروفایتر- نوار پیروزیهای یوروفایتر را در منطقه پاره کرد. قطر که در حال حاضر به ۱۳ میراژ-2000- 5 اِس و شش جنگنده سبک آلفاجت مجهز است، ۲۴ فروند رافال سفارش داده است.
این عرضه رافال به قطر درست بعد از خرید ۲۴ فروندی مصر و ۳۶ فروندی هند صورت گرفت تا فرانسویها بعد از سالیان سال بازاریابی بین المللی ناکام برای این جنگنده، موفقیت را لمس کنند. فرانسه هنوز هم برای فروش رافال به امارات متحده عربی و بحرین امیدواری خود را از دست نداده است. این موضوع را می شد از حضور قدرتمندانه رافال در نمایشگاه هوافضای دبی ۲۰۱۵ حدس زد. عربستان سعودی با در اختیار داشتن ۲۸۱ فروند جنگنده عملیاتی، تقریباً نیمی از توان هوایی شش کشور حاشیه جنوبی خلیج فارس را تشکیل می دهد. این کشور تاکنون از ۷۲ فروند یوروفایتر تایفون سفارش داده خود، ۵۱ فروند را تحویل گرفته و به خدمت در آورده است. بخش بزرگی از توان هوایی عربستان با در اختیار داشتن ۱۴۹ فروند اف-۱۵، بر این جنگنده استوار است. سی و چهار سال است که عربستان توان هوایی خود را بر اف-۱۵ استوار کرده است. این کشور با سرمایه گذاری ۱۵ میلیارد دلاری روی اف-۱۵، گونه جدیدی از این جنگنده را به تعداد ۸۴ فروند درخواست کرده که اف-۱۵ اِس اِی (مخفف پیشرفته سعودی) نامگذاری شده و توسط بوئینگ در آستانه تحویل دهی است. در حال حاضر عربستان سعودی به ۷۸ فروند اف-۱۵ از انواع سی و دی و ۶۹ فروند از نوع اس مجهز است.
کشور | نوع جنگنده | عملیاتی | سفارش قطعی |
عربستان سعودی | F-15 | 149 | 84 |
Tornado | 81 | ||
Eurofighter | 51 | 21 | |
281 | 105 | ||
امارات متحده عربی | F-16 | 75 | |
Mirage2000 | 55 | ||
130 | |||
کویت | F-18 | 34 | |
34 | |||
عمان | F-16 | 23 | |
Hawk | 10 | ||
Eurofighter | 12 | ||
33 | 12 | ||
بحرین | 33 | ||
F-15 | 21 | ||
F-5 | 12 | ||
قطر | Mirage2000 | 13 | |
Alpha Jet | 6 | ||
Rafael | 24 | ||
19 | 24 | ||
عراق | Su-25 | 9 |
28 |
F-16 | 8 | ||
17 | 28 |
جنگنده های موجود در کشورهای عربی حوزه خلیج فارس
اما امارات متحده عربی با ۱۳۰ فروند جنگنده بزرگترین ناوگان را بعد از عربستان در اختیار دارد. این کشور پس از سالها کش و قوس برای انتخاب بین رافال و یوروفایتر، هیچکدام از آنها را نخواست و گونه ارتقا یافته اف-۱۶ را ترجیح داد. اگرچه هنوز قرارداد امارات برای اف-۱۶های ارتقا یافته نهایی نشده و همین مسئله دریچه امید را برای یوروفایتر و رافال هنوز نبسته است، اما به نظر می رسد اف-۱۶ تا سالیان طولانی همچنان ستون فقرات نیروی هوایی امارات متحده عربی را تشکیل دهد. نیروی هوایی این کشور در حال حاضر به ۷۵ فروند اف-۱۶ بلوک ۶۰ استاندارد ئی و اف مجهز است. پیش بینی می شود در صورت نهایی شدن قرارداد با آمریکا، حداقل ۳۰ فروند اف-۱۶ بلوک-۶۱ تحویل امارات شود.
بنابر گزارشها دولت آمریکا این خرید امارات را خارج از چارچوب اِف اِم اِس (قانون فروش نظامی به خارج) و به عنوان یک صادرات تجاری عادی به جریان انداخته که در نوع خود کم سابقه است. البته قرارداد مربوط به برخی تسلیحات و آموزش های این جنگنده ارتقا یافته در همان قالب قانون فروش خارجی در ژانویه سال ۲۰۱۴ به تصویب کنگره آمریکا رسید.
اف-۱۶های امارات در حال حاضر بین ۴ تا ۱۲ سال عمر دارند. بهینه سازی هایی روی این جنگنده های بلوک-۶۰ در جریان است که به آنها قابلیت هایی همتراز با اف-۱۶ بلوک-۶۱ میبخشد. امارات از متقاضیان جدی جنگنده های اف-۳۵ بوده، اما آمریکا فروش این جنگنده را به کشورهای حوزه خلیج فارس تا چند سال ممنوع کرده است. شاید همین مسئله انگیزه اصلی امارات متحده عربی برای رویگردانی از رافال و یوروفایتر و اتکا به همان اف-۱۶های آمریکایی باشد.
در این بین دست دولت بحران زده عراق نیز از جنگنده های روز دنیا دور نمانده است. بغداد قراردادی به ارزش ۶/۵ میلیارد دلار را با آمریکا برای تحویل ۳۶ فروند اف-۱۶ به امضا رسانده و تا آبان ۱۳۹۴هفت فروند از آنها را تحویل گرفته است. یک فروند اف-۱۶ عراقی هنگام تمرین آموزشی پرواز در شب در منطقه آریزونای آمریکا سقوط کرد و خلبان آن نیز کشته شد. اولین اِف-16 عراقی در خردادماه گذشته با حدود یک سال تاخیر تحویل عراق شد. دلیل این تاخیر پیشروی داعش در عراق و بیم سقوط دولت عراق توسط این گروه عنوان شده است.
هواپیمای اف-16
شیخ نشین کوچک بحرین در این بین به ۲۲فروند اف-۱۶ از انواع سی و دی با متوسط عمر ۱۳ تا ۲۶ سال مجهز است که در مرز فرسودگی قرار دارد. دوازده فروند اف-۵ نیز بخش دیگری از توان هوایی این کشور را تشکیل می دهد. بحرین تنها کشور این حوزه است که خبری مبنی بر خرید جنگنده های جدید از آن منتشر نشده است.
خیلی سخت است چنین نوشتاری را - اگرچه مربوط به منطقه خاورمیانه است - بدون اشاره به مصر به پایان برد. مصر با اعلام خرید ۲۴ فروند رافال از فرانسه، نشان داد که اگرچه نیروی هوایی خود را بر پایه جنگنده آمریکایی اف-۱۶ استوار کرده است، اما برای نوسازی ناوگان خود چشم به فرانسه دارد. این قرارداد مصر به نوعی رافال را از یک ناکامی تاریخی نجات داد. این کشور تاکنون سه فروند رافال را تحویل گرفته است. میراژ-۲۰۰۰ و میراژ 5-اِس از دیگر جنگنده های ارتش مصر هستند. مصر از معدود ارتش هایی است که در کنار جنگنده نسل چهار رافال، میگ-۲۱ و جی-۷ چینی را نیز در زرادخانه خود دارد.