جمهوری اسلامی ایران در سال ۲۰۰۷ میلادی یک رشته موشکهای پیشرفته ضدهوایی موسوم به تور-ام ۱ را در قراردادی ۷۰۰ میلیون دلاری از روسیه دریافت کرد. وزیر دفاع روسیه در همان تاریخ اعلام کرد که در صورت تمایل ایران، روسیه آماده خواهد بود تا سیستم‌های دفاعی بیشتری را به ایران بفروشد.
همزمان، خبرهایی مبنی بر وجود مذاکراتی میان دولت ایران و بلاروس برای فروش موشکهای پیشرفته ضدهوایی اس-۳۰۰ در اختیار دولت بلاروس به ایران منتشر شد که بلافاصله توسط دبیرخانه شورای امنیت بلاروس تکذیب شد.
کمتر از یک سال بعد مصطفی محمد نجار، وزیر دفاع وقت، گفت که روسیه سیستم موشکهای ضدهوایی اس-۳۰۰ را تحویل ایران خواهد داد. قرار بر این بود که مسکو دست‌کم پنج سامانه دفاع هوایی اس-300 را به ایران تحویل دهد.
اما دولت روسیه در واکنش، فروش موشکهای اس-۳۰۰ به ایران را با توجه به فشارهای آمریکا برای عدم تحویل این موشکها به ایران، تکذیب کرد و از ممنوعیت ارسال این سامانه به ایران گفت. ایران نیز اعلام کرد که مشابه بومی سازی شده این سامانه را در دست طراحی دارد. این ممنوعیت در در ۲۴ فروردین ۱۳۹۴ (۱۳ آوریل ۲۰۱۵) توسط ولادمیر پوتین رییس جمهور روسیه لغو شد و روسیه اعلام کرد که این سامانه را تا پایان سال 2015به ایران تحویل خواهدداد.
به بهانه ارسال اولین محموله از این سامانه به ایران٬ به بررسی این سامانه پیشرفته موشکی در دنیا پرداخته ایم که در ادامه آن را می خوانید:
سامانه موشکی دفاع هوایی «اس-300 «که با نام «سام - ۱۰ گرامبل» نیز شناخته می شود، نام مجموعه ای از موشک های سطح به هوای دوربرد و خودکششی با قابلیت استفاده در تمامی ارتفاع‌هاست و در واقع نوع تکمیلی سامانه پدافندی ارتفاع بالای اس۲۰۰ به شمار می‌رود. این سامانه یکی از قوی ترین سامانه های موشکی دفاع هوایی در جهان است.
گونه اولیه اس-۳۰۰ برای نیروی دفاع هوایی شوروی به منظور مقابله با هواپیماهای نظامی و موشکهای کروز توسعه یافت. اما در ادامه قابلیت دفاع در برابر موشکهای بالستیک نیز به آن اضافه شد.
پس از فروپاشی شوروی، روسیه توسعه این سامانه را ادامه داد و نسلهای بعدی آن مثال اس - ۰ ۴۰ را تولید کرد.
*فرایند توسعه
مقصود طراحی «اسی -300/ سام-۱۰ گرامبل» در اواخر دهه ۱۹۶۰، جایگزینی سامانه «اس-۲۰۰/ سام-۵ گامون» و ایجاد دفاع منطقه ای در مقابل اهداف بلند پرواز و مقابله محدود با موشکهای بالستیک بود. البته اوایل دهه ۷۰ میلادی، قدرت مقابله با هواپیماها و موشکهای کروز مهاجم در ارتفاع پست نیز بدان افزوده شد. ابتدا قرار بود دو سامانه تقریباً یکسان برای نیروی پدافندی و دریایی شوروی تولید شود اما پس از مدتی مشخص شد که وجه اشتراکشان کمتر از ۵۰ درصد است؛ لذا سامانه های متفاوتی به طور جداگانه برای نیروی زمینی و دریایی توسعه یافتند.
هدف از تولید اس-۳۰۰ زمین پایه، دفاع موشکی منطقه ای (نه نقطه ای) از تأسیسات عظیم صنعتی و قطب های سیاسی، مراکز راهبردی مثل پایگاه های نظامی، فرماندهی، فرودگاه های راهبردی، پایگاههای هسته ای و کنترل حریم هوایی در مقابل جنگنده بمب افکنهای مهاجم بود. اس -۳۰۰ دریا پایه نیز می بایست برتری ناوهای هواپیمابر آمریکا علیه نیروی دریایی شوروی را خنثی می کرد.
طراحی و مدیریت پروژه اس-۳۰۰ توسط دفاتر طراحی گروشین و رساپلتین (بعدها آلماز- آنتی) از اواخر دهه ۱۹۶۰ آغاز شد. موشکهای مورد استفاده، توسط دفتر طراحی فیکل، رادارها توسط بنکین و سامانه های کنترل و فرماندهی نیز توسط پروتون طراحی شدند. اس -۳۰۰ در زمان حیات شوروی، در جمهوری های ارمنستان، بلاروس و اوکراین نیز تولید می شد؛ اما امروزه فقط در روسیه و توسط آلماز ان او، پی تولید می شود. آزمایشهای گونه زمین پایه «اس-۳۰۰ پی» در ۱۹۷۸ و آزمایش گونه ضدبالْستیک «اس - ۳۰۰ وی» در ۱۹۸۳ تکمیل شد. گونه های گوناگونی از اس-۳۰۰ از جمله دریا پایه در گذر زمان تولید شدند که در شکل ظاهری موشک، بهبود رادار، مقاومت بهتر در برابر جنگ الکترونیک، برد بیشتر، قابلیت بهتر در مقابله با موشکهای بالستیک یا اهدافات مهاجم در ارتفاع پست متفاوتند.
*ویژگی‌های سامانه
اس-۳۰۰ مخصوصی دفاع منطقه ای از مراکز بسیار حساس نظامی، صنعتی و سیاسی در مقابل حملات هواپایه مثل هواپیما و موشک کروز و دفاع نقطه ای در مقابل حملات فضا پایه مثل موشک های بالستیک است و می تواند علیه تمام اهداف آیرودینامیک و بالستیک مهاجم به کار رود. پست کنترل آتش در هنگام مدیریت میدان نبرد، از طریق رادارهای نظارت و تشخیصی که در فواصل ۳۰ تا ۴۰ کیلومتری مستقر می شوند، می تواند بیش از ۱۰۰ هدف هوایی را کشف و تصمیمات مقتضی برای انهداماهداف خطرناک تر را اتخاذ کند.
قابلیت مهم خانواده اس-۳۰۰، توانایی عملیات به صورت واحدهای منفرد و جدا از هم و یا در ترکیب با سایر واحدهای مشابه در قالب یک شبکه دفاع هوایی گسترده است. برای نخستین بار در سامانه های روسی، خودکارسازی (اتوماسیون) کامل تمام فرایندها از کشف تا انهدام، با استفاده از رایانه به صورت تمام خود کار در اس- 300 انجام شد. بدین معنی که فرایندهای کشف، ردیابی، تنظیم هدف در نظر گرفته شده، طراحی فرایند حمله، توسعه فرایند حمله، هدفگیری و تثبیت دائمی هدف، قفل روی هدف و هدایت موشک به صورت تمام خودکار توسط رایانه انجام شد.
توابع عملکردی مخصوصی که برای رایانه ها طراحی شدند، کل فرایندهای مورد اشاره را انجام میدادند. با این وجود، هر مرحله نیز به صورت دستی قابل انجام بود. این در حالی بود که هیچکدام از سامانه های هم عصر اس-۳۰۰ چنین قابلیتی نداشتند. موشک های این سامانه نیز به صورت عمودی پرتاب می شد؛ لذا هیچ نیازی به چرخاندن پرتابگر به سوی محل تقریبی هدف وجود نداشت.
*خانواده اس-۳۰۰ پی
نسل اول این سامانه «اس-۳۰۰ پی. تی / سام - ۱۰ ای» نام داشت که سال ۱۹۷۸ عملیاتی شد. در سال ۱۹۸۷ بالغ بر ۸۰ گردان آن عملیاتی بود که به طور عمده در حومه مسکو مستقر بودند. این سامانه قابلیت های نوینی چون استفاده از رادار آرایه فازی غیرفعال (پسیو) کاوش الکترونیک و توانایی درگیریهای متعدد با یک سامانه کنترل آتش را داشت. با این وجود، استقرار آن بیش از یک ساعت طول می کشید و شلیک موشک که به صورت پرتاب و آسیب به کامیون پرتابگر می شد.
هر واحد «سام-10ای» دارای حداقل یک دستگاه رادار کشف «۳۶ دی ۶/تین شیلد» با برد ۱۸۰ تا ۳۶۰ کیلومتر، بسامد (فرکانسی) بود. سپس رادار رهگیر «۳۰ ان ۶/ فلپ لید ای» با بسامد آیوجی، چهار هدف را همزمان رهگیری و چهار موشک به سمتشان شلیک و هدایت می کرد. یک دستگاه کامیون پست کنترل آتش و کامیون های پرتابگر نیز اجزای اصلی واحد بودند. یک رادار شناسایی ارتفاع پست مثل «۷۶ ان ۶/کلم شل» نیز می توانست جزئی از واحد باشد؛ اما اختیاری بود. «سام - ۱۰ ای» از موشک «۵ وی ۵۵ کی» با برد ۴۷ کیلومتر، ۱۴۵۰ کیلوگرم وزن، ۱۰۰ کیلوگرم سرجنگی و سامانه هدایت خط فرمان مثل (تور ام-۱» استفاده می کرد. در این روش به جز فیوز مجاورتی و ضربتی، هیچ حسکری داخل موشک وجود نداشت و مثل سامانه تور، تنها با اتکا به دستوراتی که از طریق ارتباط در گذر زمان، گونه های ارتقا یافته گرامبل نیز تولید شدند. «اس-۳۰۰ پی. تی -۱/ سام - ۱۰ بی» و «اس-۳۰۰ پی. تی -۱ ای / سام-۱۰ سی» دو ارتقای پشت سر هم از گونه اصلی «اس -۳۰۰ پی. تی / سام - ۱۰ ای» بودند که هردو برای ارتش سرخ ساخته شدند. این دو مجهز به موشک پیشرفته «۵وی ۵۵ کی.دی» و سامانه هدایت نیمه فعال راداری دارای ۱۳۳ کیلوگرم سر جنگی بودند. همچنین از پرتاب سرد برای ممانعت از سوختن لوله ها و کامیون پرتابگر استفاده می کردند. زمان آماده سازی هم به ۳۰ دقیقه کاهش یافت و بهینه سازی مسیر پرواز، بردموشک را به ۷۵ کیلومتر افزایش داد.
گونه های پیشرفته تر «اس-۳۰۰ پی اس/، سام-۰ ۱ دی» و «اس -۰ ۳۰ پی ام/سام ئی» در ۱۹۸۵ وارد خدمت شدند. این دو سامانه از کامیون های جدید ۸۸ «ماز۷۹۱۰) برای حمل رادار، واحد کنترل آتش و پرتابگرها استفاده می کردند. جنگ افزارشان نیز موشک پیشرفته «۵وی ۵۵ آر» با برد ۹۰ کیلومتر، سامانه هدایت نهایی نیمه فعال راداری و احتمالا سر جنگی هسته ای بود.
در این روش، موشک از ناوبری اینرسی برای رسیدن به هدف استفاده می کرد و اطلاعات آخرین تحرکات هدف نیز از واحد کنترل آتش می رسید. لذا با رادار خاموش به نزدیکی هدف رسیده و تنها در مرحله نهایی روشن می شد. سپس با دریافت انعکاس هدف که توسط رادار زمین پایه مورد تابش قرار می گرفت آن را پیدا می کرد.
*خانواده اس-۳۰۰اف
سامانه موشکی سطح به هوا و دریا پایه «اس - ۳۰۰ اف /اسی.ای -ان -۶» در ۱۹۸۴ معرفی شد. این سامانه بر مبنای سلف زمین پایه اش، اس-۳۰۰ پی، طراحی شد و از موشک ۵ وی ۵۵ آرام احتمالا گونه دریا پایه ۵وی ۵۵ آر استفاده می کرد. برد آن ۷ تا ۹۰ کیلومتر، حداکثر سرعت ۴ ماخ و ارتفاع درگیری آن ۲۵ متر تا ۲۵ کیلومتر بود. سامانه هدفیابی نیز هدایت نهایی نیمه فعال راداری به اضافه هدایت خط فرمان بود.
ناگفته پیداست که تنها ناوهای جنگی غول آسا توان پذیرش این موشک را داشتند. لذا رزم ناوهای کلاسی «کارا» و «اسلاوا» و نبرد ناو یا بتلکروزرهای کلاس «کایروف» بدان مجهز شدند. کروزرهای کارا و اسلاوا دارای ۸ پرتابگر ۸ تایی دایره ای شکل با مجموع ۶۴ موشک بودند که به صورت عمودی زیر عرشه جای گرفته و تنها دریچه های خروج موشک روی عرشه قرار داشتند. بتلکروزرهای غول آسـاى کلاس کایروف نیز ۱۲ پرتابگر ۸ تایی دایرهای شکل با مجموع ۹۶ موشک آماده شلیک در اختیارداشتند.
ناوهای کلاسی کارا، اِس الاوا 3 بویژه کایروف، صاحب سنکین ترین پوشش پدافندی در یبن تمام کشتی های جنگی موجود در جهان بوده و هستندو یک ناو هواپیمابرکلاس نیمیتز در بهترین حالت حداکثر می تواند ۹۰ جنگنده حمل کند. در حالی که موجودی ۹۶ تایی موشکهای اسی-۳۰۰ نبرد ناو کایروف از حداکثر توان تهاجمی یک ناو هواپیمابر نیز بیشتر است و این غیر از باقی موشک ها و توپخانه های سطح به هوای ناو است.
سامانه «اس-۳۰۰ اف.ام/اسی ای-ان-۲۰» عضو دیگر خانواده گرامبلهای دریایی بود که سال ۱۹۹۰ معرفی شد و تنها در نبرد ناو پتر کبیر از کلاس نبرد ناوهای کایروف ارتش روسیه به کار رفت. این سامانه از موشک های نوین «۴۸ان۶» با سرعت تقریباً ۶ ماخ استفاده می کرد و می توانست برخی موشکهای بالستیک کوتاه برد را سرنگون سازد. وزن موشک ۱۷۸۰ و سرجنگی آن ۱۵۰ کیلوگرم بود و می توانست اهدافش از فاصله ۵ تا ۱۵۰ کیلومتر و ارتفاع ۱۰ متر تا ۲۷ کیلومتر سرنگون سازد.
هدف از تولید اس-۳۰۰زمین پایه، دفاع موشکی منطقه ای (نه نقطه ای) از تأسیسات عظیم صنعتی و قطبهای سیاسی، مراکز راهبردی مثال پایگاه های نظامی، فرماندهی، فرودگاه های راهبردی، پایگاه های هسته ای و کنترل حریم هوایی در مقابل جتگنده بمب افکنهای دشمن بود. اس-۳۰۰ دریا پایه نیز می بایست برتری ناوهای هواپیمابر آمریکا علیه نیروی دریایی شوروی را خنثی می کرد.
سامانه هدایت این موشک «تی وی ام» یا هدایت نیمه فعال بود. در این روش، موشک به حسگر نیمه فعال راداری مجهز است؛ اما سامانه پشتیبان دیگری هم دارد. موشک هایی که با «تی وی ام» هدایت می شوند اگر به سوی هدف شلیک شوند با دریافت بازتاب امواج ساطع شده از هدف که توسط رادار زمین پایه روشن می شود به تعقیب می پردازند؛ اما در صورتی که هدف اقدام به انتشار اخلال (پارازیت) کند و موشک در رهگیری
دچار مشکل شود، بی درنگ از طریق سامانه پشتیبانی که همان ارتباط تبادل اطلاعات واحد کنترل آتش نیز بی درنگ از طریق تغییر بسامد راداری که هدف را روشن کرده، اثر پارازیت را از بین می برد تا موشک هدف را گم نکند. گونه صادراتی این سامانه هم ریف - ام نام دارد و سال ۲۰۰۲ دو سامانه توسط چین خریداری و در ناوشکن دفاع هوایی «تایپ -۰۵۱ سی» نصب شده است.
«اس-۰ ۳۰ اف» دریا پایه از رادارهای کشف «ام.آر-۷۵/ تاپ استیر» با بسامد دی واف و برد ۳۰ کیلومتر و نیز رادار ام.آر-۰ ۸۰ وسخود/ تاپ پیر با بسامد سیدی ئی واف و بردکیلومتر استفاده می کرد. رادار رهگیر نیز ۳ آر ۴۱ ولنا/تاپ دام با بسامد آیوجی و برد 20 کیلومتر بود.
موشک های ۵وی ۵۵ آرام و ۴۸ان۶ مورد استفاده در گرامبلهای دریا پایه، در دماغه خود جست و جو گر مادون قرمز داشتند که برای کاهش آسیب پذیری در شرایط اخلال سنگین الکترونیک نصب شده بود. این جست‌و‌جو‌گر به موشک اجازه می‌داد تا هدف خود مثل موشکهای کروز ضد کشتی را در شرایطی که خارج از افق قابل رویت توسط رادارهای ناو خودی قرار داشتند، راهکیری و نابود کند.
*خانواده «اس-۳۰۰ PMU/ سام-۲۰ گارگویل»
«اس-۳۰۰ پی ام یو-۱/ سام-۲۰ ای» در سال ۱۹۹۲ معرفی شد و نخستین سامانه زمین پایه بود که از موشک ۴۸ان۶ مورد استفاده «اس - ۳۰۰ اف ام» دریا پایه استفاده می کرد. اس-۳۰۰ پی‌ام‌یو (S-300PMU) یکی از مرگبارترین موشکهای زمین به هوای قابل استفاده در تمامی ارتفاع‌ها به شمار می‌رود. زمان آماده‌سازی آن حدود ۵ دقیقه است و موشکهای آن از نوع انبار شونده است که مانند مهمات معمولی نیاز به هیچگونه نگهداری در مدت عمر مفید خود ندارند.
«سام۲۰ ای» تمام پیشرفت ها و قابلیتهای گونه دریا پایه نظیر سرعت، برد، سامانه هدایت و قابلیتهای ضد بالستیک را داشت و تنها کلاهکش به میزان هفت کیلوگرم سبک تر (۱۴۳ کیلوگرم) بود و جست‌و‌جو‌گر مادون قرمز دماغه نیز حذف شده بود.
سام - ۲۰ ای از رادار ۶۴ ان ۶/بیگ برد با برد ۳۰۰ کیلومتر و بسامد سی و رادار ۹۶ ال ۶ئی / با برد ۳۰۰ کیلومتر و توانایی کشف همزمان ۳۰۰ هدف هوایی استفاده می کرد. به عنوان سامانه رهگیر نیز از رادار آرایه فازی فعال کاوش الکترونیک ۳۰ ان ۶ئی ۱/ فلپ لید بی، برد ۲۰۰ کیلومتر،توانایی رهگیری همزمان ۱۲ هدف و شلیک همزمان به ۶ هدف استفاده می کرد. «سام-۲۰ ای» همچنین می توانست علیه هر کدام از ۶ هدف، ۲ موشک یعنی در مجموع ۱۲ موشک را همزمان شلیک و هدایت کند.
سام - ۲۰ ای در ۱۹۹۹ به عنوان نخستین سامانه پدافندی روسی که قابلیت استفاده از چند نوع موشک را داشت، دوباره معرفی شد. علاوه بر موشک های غول آسای ۴۸ان ۶ ، موشک های جدید ام۹۶ نی۱ و ام۹۶نی ۲ نیز در فهرست جنگ افزارها قرار گرفتند. این دو موشک به طرز قابل توجهی کوچک تر بودند و ۳۳۰ و ۴۲۰ کیلوگرم وزن و ۲۴ کیلوگرم ماده منفجره داشتند. موشک اول در برد ۱ تا ۴۰ کیلومتر و موشک دوم در برد ۱ تا ۱۲۰ کیلومتر مورد استفاده قرار می گرفت و هر دو مجهز به حسگر آشیانه یاب فعال راداری بودند.
برای استفاده از این موشک ها، باید یکی از چهار لوله غول آسای پرتاب ۴۸ان۶ از کامیونام ۹۶ئی ۱ یا ۲ نصب می گردید. این دو موشک به بالچههای متحرک تاشو مجهز بودند که چالاکی و مانور پذیری فوق العاده ای ایجاد می کرد. قدرت مانور بالا، باوجود سرجنگی کوچک، احتمال اصابت بسیار زیادی ایجاد می کرد که معادل هفتاددرصد در مقابل موشک بالستیک مهاجم بود.
قابلیت مهم خانواده اس-۳۰۰، توانایی عملیات به صورت واحدهای منفرد و جدا از هم و یا در ترکیب با سایر واحدهای مشابه در غالب یک شبکه عظیم دفاع هوایی است. برای نخستین بار در جهان، اتوماسیون کامل تمام فرایندها از کشف تا انهدام، با استفاده از رایانه به صورت تمام خودکار در اس-۳۰۰ انجام شد.
کشور چین هم گونه بومی «سام-۲۰ ای» به نام «اچ. کیو-۱۰» را توسعه داده است. ترکیه در مناقصه ای که به تازگی برگزار کرد و سامانه های روسی، چینی، اروپایی و آمریکایی در آن شرکت داشتند، «اچ کیو-۱۰» را برگزید؛ در حالی که روسیه با گونه اصلی شرکت کرده بود.
«اس-۳۰۰ پی.ام. یو-۲/ سام-۲۰ بی» ارتقای نمونه پیشینی بود که در ۱۹۹۷ معرفی شد و برد آن با موشک جدید و کمی سنگین تر «۴۸ ان ۶ئی ۲» به ۱۹۵ کیلومتر رسیده بود. این سامانه به ظاهر نه تنها می توانست موشک های بالستیک کوتاه برد را خنثی کند؛ بلکه قادر به ایجاد دفاع مؤثر در برابر موشکهای بالستیک میان برد نیز بود. «سام - ۲۰ بی» از رادارهای کشاف مشابه نمونه پیشینش ولی رادار رهگیر «۳۰ ان ۶ئی ۲/ فلپ لید بی ارتقا یافته» استفاده می کرد. این رادار با برد ۲۰۰ کیلومتر و بسامد «آیوجی» می توانست تا ۷۶ هدف را به صورت همزمان رهگیری و ۳۶ مورد را همزمان مورد حمله قرار دهد. اس-۳۰۰ پی ام یو-۳ یا اس-۴۰۰ که با نام «سام-۲۱ گراولر» نیز شناخته می شود در1999معرفی شد.
«اس-۴۰۰» ویژگی های جدیدی مثل موشک های غول آسا با بردحیرت انگیز ۴۰۰ کیلومتر داشت و در سال ۲۰۰۶ به بهره برداری رسید. «اس -۴۰۰» به طور خاص برای مقابله با جنگنده ها و بمب افکنهای پنهانکار ارتش آمریکا طراحی شده و با فاصله زیادی از رقبا، قدرتمندترین سامانه پدافندی جهان است.
*ویژگی های راداری
اجزای این سامانه نظیر رادارها و پرتابگرها می توانند نزدیک کامیون واحد فرماندهی یا در فاصله ای دور تا ۴۰ کیلومتری مستقر شوند. هر رادار اطلاعات اهداف کشف شده را برای واحد کنترل آتشی که در مرکز حلقه عملیات قرار دارد ارسال می کند. واحد کنترل آتش نیز داده های دریافت شده از رادارها را که می توانند تا ۸۰ کیلومتر از هم فاصله داشته باشند مقایسه می کند. این مقایسه، فیلترسازی اهداف کاذب را که از چنین فاصله دوری تقریباً غیر ممکن است، به سادگی انجام می دهد. پست کنترل آتش همچنین می تواند از هر دو سامانه کشاف فعال و انفعالی مثل رادارهای فعال (اکتیو)، غیرفعال (پسیو) و سامانه های اپتیک برای تشخیص اهدافش استفاده کند.
رادارهای رهگیر سری «فلاپ لید» روی تریلی های کوچک نصب می شدند. اما رادار قدرتمند بیگ برد روی یک تریلی بزرگ با مولد (ژنراتور) برق و کشنده ۸ چرخ نصب می شد. رادار شناسایی ارتفاعات پست «کلم شل» نیز روی یک تریلی بزرگ، بالای دکلی بلند به ارتفاع ۲۴ تا ۳۹ متر نصب می شد و300 کیلومتر برد داشت.
اگر قرار بود از اس-۳۰۰ علیه موشک های کروز و بالستیک استفاده شود، بهره گیری از «بیگ برد» ضروری بود. این رادار می توانست اهداف بالستیک با سرعت ۱۰ هزار کیلومتر بر ساعت را از فاصله ۱۰۰۰ کیلومتری و اهداف کروز را از فاصله ۳۰۰ کیلومتری شناسایی کند. همچنین هر دوازده ثانیه یک بار، با پرتاب پالس الکترومغناطیس اسکن انجام می داد.
علاوه بر اینها، از رادار «تین شیلد» هم می شد برای تقویت اس-۳۰۰ استفاده کرد. این رادار هدف ها را خیلی زودتر از رادارهای «فلاپ لید» تشخیص می داد. «تین شیلد» می توانست هدفی با مقطع راداری موشک کروز را در ارتفاع ۶۰ متر از فاصله حداقل ۲۰ کیلومتری، در ارتفاع ۱۰۰ متر از فاصله حداقل ۳۰ کیلومتری و اهداف مرتفع تر را از175 کیلومتری کشف کند.
تصویر بسیار کمیابی از زیر عرشه «نبرد ناو پتر کبیر» از کلاس رای نبرد ناو یا بتا کروزرهای کلاس «کایروف» ارتش روسیه؛ لوله های پرتاب سامانه «سی ک۳۰ اف.ام/اس ای ان-۲» مجهز به موشکهای نوین «۸ع ان ۶» کاملا در تصویر دیده می شوند.
*موشکها
وزن سر جنگی های اس-۳۰۰ از ۱۰۰ تا ۱۳۳، ۱۴۳ و ۱۵۰ کیلوگرم متغیر بود؛ اما همگی به فیوز ضربتی و مجاورتی مجهز بودند. وزن موشک ها نیز بسته به مدل ۱۴۷۰،۱۴۵۰ و ۱۸۰۰ کیلوگرم بود. موشکهای این سامانه به وضوح با پرتاب سرد و از طریق فشار گاز از داخل لوله پرتاب خارج می شدند و بعد، پیشرانه راکتی روشن می شد و شتاب موشک را به ۱۰۰ جی معادل ۱ کیلومتر بر مجذور ثانیه می رساند. سپس نوک موشک به سمت هدف چرخیده و با ترکیب حرکت بالچه های متحرک و تغییر بردار رانش به سوی هدف می رفت.
اس-۳۰۰ همچنین می توانست اهداف زمینی را هم نابود کند. اگربه شکل موشک شبه بالستیک شلیک می شد، با اصابتی فوق العاده دقیق ۱۲۰ کیلومتر برد داشت. اما در صورتی که بسان یک موشک بالستیک در مسیر سهمی شکل معمولی پرتاب می شد، بردش به ۴۰۰ کیلومتر نیز می رسید. بسته به نوع موشک هم ۱۹ هزار تا ۳۶ هزارترکش تولید می کرد.
*سوابق رزمی
انواع گوناگون اس-۳۰۰ تا کنون بارها عمکرد فوق العاده خود را در تمرینات واقعی ثابت کرده و اهداف پرنده و موشک های بالستیک را با موفقیت بیش از ۹۰ درصد نابود کرده اند. ارتش چین که «سام - ۲۰ بی» را در اختیار دارد توانســـته اهدافی از فاصله ۱۸۶ کیلومتری را مورد اصابت قرار دهد و موشکهای بالستیک راهکنش (تاکتیکی) در ارتفاع ۱۷/۷ کیلومتر را نابود کند. اگرچه اس-۳۰۰ در هیچ جنگی شرکت نداشته، اما همواره سامانهای بسیار قدرتمند و دارای خطر قابل توجه حتی برای جنکنده های پیشرفته و اهداف بالستیک قلمداد می شود.
آوریل سال ۲۰۰۵، ناتو در فرانسه و آلمان رزمایشی اختصاصی برای تمرین روشهای گوناگون سرکوب پدافند هوایی برگزار کرد. کشورهای حاضر در رزمایش، بسیار خوشحال بودند از اینکه نیروی هوایی اسلواکی گردانهای «سام - ۱۰ ای» خود را به همراه آورده بود. فرصتی طلایی برای ناتو که توانست از نزدیک با اس-۳۰۰ آشنا شود. اس-۳۰۰ هنوز هم کابوس خلبانان ناتو و هم پیمانان غرب است!
