چرا دست روحانی برای اقدام متقابل بسته است؟

غربی‌ها به چه چیزی گیر داده اند؟

قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل؛ قطعنامه ای که قرار بود برجام را به رسمیت شناخته، و دستاوردهای دولت را در مذاکرات هسته‌ ای محکم‌کاری کند؛ این دست‌کم ادعایی بود که دولت روحانی داشت. وقتی پیش نویس متن قطعنامه منتشر شد، نگرانی‌های اساسی را در میان افکار عمومی پدید آورد. 2231 آن طور که مذاکره کنندگان دولت روحانی ادعا می‌کردند، تنها تأیید برجام نبود، بلکه تکالیف و تحریم‌های تازه ای را _علاوه بر آنچه در برجام توافق شده بود_ برای مملکت می‌تراشید. در بند 3 از ضمیمه B این قطعنامه آمده بود: «از ایران خواسته می‌شود تا هیچ فعالیتی مرتبط با موشک‌های بالستیک طراحی شده با قابلیت حمل تسلیحات هسته‌ای صورت ندهد. از جمله شلیک هرگونه موشک با استفاده از فناوری‌های مربوط به موشک‌های بالستیک، تا زمان هشت‌سال پس از «روز پذیرش برجام» و تا زمانی که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گزارشی ارائه دهد که «جمع‌بندی مبسوط» را تائید کند، بسته به این که کدام زودتر اتفاق بیفتد»

این بند قطعنامه حالا دردسر ساز شده است، همان زمان کارشناسان با توجه به لطمات جبران ناپذیری که این بند می‌توانست به اقتدار و امنیت ملی وارد کند، معتقد بودند باید موضع قاطع‌تری در قبال آن اتخاذ کرد، با این همه هیأت مذاکره کنندگان دولتی ترجیح داد سکوت کند، و در برابر تمام انتقادات تنها به این جمله که: «نقض قطعنامه نقض برجام نیست» استناد می‌کرد. توجیهی که به نظر می‌رسید اتفاقاً دلخواه غربی‌ها نیز هست! آنان به خوبی توانستند با تصویب قطعنامه و جا انداختن این گزاره در ادبیات دولت، عملاً دستِ ایران را از هر اقدام هسته ای متقابل در برابر تحریم‌های آتی غیرهسته ای، خالی کنند. به این ترتیب مثلاً در برابر تحریم‌های جدید موشکی، ایران از هرگونه اقدام متقابل هسته ای محروم شده است، چرا که در هر شرایطی ناگزیر از اجرای برجام است؛ چرا که قطعنامه از برجام جدا است!  

اگرچه همان زمان وزارت امور خارجه با صدور بیانیه ای اعلام کرده بود اساساً زیر بار این بند از قطعنامه نخواهد رفت؛ پیشتر نیز جابری انصاری آقای سخنگوی وزارت اعلام کرده بود آزمایشات موشکی ایران نه تنها نقض برجام نیست،‌ بلکه نقض قطعنامه نیز به شمار نمی‌رود.

چرا دست ایران برای اقدام متقابل اتمی بسته است؟

مسؤلیت پذیرش این قطعنامه و دست و پا بسته بودن ایران برای اقدام متقابل اتمی در برابر تحریم‌های جدید، یکسره بر عهده‌ی کسانی است که همان زمان و در برابر منتقدین می‌گفتند: خیالتان تخت! حساب قطعنامه از برجام جدا است! اگر قطعنامه‌ی 1929 دستپخت مدیریت دولت قبل بود، بدون تردید شاهکار 2231 ماحصل دولت روحانی است!

این روزها امریکایی‌ها نیز مدام با تکرار همان گزاره و تأکید بر اینکه آزمایشات موشکی ایران نقض برجام نیست، به استقبال تحریم‌های تازه می‌روند. چرا که به خوبی می‌دانند بازگرداندن تحریم‌ها به بهانه‌های هسته ای، دست ایران را برای واکنش متقابل مطابق برجام باز خواهد گذاشت. سران دُول غربی نیز مثل دولت روحانی، نمی‌خواهند معاهده ای را که برایشان امتیازات بی‌سابقه ای را فراهم آورده، به سادگی از دست بدهند. برجام آنان را به هرچه درباره برنامه هسته ای ایران می‌خواستند، رساند؛ بلکه خیلی بیشتر! امتیازاتی که اطراف غربی این معامله دشت کردند، قابل مقایسه با فتح الفتوحی که روحانی خیال می‌کرد برای کشورش آفریده، نیست. آن‌ها ول کُن معامله نیستند! البته که هم‌نوا با دولت تدبیر حساب برجام را از حساب تحریم‌های تازه جدا می‌کنند. یک تیر و دو نشان! هم برجام، هم کلی تحریم جدید! در همین رابطه مهدی محمدی کارشناس ارشد مسایل بین الملل در کانال تلگرامش نوشت:

«به عبارت دقيق‌تر، مسئله اين نيست كه نقض قطعنامه نقض برجام نيست بلكه مسئله اين است كه از ديد دولت در ايران تحريم غير هسته اي جديد، واكنش هسته اي لازم ندارد. اين دقيقاً همان هدفي است كه امريكا از آغاز داشت: گرفتن امكان پاسخ هسته اي به فشارهاي غير هسته اي از ايران.»

قضیه چقدر جدی است؟

وزیر امور خارجه فرانسه دیروز صراحتاً از احتمال وضع تحریم‌های تازه‌ی اتحادیه‌ی اروپا سخن گفت، نباید فراموش کرد که فرانسوی‌ها در جریان مذاکرات اتمی نیز نقش پلیس بد و مجری اوامر نتانیاهو را بازی می‌کردند. به هر ترتیب اما به نظر نمی‌رسد اعمال تحریم‌های بین المللی تازه دست‌کم در شورای امنیت سازمان ملل، شانس چندانی برای تصویب داشته باشد؛ حمید بعیدی نژاد در کانال تلگرامش روز گذشته نوشت: «از مواضع اعلام شده کشورهای عضو دائم شورای امنیت برمی آید که در بین آنها در خصوص آزمایشات موشکی ایران و تاثیر آن بر اجرای قطعنامه 2231 شورای امنیت اتفاق نظر وجود ندارد.» با این همه نباید از شانس اعمال تحریم‌های یک‌جانبه و یا چند جانبه از سوی ایالات متحده و یا اتحادیه اروپا غافل شد.

دست دولت روحانی بسته است؛ آنها عملاً با پذیرش 2231 و اصل «جدایی برجام از قطعنامه» از مدت‌ها پیش خود را در برابر تحریم‌های تازه ای که غربی‌ها به هر بهانه ای هر زمان ممکن است دوباره وضع کنند، خلع سلاح کردند. عزت و آرامش و امنیت ملی امروز ما، مدیون توانمندی‌های دفاعی کشور و جانفشانی‌های نیروهای نظامی و امنیتی است؛ در این منطقه‌ی پُرآشوب نمی‌توان و نباید توان تسلیحاتی و موشکی مملکت را به میز مذاکره کشاند، حتی اگر کدخدای دوستان ناراحت شود. اولیات امنیت ملی را نباید قربانی ناتوانی دولتی‌ها در مذاکرات اتمی کرد.