دیپلماسی ضعیف انرژی و انفعال در برابر آل سعود

 

قیمت نفت در سال 94 یکی از سوژه های اصلی رسانه ها، برای پرداخت بوده است. نفت در سال 94 با کاهش شدید قیمت مواجه شد و تا 18دلار پایین آمد. این کاهش قیمت به نحوی بود که می توان گفت، قیمت نفت سال94سقوط تاریخی را تجربه کرده است او بسیار سخت می توان روزهایی را به یادآورد که کارشناسان حوزه نفت، قیمت های بالای 150دلار را پیش بینی می کردند. این کاهش قیمت آنقدر مهم بود که دوروز پیش ظریف در نیوزیلند به آن اشاره کرد و در جمع ایرانیان مقیم این کشور گفت: سعودی‌ها قیمت نفت را آنچنان پایین آوردند که کمر اقتصاد ایران را بشکنند و اجازه ندهند با سربلندی مذاکره کنیم، اما اکنون کمر خودشان و همقطاران آنان شکسته و به وام گرفتن از موسسات مالی بین‌المللی روی آورده‌اند.

 

در این میان یکی از موارد اصلی انتقاد کارشناسان نسبت به کاهش قیمت نفت، حتی با در نظر گرفتن جهانی  بودن موضوع کاهش نفت، دیپلماسی ضعیف انرژی در دولت یازدهم و از سوی زنگنه است. کارشناسان، مطلعان و اساتید دانشگاه در داخل این سوال را به شکلی جدی مطرح کردند، که چرا هرگاه زنگنه وزیر نفت می شود، قیمت نفت تا این حد سقوط کرده است؟

 

موضوعی که در یکسال اخیر در حوزه نفت اتفاق افتاد، ثابت کرد که کاهشقیمت نفت و سقوط آن علاوه بر عوامل اقتصادی و طبیعی تابع شرایط سیاسی جهان و برنامه‌ریزی قدرت‌های بزرگ بین‌المللی و نفتی بوده است. فروش نفت ارزان عراق و سوریه توسط داعش و از طریق ترکیه، کاهش عمدی قیمت نفت در توطئه مشترک سعودی – آمریکایی به خوبی نشان داد که اوپک نه تنها قادر نیست به عنوان بزرگ‌ترین نهاد بین‌المللی نفتی به عنوان بازیگر اصلی نفتی نقش ایفا کند، بلکه در مواردی ضعف این نهاد یا سیاست تعامدی این نهاد باعث شد، کشورهایی که با کاهش قیمت نفت قصد داشتند به اهداف سیاسی خود برسند، به راحتی به این اهداف برسند. در واقع اوپک خیال رژیم سعودی و البته ترکیه را بابت سود رساندن از طریق تقویت داعش و فروش نفت راحت کرده بود. چرا که کاملا منفعل عمل کرد.

 

در این میان کشورهایی که به عنوان بازیگران اصلی در اوپک شناخته می شدند نیز کاری از پیش نبردند. عربستان در همه این ایام چوب حراج به نفت زده بود و دیپلماسی های ضعیف انرژی نیز شرایط را فقط برای رژیم سعودی راحت تر می کرد.

 

در حالی که از ایران انتظار می رفت با دیپلماسی مناسب انرژی شرایط را برای تثبیت قیمت نفت و جلوگیری از کاهش آن فراهم کند، انفعال دیپلماسی انرژی که نتیجه انفعال در مجموعه حوزه سیاست خارجه بود، این شرایط را ایجاد نکرد.

 

وزیر سابق نفت و نماینده فعلی مجلس شورای اسلامی با انتقاد از مواضع دولت و زنگنه در مسئله قیمت نفت، می گوید: در اوپک فعلی قرار بر این بود که اگر نفت زیر صد دلار بیاید کشورهای عضو اوپک بلافاصله درخواست جلسه اضطراری برای کاهش تولید و یا سهمیه‌بندی و یا تصمیم‌گیری در باره مازاد عرضه‌ای که در جهان وجود داشت داشته باشند. حدود دو تا 2.5 میلیون بشکه مازاد عرضه وجود داشت که روی قیمت تأثیر گذاشته بود، به اضافه عوامل اقتصادی دیگر که زمینه را برای یک کار سیاسی برای عربستان و آمریکا و اروپا فراهم کرده بود که همین اتفاقی بود که افتاد. در آن‌موقع فکر می‌کنم ونزوئلا بود که اعلام جلسه اضطراری کرد. قرار بر این بود که وقتی نفت 130، 140 دلار بود و قیمت آن داشت کاهش پیدا می‌کرد، اعلام کردند که تا صد دلار مشکلی نداریم. زیر صد دلار که بیاید باید جلسه اضطراری تشکیل شود. اسناد آن هم موجود است. متأسفانه قیمت پایین آمد و جلسات گذاشته نشد و جلسه‌ای را که گذاشتند وزیر محترم نفت بلافاصله وقتی وارد محل برگزاری وین رفت و قرار بود جلسه در آنجا برگزار شود با وزیر نفت عربستان جلسه گذاشت. این یک سیگنال یا پیام خوبی به اعضای اوپک مخصوصاً کشورهایی مثل عراق و ونزوئلا و بعضی کشورهای آفریقایی که با ایران همراهی می‌کنند نیست. در مصاحبه‌ای هم که بعد از این انجام گرفت، اعلام شد که موضع‌گیری‌های ما با عربستان مشترک است و نقطه‌نظرات مشترکی داریم و تصمیم‌های آنها هم براساس آن جلسه هم‌سو بود که بعد از اوپک هم دیدیم همان اتفاق افتاد، یعنی تصمیمی که ایران گرفته بود، درست مثل تصمیمی بود که عربستان داشت. البته مطرح کردند که نمی‌توانیم به نتیجه برسیم، ولی در اوپک بعدی که برگزار شد حتی سقف سهمیه‌بندی را هم برداشتند. حداقل ایران می‌‌توانست اعتراض کند و موافقت نکند، چون هرکدام از این موارد اجماع می‌خواهد، یعنی اگر ایران به عنوان مخالف باشد، حداقل سئوال در موضوع برداشتن سقف که عربستان بدون حساب و کتاب تولید بکند و به بازار بریزد علی‌رغم این‌که همه می‌دانستند مازاد عرضه در بازار وجود دارد و این باعث می‌شود قیمت‌ها به شدت کاهش پیدا کند، این بود که چرا ایران اعتراض نکرد و چرا با کشورهای عربی عضو اوپک بخصوص عربستان هماهنگ شد؟

 

در این میان اما، وقتی پس از پایان اجلاس‌های اوپک  در زمان سقوط قیمت نفت آگاهان صنعت نفت بشدت از بیژن زنگنه، وزیر نفت و انفعال او در این نشست‌ها انتقاد کردندزنگنه در گفت‌وگو با سی‌ان‌ان در اظهارات عجیبی در پاسخ به این سوال که آیا حفظ سقف تولید اوپک برای ١٢ عضو اوپک تصمیم خوبی بود یا خیر؟ گفت: فکر نمی‌کنم این تصمیم به نفع همه کشورهای عضو  اوپک باشد، چون بعضی از کشورهای عضو اوپک با این توافقنامه مخالف بودند اما برای وحدت و همبستگی اوپک بود که ما تصمیم گرفتیم اقدامی خلاف این تصمیم اتخاذ نکنیم!

 

اما تحلیل هایی که از چرایی سقوط نفت در سال اخیر می شد، نیز قابل تامل بود. سیدمحمدعلی خطیبی، نماینده سابق ایران در اوپک در یکی از مقاطعی که قیمت نفت مدام پایین می آمد، گفت:  نفت ارزان هدیه عربستان به آمریکاست. با تثبیت سقف تولید نفت اوپک در محدوده ۳۰ میلیون بشکه، عملا سال آینده یک میلیون بشکه نفت مازاد اوپک به بازار عرضه می‌شود. با افزایش عرضه نفت مازاد و سیاست‌های تخریبی عربستان‌سعودی بازار فعلا کشش افزایش قیمت نفت را ندارد. اگر ایران و چند کشور با این تصمیم مخالفت می‌کردند، این تصمیم به اجماع نمی‌رسید و در نهایت تصویب نمی‌شد. دست‌کم وزیر نفت ایران در نشست یکصد و شصت و ششم اوپک اگر با درخواست عربستان برای تثبیت سقف تولید نفت اوپک موافقت می‌کرد باید این شرط را قرار می‌داد که در صورت کاهش قیمت نفت از محدوده قیمتی خاص، کل اعضا نشست فوق‌العاده برگزار کنند، با این وجود، بدون هیچ‌گونه پیش‌شرطی مقامات ایران در نشست اوپک با پیشنهاد عربستان موافقت کردند. اقدامات و سیاست‌های عربستان مبنی بر کاهش قیمت رسمی نفت خود حاکی از آن است که این کشور به دنبال کاهش بیشتر قیمت نفت در بازار جهانی است. این کشور با آمریکا تبانی کرده است تا با پایین نگاه داشتن قیمت نفت به اقتصاد کشورهایی همچون جمهوری اسلامی ایران ضربه بزند. آمریکا به دلیل آنکه صرفا مصرف‌کننده نفت است و نه صادرکننده، قطعا از کاهش قیمت نفت ضربه نمی‌خورد. این در حالی است که کشورهای بزرگ صادرکننده نفت همچون ایران بیشترین آسیب را از کاهش قیمت نفت می‌بینند.

 

اخیر نیز مشخص شده است که زنگنه در حالی که در فروش نفت، با مشکل مواجه شده، آمار سازی کرده تا شرایط متفاوتی را در فضای تبلیغاتی ایجاد کند. به گزارش نسیم، نتایج یک بررسی نشان داده که اظهارات مدیران لایه‌های مختلف وزارت نفت در ماه‌های اخیر پیرامون صادرات نفت خام از یک تناقض جدی برخوردار بوده است."رکن الدین جوادی"،دست راست زنگنه در شرکت ملی نفت ایران 19 اسفند ماه سال جاری از صادرات روزانه 1.8 میلیون نفت خام سخن به میان آورده، هرچند که کمی قبل‌تر، مدیر امور بین الملل شرکت ملی نفت ایران هم صادرات روزانه نفت خام کشور را یک میلیون 550 هزار بشکه در اسفند ماه دانسته است .براستی آیا وزارت نفت اینچنین و با سرعت در حال پیشینه سازی افزایش تولید نفت خام در میادین نفتی  است؟ آژانس بین المللی انرژی پاسخی واضح به این اظهارات مقامات ارشد وزارت نفت ایران داده و تصریح کرده که  میزان صادرات نفت خام ایران پس از رفع تحریم‌ها به مراتب کمتر از حد مورد انتظار بوده وافزوده که میزان تولید نفت خام ایران در ماه فوریه با افزایش 300 هزار بشکه‌ای به 3 میلیون و 200 هزار بشکه نفت خام رسیده است. این یعنی ،رد ادعای اظهارات مدیران ارشد وزارت نفت دایر برتحقق صادرات  500 هزار بشکه ای نفت خام در مدت 50 روز اخیر.

 

به نظر می رسد با این دست آمار سازی ها شرایط در سال95نیز متفاوت نخواهد بود!