پایان سفر آخرین حلقه یاران خراسانی!

به گزارش خبرگزاری بسیج، عمده شهرت مرحوم باقرزاده در قطعه‌سرایی بود. باقرزاده در کنار شاعرانی چون مرحوم اخوان ثالث و آقای محمد قهرمان در زمره شاعران نامدار خراسان امروز بود و به حلقه دوستان شاعر وی بخش وسیعی از جریان شعر و ادبیات معاصر از جمله آقایان غلامحسین یوسفی، محمدرضا شفیعی کدکنی و محمود فرخ را نیز باید افزود. وی را می‌توان آخرین حلقه دوستان ساکن خراسان نامید. دوستانی که هر یک برای ادبیات ایران، وزنه‌ای بودند و مؤثر.

 

 

 

آقای حاج علی باقرزاده در 11 تیر ماه سال 1308 در مشهد متولد شد‌. پدربزرگ ایشان تاجر بوده و پدرشان در جوانی همراه با پدربزرگشان برای کار و تلاش از یزد به روسیه تزاری مهاجرت کرده بود‌. پس از انقلاب کبیر شوروی پدرشان به ایران مراجعت کرده و در مشهد سکنی گزید‌. ایشان تنها پسر خانواده بود و به‌خاطر بیماری پدر مجبور بود بار زندگی را به دوش بکشد‌. پس از فوت پدر با وجود علاقه زیاد به تحصیل مجبور شد برای اداره خانواده ترک تحصیل کرده و در همان حجره پدر به کار تجارت چای بپردازد .

 

ایشان برای اینکه از علاقه خود دور نشود‌، در مواقع تعطیلی تجارتخانه یا شب‌ها مدتی را صرف تعلیم زبان انگلیسی در کلاس‌های ایران و انگلیس و مدتی نیز برای آموختن زبان عربی به مهدیه حاجی عابد‌زاده می‌رفت. وی همواره به فکر فرزندان خوب با تحصیلات عالیه بود‌، رویای جهان گردی و خدمت به مردم را همیشه در سر داشت و با آباد سازی زمین ارثی پدری توانست به همه آنها دست یابد.

 

در همان زمان پیشنهادات مختلفی برای اداره امور به ایشان می‌شد که در شرایط نابسامان آن زمان که تمامی سرمایه گذاران در حال فرار بودند، کار بسیار دشواری بود اما ایشان با قبول آنها قدم در مسیری که همواره آرزوی آن را داشت یعنی خدمت به مردم گذاشت. وی پس از مدتی برای عضویت در هیات امنای دانشگاه فردوسی دعوت شد و خدمت خود را در دانشگاه فردوسی مشهد شروع کرد. حاج علی باقرزاده در سال 1330 ازدواج کرده و ثمره آن دو دختر و سه پسرند که همگی دارای تحصیلات عالیه‌اند.   از اساتید و مربیان ایشان که در بدو جوانی برای آموختن زبان انگلیسی و عربی و برخی تعلیمات دیگر از حضور آنان بهره‌مند می‌شدند می‌توان از حاج آقا عابدزاده‌، استاد محمدتقی ادیب نیشابوری‌، حاج شیخ علی اکبر نوغانی و دکتر رسا نام برد‌. مراسم تشییع مرحوم باقرزاده امروز (شنبه 20 آذر) در مشهد انجام می‌شود. این شاعر خراسانی پس از تشییع در حرم رضوی، صبح امروز در مقبره‌الشعرای توس به خاک سپرده می‌شود.

پیام رهبری

رهبر معظم انقلاب نیز ششم شهریور سال 92 پیامی به مناسبت همایش نکوداشت این شاعر پیشکسوت صادر فرمودند که در بخشی از آن آمده بود: «نکوداشت ادیب و شاعر ارجمند جناب علی باقرزاده (بقا) ادای حق شعر و ادب و پاسداشت حرمت و کرامت انسان والایی است که همواره حرمت و کرامت شعر و شاعری را پاس‌داشته و زبان گویا و طبع روان را جز به راه نیکی و راستی به کار نگرفته است. این دوست دیرین و شفیق، یکی از بازماندگان کم‌شمار مجموعه‌ای از شاعران چیره‌دستی است که در برهه‌ای از زمان، مشهد را کانون شعرِ سرآمد و ممتازِ دوران خود ساخته و زبان شعردوستان و شعرشناسان را به تحسین و تکریم جایگاه ادبی خویش گشوده بودند. قطعه‌های بقا همچون قطعه‌هایی از دیبای رنگین و خوش‌نگار در انبوه غزل و قصیده ممتاز آن دوران مشهد، جلوه‌ای ویژه و چشم و دل‌نواز داشت، با امید که همچنان پایدار و ماندگار باشد.»

یادداشت محدثی خراسانی

درگذشت استاد علی باقرزاده درحقیقت رقم خوردن آخرین صفحه شعرخراسان در قرن اخیر و در ادامه مجد و شکوه تاریخی‌اش بود.
اگر ملک‌الشعرای بهار آخرین درخت تناور شعر شکوهمند خراسان با هیمنه تاریخی‌اش باشد، نسلی که پس از او همچنان توانستند آن هیمنه و شکوه شعر خراسان را آینه‌گردانی کنند عبارتند از: محمد قهرمان، احمد کمالپور، مهدی اخوان ثالث، غلامرضا قدسی، ذبیح‌الله صاحبکار، محمدرضا شفیعی کدکنی و علی باقرزاده «بقا».

ویژگی‌هایی چون: دانش و بینش عمیق، مشرب و منش معرفتی برخاسته از فرهنگ و ادب فارسی، تواضع و فروتنی، حضور فعال و مستمر و تاثیرگذار در انجمن‌های ادبی که عمدتاً خود بنیانگذارش بود، شاگردپروری و انفاق تجربه و علم، ترجیح ندادن هیچ مقام و موقعیتی بر شعر و بسیاری فضیلت‌های دیگر، وجوه مشترک شخصیت و زندگی این هفت شاعر بزرگ سده اخیر خراسان است.

2 تن از این جمع، یعنی مهدی اخوان ثالث و محمدرضا شفیعی کدکنی پس از بالیدن و به ثمر نشستن، چند دهه پیش از خراسان کوچیدند و مقیم تهران شدند و همان مسیر را درسطحی وسیع‌تر پی گرفتند و به شهرتی ملی‌تر رسیدند که البته بیش از اینها را نیز سزاوار بودند اما پنج تن دیگر یعنی، محمد قهرمان، احمد کمالپور، غلامرضا قدسی، ذبیح‌الله صاحبکار و علی باقرزاده در خراسان ماندند و در سرزمین مادری این سیر و سلوک را پی گرفتند، اما آن رفاقت و عهد اخوت بین این هفت تن در تمامی فراز و فرودها، و هجر و وصل‌ها و حذر و سفرها پایدار و استوار ماند.

وقتی از این منظر یعنی عهد اخوت و وفا زندگی و خاطرات شفاهی و مکتوب این هفت تن که به‌طور مستقیم افتخار شاگردی تمامی‌شان را داشته‌ام، مرور می‌کنم، می‌بینم که نام ادیب و فرزانه ارجمند دیگری در کنار این هفت تن هست که این جمع برخاسته از جوار بارگاه ملکوتی علی بن موسی (علیه‌السلام) را به عدد نورانی هشت می‌رساند و آن نام رهبر معظم انقلاب اسلامی حضرت آیت‌الله خامنه‌ای است.

اخوان و شفیعی چند دهه پیش به تهران آمدند و جمع شش نفره باقی مانده در مشهد، پرچمداران شعر اوجمند و ارجمند روزگار شدند و جهت‌دهنده مسیر فضیلت و روشنی و خرد در شعر و ادب خراسان.

مقام معظم رهبری، احترام خاصی نسبت به پنج تن دیگر مانده در مشهد داشتند که از دوستان قدیمی ایشان، از سال‌های قبل از پیروزی انقلاب بودند: استاد احمد کمال‌پور، متخلص به «کمال» که از قصیده‌سرایان برجسته خراسان بودند، استاد ذبیح‌الله صاحبکار که از غزل‌سرایان برجسته خراسان بودند و نیز دستی در تصحیح متون داشتند و تصحیح دیوان حزین لاهیجی را به توصیه مقام معظم رهبری به انجام رساندند، استاد غلامرضا قدسی که از شاعران برجسته و انقلابی خراسان بودند و در دوران رژیم پهلوی با مقام معظم رهبری در یک بند زندانی بوده‌اند، استاد محمد قهرمان، غزل‌پرداز توانای روزگار که تصحیح غزلیات صائب توسط ایشان زبانزد است و نیز استاد علی باقرزاده متخلص به بقا که در قطعه‌سرایی ید طولایی داشتند و از سرآمدان روزگارند در سرودن قالب قطعه. استاد باقرزاده، تنها بازمانده جمع پنج نفره دوستان مقام معظم رهبری در مشهد بودند که روز گذشته به دیار باقی شتافتند. چند سال پیش که استاد ذبیح الله صاحبکار پس از استاد غلامرضا قدسی و استاد احمد کمال‌پور به رحمت ایزدی پیوستند و از آن جمع هنوز استاد قهرمان و باقرزاده در قید حیات بودند.

شب گذشته شاعر ارجمند خراسانی جناب «محمد نیک» که از دوستان نزدیک این پیشکسوتان‌اند وقتی با تأثر فراوان خبر درگذشت استاد باقرزاده را به من دادند، از قول استاد باقرزاده این گونه نقل کردند:
«چند سال پیش که استاد صاحبکار و قهرمان در قید حیات بودند، مقام معظم رهبری شعری سروده بودند که با این ابیات شروع می‌شد:
 گذشت عمر و به دل یاد دوستان باقی‌ست
 شکست ساغر و آن نشئه همچنان باقی‌ست
...به جز کمال ز یاران انجمن ما را
 همین بقا و سهی ماند و قهرمان باقی‌ست

چندی پیش که به مشهد تشریف آورده بودند و خدمت ایشان مشرف شدم، به آقا گفتم؛ اجازه می‌دهید شعر شما را به تناسب روز تغییر دهم؟ و این بیت را خدمتشان خواندم:
کمال رفت، سهی رفت و قهرمان هم رفت
همین بقا ز رفیقان آن زمان باقی‌ست
تمام رفقای آن زمان همه رفته‌اند و تنها من مانده‌ام و در این شرایط احساس غربت می‌کنم و این شعر مرحوم فرخ را هیچ‌وقت فراموش نمی‌کنم که می‌گفت:
کم‌کم اندر شهر خود احساس غربت می‌کنم
بس که یارانم سفر کردند و تنها مانده‌ام

برای روح استاد علی باقرزاده، علو درجات آرزو می‌کنم و این دوبیت شاعر شهیر خراسانی دوست ارجمندم استاد امیر برزگر خراسانی را که شب گذشته به مناسبت درگذشت استاد باقرزاده سروده‌اند حسن ختام این سطور قرار می‌دهم:
آخرین بازمانده از نسل شاعران کهن‌سرا هم رفت
آنکه ابن‌یمین ثانی بود یعنی استاد ما «بقا» هم رفت
گر بدانم کسی نمی‌رنجد در چنین روزگار وانفسا
با تمام وجود می‌گویم، بهترین بنده خدا هم رفت