نظام اسلامی و تمثیل ناسوتی/ قدرت انبیاء حکومت‌گر و سلاطین دنیاطلب

آیا برای نشان دادن قدرت مردان خدا، باید به قدرت شاهان ذی شوکت دنیوی مثال زد؟ آیا برای نشان دادن اقتدار جمهوری اسلامی و بی پایه بودن ایده فروپاشی، باید به اقتدار شاهان صفوی مثال بزنیم؟ آیا می توان قدرت و نو آوری سیاسی امام خمینی (ره) و مقام معظم رهبری را با شاه اسماعیل و شاه طهماسب صفوی تشبیه کرد؟ لابد با چنین تشبیهی، باید منتظر مماثل شاه عباس در جمهوری اسلامی هم باشیم.

اصلاً چرا باید برای نشان دادن اقتدار ولایت مردان خدا به اینگونه تمثیل ها تمسک بجوییم؟ لابد گمان کرده ایم ممثَلی غیر این گونه مثال های دنیوی نیست یا اساساً با فرض ولایت دینی مشکل داریم و نمی توانیم تصور کنیم که حکومت دینی امر محققی است و در گذشته تاریخ، مردان خدایی هم بودند که به حکومت رسیدند. چون چنین تصوری را نداریم، لاجرم به قدرت های دنیوی مثال می زنیم و ذکر خیر شاهان صفوی را می کنیم. لابد این را هم می دانید که اهل ادب می گویند مقام مشبَّه به یا مماثل اجلی از مشبَّه و ممثَّل است. مشبَّه از مشبَّه به کسب تعریف و جلالت و منزلت می کند. در این صورت، باید روشن کرد که صفویه، چه جلالت و منزلتی دارد که باید جمهوری اسلامی را به آن تشبیه کرد؟! 

خیر، این چنین تصوری درست نیست. جمهوری اسلامی، نظام مقدسی است که از عالم اعلی سرچشمه گرفته است و نه از عالم ادنی. هر گاه نظام اسلامی از سرچشمه های لاهوتی خود منقطع شد و از فلسفه ناسوتی سیراب گشت؛ آنگاه است که می توان برای تشبیه و تمثیل، شاهان صفویه و امثال ایشان را به رخ کشید. در هیچ کجای قرآن کریم یافت نمی شود که قدرت انبیاءِ حکومت گر به قدرت سلاطین دنیا طلب تشبیه شده باشد.

قرآن کریم قدرت موسی و داود و سلیمان و یوسف علیهم السلام را به قدرت نمرود و فراعنه تشبیه نکرده است تا توجیهی برای مثال زدن به پادشاهی صفوی باشد. اصلاً قرآن کریم به انبیاء صاحب مکنت و قدرت مثال زده است تا مومنین به سراغ تشبیهات ناسوتی نظام سلطانی نروند. قرآن کریم رسول ختمی مرتبت صلی الله علیه و آله را در مقابل سختی بار نبوّت، به صبر و بردباری فرا می خواند و از آن حضرت می خواهد که صبر حضرت داود علیه السلام را بیاد آورد: «اصْبِرْ عَلَی مَا یَقُولُونَ وَاذْکُرْ عَبْدَنَا دَاوُودَ ذَا الْأَیْدِ إِنَّهُ أَوَّابٌ» [سوره ص: ۱۷].

و یا برای بازگو کردن حشمت و هیبت حضرت سلیمان علیه السلام به بی خبری مردم از درگذشت او یاد می کند که اگر موریانه، عصای سلیمان را به تدریج نخورده بود و سلیمان به زمین نمی افتاد، کسی نمی فهمید که او مدتهاست مرده است: «فَلَمَّا قَضَیْنَا عَلَیْهِ الْمَوْتَ مَا دَلَّهُمْ عَلَی مَوْتِهِ إِلَّا دَابَّةُ الْأَرْضِ تَأْکُلُ مِنْسَأَتَهُ ۖ فَلَمَّا خَرَّ تَبَیَّنَتِ الْجِنُّ أَنْ لَوْ کَانُوا یَعْلَمُونَ الْغَیْبَ مَا لَبِثُوا فِی الْعَذَابِ الْمُهِینِ» [سوره سبأ: ۱۴]. پس بی دلیل نیست که قرآن کریم از قدرت انبیاء حکومت گر یاد کرده است. این را هم نباید فراموش کرد که تشبیه نظام اسلامی به وجهی از وجوه نظام سلطانی می تواند مقدمه ای برای ناسوتی شدن باشد.