نگاهی متفاوت به جشن وارداتی ولنتاین!
به گزارش سرویس بسیج جامعه زنان کشور خبرگزاری بسیج،روز عشق و عشاق در فرهنگ مسیحییّت سده‌های میانه و سپس فرهنگ مدرن غربی روز ابراز عشق است که هر سال در روز ۱۴ فوریه مصادف با ۲۵ بهمن ماه برگزار می‌شود. این مناسبت سابقه‌ی تاریخی روز ولنتاین جشنی که به افتخار قدیس ولنتاین در کلیساهای کاتولیک برگزار می‌شود را یادبود می‌گیرند. نوع آن را می‌توان فرهنگی، مسیحی و تجاری دانست و اهمیّت آن را گرامیداشت عشق و مهرورزی و همچنین گرامیداشت ولنتاین مقدّس ارزیابی کرد.
تاریخچه‌ی ولنتاین
روز ولنتاين ۲۵ بهمن ماه مصادف با ۱۴ فوریه تقريباً يکي از مناسبت‌هايي است که در سراسر جهان طرفداران خودش را دارد، چرا که عشق و دوست داشتن موهبتي جهاني است و عشاق در روز ولنتاین با هدیه دادن به یکدیگر این روز را جشن می‌گیرند. روز ولنتاین برگرفته از سنن روم باستان و مسیحیّت است. این روز توسط بسیاری از مردم در کشورهای مختلف علی‌الخصوص بسیاری از مسیحیان مانند پیروان کلیسای ارتدوکس شرقی و لوتریانیسم برپا می‌شود.
دانسته یا نادانسته؟!
به بهانه‌ی این روز با تعدادی از جوان‌های کشور گفت‌وگویی داشتیم تا عقیده‌ی آن‌ها را هم در گرامیداشت این سالروز جویا شویم. اکثر این جوانان در بازه‌ی سنی ۱۸ الی ۲۶ سال بودند. از آنجایی که گفت‌وگو با این جوانان به صورت رندوم انجام شد و ما شناختی از شخصیّت حقیقی آنان نداشتیم، به عنوان اولین سوال از آنان پرسیدیم که آیا تا به حال در روز ولنتاین به معشوقه‌ی خود هدیه داده‌اید یا از آن‌ها هدیه‌ای دریافت کرده‌اید؟ ۶۶ درصد از این افراد به این سوال پاسخ مثبت دادند و ۳۴ درصد باقی پاسخ منفی. ما از آنان خواستیم که تاریخچه‌ی ولنتاین را برای ما توضیح دهند؛ که در توضیح این پرسش نصف جمعیت جامعه‌ای که با آن‌ها مصاحبه کردیم تاریخچه‌ای از این روز را نمی‌دانستند و صرفاً این روز را فقط جشن می‌گرفتند!
الگوبرداری صحیح
به گفته‌ی استاد حسن رحیم‌پورازغدی، نظریه‌پرداز و عضو حقیقی شورای عالی انقلاب فرهنگی، از ولنتاین چندین روایت نقل شده که در چند دهه‌ی قبل طبق توافق کلیساها داستانی بیان گردید که با معکوس شدن مفاهیم غرب‌زدگی و روشن‌فکری در کشور ما متجلی می‌شود.
طبق قرائت‌هایی که هیچ کدام از این قرائت‌ها قطعی نیستند و ریشه در مسیحیّت اصلی ندارند به این نتیجه رسیدند که ولنتاین، کشیشی است در زمانی که امپراطوری روم با ایرانی‌ها و مسلمانان در حال جنگ بودند، سربازان، متأهل می‌شدند، ارتش ضعیف شده و آن‌هایی که اصطلاحاً ایال‌وار بودند خوب نمی‌جنگیدند و از ارتش فرار می‌کردند؛ چرا که به فکر خانواده‌ی خود بوده و امپراطوری این کشور به این نتیجه رسید سربازی برای ارتش خوب و کارآمد است که مجرّد باشد؛ به همین سبب امپراطوری، ازدواج را به طور موقت ممنوع کرد که هیچکدام از سربازهای ارتش روم به هیچ عنوان حق ازدواج ندارد؛ در این میان کشیشی با نام ولنتاین به طور مخفیانه خطبه‌ی عقد و ازدواج را میان سربازان روم و همسرانشان جاری می‌کرد و آنان را به وصال یکدیگر می‌رساند که پس از مدتی ارتش روم از این ماجرا مطلع شده و این کشیش را اعدام می‌کند.
این کار او در حقیقت مبارزه با فساد اخلاقی، فحشا و همچنین تلاش برای تشکیل خانواده‌ای مشروع بوده است. این در حالیست که در حال حاضر در کشور ما ولنتاین میان دختران و پسران نامحرم معنای بیشتری می‌یابد. چه بسا گاهی شاهد آن هستیم که زنان و مردان متأهل به پسران و دختران نامحرم در این روز به یکدیگر هدیه می‌دهند که این عمل کاملاً خلاف شرع اسلام است.
دائم یا موقت؟!
از نظر اکثر جوانان پاسخ به این پرسش که هدیه گرفتن به بهانه‌ی یک عمر با هم بودن یا دوستی‌های موقت را بیان می‌کند، پاسخ می‌دهند اکثراً، دوستی‌های موقت در این جشن دیده می‌شوند ولی چقدر بهتر است که همسران هم در این روز به یکدیگر هدیه بدهند. هدیه دادن روز خاصی نمی‌خواهد؛ حتّی دین اسلام هم بر این موضوع تأکید کرده است. در این مورد هم قضاوت کردن شاید خیلی صحیح نباشد. برای مثال در مدرسه هم ما از دوستانمان مداد و تراش و امثالهم هدیه گرفتیم، امّا با تعداد کمی از آن بچه‌ها تا امروز دوستی‌امان را ادامه دادیم.
موضوعی که در اینگونه روابط، مهم و حائز اهمیّت خواهد بود آن است که دو نفر توان این را دارند که بدون چشم‌داشت و بدون دروغ و با تعهد حال یکدیگر را خوب کنند. این تعریف درستی از یک رابطه‌ی صحیح است. حالا این رابطه می‌تواند از نوع موقت باشد یا دائم. ولی از آنجایی که خانواده یک بنیان مقدّس و باارزش شناخته شده در اسلام است، این هدیه در روابط میان همسران می‌تواند به استحکام این بنیان بپردازد که البته در حال حاضر دوستی‌های موقت بیشتر به این نکته توجه دارند تا خانواده‌ها!
اکثر جوانان در پاسخ این سوال که آیا این عشقی که در روزگار ما به بهانه‌های مختلف به یکدیگر هدیه می‌دهند، عشقی کاذب است یا عشقی واقعی؟ پاسخگو شدند و گفتند: «این عشق کاذب است؛ امّا در این میان بودند افرادی که قضاوت در مورد روابط عاطفی میان دو نفر را اشتباه دانستند. همچنین نوع این رابطه‌ها را به طور معمول متفاوت بیان کردند امّا آن را عموماً ناپایدار خواندند و بر این موضوع تأکید کردند که به طرف مقابل در رابطه هم بستگی دارد. خیلی از عشق‌ها وجود دارند که واقعی قلمداد می‌کنند و طبعاً در عین حال هم کاذب هستند!»
یکی از این دسته جوانان در این باره گفت: «هدیه در کل مثل هر چیز دیگری در حد تعادل خیلی هم عالی خواهدبود. امّا نکته‌ی مهم در این سؤال اینجاست که هیچ کس حق قضاوت راجع‌به ارتباط ضعیف عاطفی میان دو نفر را ندارد؛ "عشق" کلمه‌ی فوق سنگینی است و اصلاً نباید به این شیوه به کار گرفته شود.»
در پاسخ به این سؤال که آیا تضمینی وجود دارد که این دوستی‌ها با هدیه تثبیت و تحکیم شوند؟ نظر جوانان به صورت کاملاً عکس یکدیگر، اینگونه بیان گردید که: «هیچ رابطه‌ای با دادوستد هدیه تثبیت نخواهد شد. اصولاً رابطه‌ای که وابسته به چیزی باشد، چه مادی و چه معنوی ممکن است روزی آن وابستگی را از دست بدهد و جایگزین بهتری به دست آورد. امّا اگر بخواهیم از زاویه‌ای دیگر به قضیه نگاه کنیم، هدیه دادن به طور کلی عملی خوب و ارزشمند است و این توان آن را دارد که ارزش و علاقه را پررنگ‌تر کند و می‌تواند معمار یکی از خاطره‌های قشنگ میان دو نفر شود امّا برای تثبیت دوستی، معیارهای خیلی مهم‌تر و کارآمدتری وجود دارد که اگر رعایت نشود دیگر جزئیات هم بی‌ارزش خواهند شد. برای نمونه حضرت امیرالمؤمنین امام علی (ع) در روایت‌ها فرموده‌اند که هدیه بدهید به بهانه‌های مختلف و یا حتّی بی‌بهانه که همین هدیه‌ها بهانه‌ای برای بهتر شدن روابط عاطفی خواهند بود.»
شادی در حین دشمنی!
با وجود اینکه این فرهنگ از جوامع غربی برخاسته و همچنین شادی و جشن و بهانه‌های کوچک برای شاد بودن در دین و کشور ما نهی نشده است ما می‌توانیم یک سنخیت و تقابلی را میان این دو موضوع برقرار کنیم و آن اینکه در هیچ کجای دین اسلام ابراز علاقه نهی نشده‌است و شاد زندگی کردن در صورتی که به کسی آسیبی نرساند خیلی خوب است.
دین اسلام هم با شادی هیچ مشکلی ندارد و اگر هم مشکلی باشد با سرمستی یا سرخوشی است. لذا ایرادی به وجود نمی‌آورد افراد حتّی برای خودشان یک روزهای به خصوصی را در سال مشخّص کنند که به روحشان استراحت بدهند، شاد باشند و عاشقی کنند. خداوند همه‌ی این احساس‌های خوب و بی‌نظیر را در انسان نگذاشته که بلااستفاده و دست نخورده باقی بماند.
همچنین که برخی از علمای مسلمان به خصوص از اهل سنّت از آن رو که این یک رسم رومی و مسیحی است بزرگداشت آن را بدعت شمرده و حرام دانسته‌اند.
امّا راجع‌به غربی بودن این موضوع می‌توان اینگونه مسئله را عنوان کرد که اولاً اگر ما بخواهیم برای کسی در انجام کاری از او سلب اختیار کنیم، باید جایگزین مناسبی ارائه دهیم؛ جایگزین مناسب برای این مناسبت در حال حاضر کجاست؟ همچنین ضمن این نکته لازم است که تاماماً اروپا، مسیحیان و غربی‌ها دشمن ما نیستند؛ امّا اینکه انسان بتواند از ویژگی‌های مثبت دشمنش به سود خودش استفاده کند، هنری است که هرکس از آن برخوردار نیست و با توجه به اینکه همچنین روزی در فرهنگ فارسی هم داریم، وجود داشتن سنخیت بین این دو از بدیهیات است.
عدم ترویج فرهنگ مصرف‌گرایی
گروهی نیز روز ولنتاین را به علت ترویج مصرف‌گرایی تقبیح می‌کنند. این افراد، جنبشی را به نام ضد ولنتاین گرایی ایجاد کرده و افراد را تشویق به اهدای هدایای ارزان یا رایگان می‌کنند. از دید برخی در ایران نیز ولنتاین مظهر تجمّل‌گرایی و مصرف‌گرایی شده‌است. به نظر آنان جوانان بیش از آنکه به ابراز محبّت بپردازند به ارزش مادّی هدایا توجه دارند؛ لذا هدیه بسیار گران قیمت را مظهر علاقه می‌پندارند.
ولنتاین یا سپندارمذگان؟
گفتنی است در ایران باستان نیز بیست قرن پیش از میلاد، روزی موسوم به روز عشق بوده است. منابع کهن از جمله ابوریحان جشن سپندارمذگان را در روز پنجم اسفند ذکر کرده‌اند. ولی با توجه به تغییر ساختار تقویم ایرانی در زمان خیام که پس از ابوریحان می‌زیست و سی و یک روزه شدن شش ماه نخست سال در گاه‌شماری ایرانی، بعضی منابع و به اشتباه تاریخ ذکر شده نیز شش روز به عقب آورده‌اند که این امر نادرست است. زیرا طبق منابع کهن و همان‌طور که از نام آن پیداست این جشن به روز اسپند یعنی پنجمین روز ماه اسفند اشاره دارد. این روز «سپندارمذگان» یا «اسفندارمذگان» نام دارد.
در ایران از سال ۱۳۸۹ تولید انواع پوستر، بروشور، جعبه و کارت‌های تبلیغاتی با نمادهای قلب، نیم قلب، گل رز قرمز و هر گونه فعالیتی مبنی بر اطلاع‌رسانی در این روز ممنوع شد و از سوی مراجع قانونی با واحدهای متخلّف برخورد قانونی می‌شود. گروهی دیگر به جای آن جشن اسفندگان (سپندارمذگان) را که برگرفته از آئین‌های ایرانی است و در روز پنجم اسفند (اسفند روز از اسفندماه) برگزار می‌شود، را به جای ولنتاین پیشنهاد می‌کنند.
اسفندیار اختیاری، نماینده زرتشتیان دوره‌ی هشتم مجلس شورای اسلامی، جشن مهرگان را روز عشق حقیقی و واقعی در فرهنگ ایرانی می‌داند و از نظر وی مردم باید به جای ولنتاین این روز را زنده نگاه دارند. به همین سبب این روز در میان بسیاری از جوانان ایرانی محبوب است و آن را گرامی می‌دارند.
در ۵۰ درصد از گفت‌وگوهای انجام شده با جوانان، اینکه این جشن از روز جشن ایرانی و باستانی‌اش گرفته شود خیلی بهتر است تا اینکه آن را از جوامع غربی در زندگی خود الگو کنیم.
به گفته‌ی برخی از این جوانان در مورد این دو مناسبت هر بهانه‌ای برای یادآوری عشق خوب است. هردوی این مناسبات یادآور موضوعات مهمی هستند ولی ولنتاین نسبت به این جشن ایران باستان برنده‌ی میدان است و عمومیّت بیشتری را از آن خود کرده است. پایه و اساس این اتفاق، موضوع خوبی است امّا مشکل اساسی طرز نگرش ما آنجاست که زیبایی فرهنگ کشورهای مدرن را می‌بینیم، از آنان تقلید می‌کنیم و پس از مدتی که به قول معروف کار از کار گذشت یکی از راه می‌رسد و می‌گوید که این فرهنگ قریب به هزار سال گذشته در فرهنگ خودمان هم وجود داشت.
ولی در حالت کلی و جامع‌تر سپندارمذگان و ولنتاین برای آنان دارای ارزش یکسانی است، با این وجود که ظاهر امر بیانگر نکته‌ی دیگری است. باتوجه به ترویج و اشاعه‌ی این فرهنگ در چند سال اخیر، عواملی مسبب شمرده می‌شوند که می‌توان از این عوامل اینگونه یاد کرد.
تجارت روز عشق!
از آنجایی که جامعه‌ی ما تقریباً جزء جامعه‌های افسرده به حساب می‌آید، قشر جوان ما از هر بهانه‌ای استفاده می‌کنند و گاهاً سوءاستفاده! به علّت اینکه برخی از مسئولین تقریباً با تفکّر و عملی بسته موجب ترویج آن شده‌اند. همچنین دلیل آن می‌تواند مرتبط به سیاست باشد. در جامعه‌ی ما سیاستمدارانی هستند که برای پر کردن جیب خودشان آب را گل‌آلود می‌کنند که بتوانند ماهی بگیرند. از دلایل دیگر این امر هم می‌توان به افزایش رابطه‌های موقت، استفاده از اپ‌های اجتماعی و الگوبرداری از فرهنگ آمریکایی-اروپایی، تقلید کورکورانه از غرب و نیاز عاطفی اشاره کرد. در هرکشور، مسائلی وجود دارند که از کشورهای دیگر کورکورانه تقلید می‌شود؛ به خصوص در ایران، ایرانی‌ها به فرهنگ اصیل خودشان خیلی دل نمی‌بندند و این امر اصلاً قابل توجیه نیست.
این ابراز عشق معمولاً با فرستادن کارت ولنتاین یا خرید هدایایی مانند گل سرخ انجام می‌شود. اکثر جوانان، استقبال مغازه‌ها در ایران را برای این مناسبت بسیار زیاد ارزیابی کردند و نظراتی مبتنی بر این موضوع خاطرنشان کردند که مغازه‌ها صرفاً کاسبی می‌کنند و از هر راهی که بتوانند درآمد کسب می‌کنند. یک مغازه‌دار غالباً به فکر سود خود و سیر کردن شکم زن و بچه‌اش است، امّا چون می‌خواهد درآمدش از راه حلال باشد خیلی برایش مهم است. با صرف نظر از اینکه یکسری بی‌انصافی‌ها شاید یک مقداری این پول را دچار مشکل کند، این یک فرصتی است که در هر سال برایشان ایجاد می‌شود و آن‌ها هم غالباً استفاده می‌کنند./طنین یاس - مژده ای
