ضرورت رعایت وحدت در اجرای امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر
به گزارش خبرگزاری بسیج خراسان رضوی از مشهدمقدس، حجت‌الاسلام امیرحسین کامل نواب اظهار کرد: در سیره پیامبر اکرم (ص) و ائمه اطهار (ع)، نمونه‌های متعددی وجود دارد که معصومین (ع) اگر امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر با اصلی مهم‌تر تعارض داشت، به این فرع دینی اصرار نمی‌ورزیدند. به‌عنوان نمونه اگر امربه‌معروف و یا نهی‌ازمنکر منجر به تفرقه در جامعه می‌گشت و صفوف مسلمین دچار گسست می‌شد اصرار بر آن نمی‌کردند.
وی با ذکر مثالی از امت‌های گذشته و تجارب پیشین در باب تبیین اهمیت وحدت افزود: در سوره طه که خداوند متعال در خصوص داستان حضرت موسی (ع) و حضرت هارون (ع) آیاتی نازل فرموده‌اند، این‌طور آمده است که حضرت موسی زمانی که به کوه طور رفت، حضرت هارون مسئولیت امت را برعهده داشت پس از بازگشت، متوجه شدند که بسیاری از بنی‌اسرائیل به گوساله‌پرستی روی آورده‌اند. حضرت موسی ناراحت شد و معترض به برادرش هارون شد که چرا از گوساله‌پرستی بنی‌اسرائیل ممانعت نکردی؟ حضرت هارون دلیل کوتاهی خود را جلوگیری از تفرقه و حفظ یکپارچگی امت عنوان کرد، این آیات جایگاه ویژه وحدت در جامعه را نشان می‌دهد.
نویسنده و پژوهشگر حوزه فرق و ادیان ادامه داد: در زمان پیامبر اکرم (ص) و پس از ایشان، امام علی (ع) و ائمه (ع) نیز در مواقعی که ممکن بود تذکرات یا رفتارشان به وحدت جامعه آسیب بزند، جانب احتیاط را رعایت می‌کردند. اگرچه حقانیت و فضلیت خود را در عرصه‌های مختلف بیان می‌کردند، اما هیچ‌وقت اجازه نمی‌دادند وحدت امت اسلامی که منجر به صدمه به اصل اسلام و دین شود؛ چراکه ازمیان‌رفتن وحدت، به فروپاشی امت اسلام می‌انجامید.
اهمیت پرهیز از افراط‌وتفریط در اجرای امربه‌معروف
کامل نواب با اشاره به معضلات افراط‌وتفریط در امور دینی تصریح کرد: اجرای نادرست هر یک از فرامین الهی، خصوصاً امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر، می‌تواند اصل دین و جامعه اسلامی را با خطر مواجه سازد. اگر این فریضه در ورطه افراط یا تفریط بیفتد، کارایی و اثر خود را از دست می‌دهد. علما و آگاهان باید چارچوب‌های دینی را به عموم مردم بشناسانند تا از بروز افراط‌وتفریط جلوگیری شود.
وی خاطرنشان کرد: یکی از شروط امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر، موضوع تأثیرگذاری است. گاهی شیطان انسان را وسوسه می‌کند که تذکر یا نصیحت ما بی‌اثر است و پس ضرورتی به انجام آن نداریم. اما واقعیت این است که اگر من شاهد انجام منکر یا ترک یک واجب باشم و بی‌تفاوت بگذرم، شاید در قیامت فرد مقابل دست مرا بگیرد و بگوید: تو می‌دانستی که نباید این کار را انجام بدهم یا باید کاری را انجام می‌دادم، اما من آگاهی نداشتم تو که مطلع بودی چرا به من تذکر ندادی؟ این نکته بسیار دقیق است؛ شاید فردی که امروز از کنارش با بی‌اعتنایی عبور می‌کنیم و بی‌اثربودن تذکر را بهانۀ سکوت قرار می‌دهیم، فردا در پیشگاه خداوند جلوی ما را بگیرد و رضایت او به‌راحتی به دست نیاید و در نهایت ضرری متوجه ما شود.
وی تأکید کرد: بنابراین علما، نخبگان و هر کسی که آگاهی دارد، وظیفه دارد حتی در شرایطی که احتمال تأثیرگذاری پایین به نظر می‌رسد، از بی‌تفاوتی و رهاکردن امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر خودداری کند و همیشه در ابعاد و شیوه‌های مختلف، متناسب با موقعیت، تذکر و هدایت را مدنظر داشته باشد.
اهمیت رعایت مصالح عالی‌تر در اجرای امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر
مدیر مؤسسه حق‌پژوهی فرق و ادیان در پاسخ به این سؤال که آیا بر اساس مبانی فقهی حفظ مصالح عالی‌تری مثل وحدت مسلمانان می‌تواند موجب تغییر در شیوه یا زمان اجرای امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر شود، توضیح داد: گاهی شرایط اقتضا می‌کند به‌خاطر مصالح والاتری همچون وحدت یا حتی حفظ اصول‌دین، در شیوه یا زمان اجرای امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر تجدیدنظر شود. امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر از فروع دین است و اگر اجرای آن باعث آسیب به اصول یا وحدت شود، باید مراقب بود که اصل را قربانی فرع نکنیم. البته این نباید بهانه‌ای برای ترک دائمی این فریضه باشد، اما نگاه کلان و عالمانه ایجاب می‌کند در شرایط خاص، تشخیص اهم و مهم داده شود.
نقش فضای مجازی و رسانه‌ها در ترویج صحیح امربه‌معروف
کامل نواب خاطرنشان کرد: یکی از مشکلات اساسی در حوزه امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر، عدم شناخت دقیق معروف و منکر توسط بسیاری از افراد جامعه است. تا وقتی مردم خودشان ندانند چه چیزی معروف و چه چیزی منکر است، نمی‌توان انتظار داشت اجرای این فریضه موفق باشد یا مقبولیت پیدا کند.
وی به استفاده مناسب از ابزارهای نوین بدون ایجاد تفرقه در دین اشاره کرد و گفت: وظیفهٔ همگانی است که ابتدا با استفاده از همه ابزارها، چه سنتی و چه فضای مجازی و رسانه، به زبان مخاطب مفاهیم معروف و منکر را تبیین کنیم. وقتی این آگاهی شکل گرفت، جامعه آمادگی پذیرش توصیه به امرونهی را پیدا می‌کند؛ بنابراین باید گام اول را آموزش و روشنگری بدانیم تا نهی‌ازمنکر و امربه‌معروف، طبیعی و مؤثر و بدون ایجاد تفرقه عملی شود.
کامل نواب اذعان داشت: مهم‌ترین نکته، شناخت درست معروف و منکر و همچنین بررسی دقیق رفتار مخاطب است؛ اینکه چرا افراد به سمت منکر رفته‌اند و چه دلایلی پشت رفتارشان بوده است.
وی ادامه داد: تا وقتی زمینه مشکلات را نشناسیم و بدون شناخت به سراغ امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر برویم، ممکن است ناخواسته شکاف اجتماعی یا جبهه‌بندی پدید آید. باید ریشه‌های فاصله‌گیری از معروف یا تمایل به منکر را بشناسیم و روش درمان را با تبیین و دلسوزی انتخاب کنیم. هرگاه جامعه آگاه و اقناع شود، پذیرش دستور دینی هم آسان‌تر خواهد بود و میان مردم شکاف نمی‌افتد.
مدیر مؤسسه حق‌پژوهی فرق و ادیان بر نقش فردی در جامعه تأکید کرد و گفت: علما، نخبگان و آگاهان جامعه باید حتی در مواقعی که احتمال تأثیرگذاری کم به نظر می‌رسد، مسئولیت خود در تبیین و روشنگری امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر را فراموش نکنند و در هر شرایط، راه‌های مناسب و مؤثر را برگزینند تا این فریضه بدون آسیب به وحدت جامعه تحقق یابد.
خبرنگار: عاطفه وفائیان
