بررسی امنیت روانی در نگاه مقام معظم رهبری

به گزارش خبرگزاری بسیج از قم، علیرضا قدسی در یادداشتی که ذیلا آمده، به مقوله امنیت در کلام رهبر معظم انقلاب پرداخته است.

مقوله امنیت از جمله نیازهای اساسی و همیشگی ما انسان‌ها است که آن را به امنیت فردی، امنیت گروهی، امنیت عمومی وامنیت ملی تقسیم بندی می‌کنند. امنیت روانی در برگیرنده بخش های گوناگون امنیت است که با اجرایی شدن آن همه افراد و گروه‌ها از آن منتفع خواهند شد. به بیان دیگر امنیت روانی پیش زمینه تمامی مصونیت هاست. در تعریف امنیت روانی می‌توان آن را نوعی آرامش روحی و روانی دانست که از طریق جامعه به فرد منتقل می‌شود و تک تک افراد جامعه ایجاد کننده یا از بین برنده آن می‌توانند باشند. در این نوشته با توجه به تحلیل سخنان مقام مقام معظم رهبری سعی داریم تا این موضوع مهم را تبیین نماییم.

الف- امنیت روانی وابعاد آن

۱- امنیت و اهمیت آن

امنیت از لحاظ لغوی ازریشه «أمن» در زبان عربی گرفته شده است. در فرهنگ‌های لغت به معنی بی بیمی، ایمنی، در امان بودن و ایمن شدن است. امنیت دادن نیز به معنی راحت و آسوده و بی بیم گردانیدن است. (دهخدا،۱۳۷۲، ۲۸۹۴) امنیت از جمله مهم ترین دغدغه های بشر در طول تارخ بوده است وحتی یکی از مهم ترین دلایل تشکیل دولت ها و حکومت ها و در پی آن تشکیل نهادها تامین امنیت محسوب می‌گردد. مقام معظم رهبری در باب اهمیت امنیت می فرمایند:« اگر امنیت نباشد اقتصاد هم نیست… نا امنی بزرگ ترین خطری است که یک ملت را تهدید می کند».[۱] همچنین ایشان در این باره می فرمایند:« امنیت، بسیار مقوله‌ مهمى است و بدون امنیت، یک کشور در همه‌ى عرصه‌ها و صحنه‌های فعالیت و تلاش، دچار مشکل است؛ در مقوله‌ى علم، در مقوله‌ى پیشرفتهاى اقتصادى، در مقوله‌ى مسایل معیشتى و شهروندى، در مقوله‌ى سازندگى کشور، در همه‌ى مقولاتى که مى‌تواند افتخارات بزرگ ملى را براى یک کشور به ارمغان بیاورد، پیش‌نیاز اصلى و اساسى عبارت است از امنیت. این امنیت را نیروهاى مسلح تأمین مى‌کنند».[۲] مقام معظم رهبری مساله امنیت در تمامی ابعاد آن بخصوص امنیت اخلاقی را از نیازهای اساسی جامعه ارزیابی می کنند و می فرمایند: «از چیزهائى که براى کشور ما حقیقتاً مهم است این است که مردم احساس امنیت سیاسى و روانى بکنند؛ فضاى روانى جامعه دچار التهاب نباشد».[۳]

حضرت علی (ع) نیز در خطبه ۱۳۱ نهج البلاغه امنیت و اهمیت آن را اینگونه توصیف می کنند: اللهم انک تعلم انه لم یکن الذی کان منا منافسه فی سلطان و لاالتماس شیءمن فضول الحطام ولکن لا لنرد المعالم من دینک نظهر الاصلاح فی بلادک فیامن المظلومون من عبادک وتقام المعطله من حدودک.

«خدایا تو میدانی آنچه ما انجام دادیم نه به خاطر رغبت قدرت بود تا بر جایگاه حاکمان تکیه زنیم و نه برای زیاده طلبی در این دنیای ناچیز بود.بلکه فقط می خواستیم نشانه های دین را مجددا در جای خود مستقر داریم و در شهرها اصلاح پیشه نماییم. تا بندگان ستمدیده‌ات را ایمنی حاصل آید و احکامی که ضایع شده بودند اجراءگردند».(جعفری،۱۳۷۳،ج۲۳، ۳۵)

در این فراض حضرت علی(ع)ایجاد امنیت را در کنار اجراء حدود الهی ذکر کرده‌اند لذا نشان از این دارد که اجراء حدود در امنیت و تشکیل حکومت مقتدرانه امکان پذیر است. به بیان دیگر در اهمیت امنیت همین بس که با وجود آن، احکام شریعت اجراء می گردد و عدالت نیز از نتایج آن خواهد بود.

۲- امنیت روانی

در خصوص تعریف امنیت روانی، مقام معظم رهبری می فرمایند:« امنیت اخلاقی در جامعه به معنای آن است که مردم دغدغه‌ای درخصوص احتمال انحراف اخلاقی فرزندان خود در جامعه نداشته باشند».[۴]ازجمله ویژگی های منحصر به فرد این تعریف این است که نوعی احساس امنیت را در بر می‌گیرد احساسی که خانواده مهم ترین مرکز آن است و فرزندان خانواده ها مهم ترین تهدید این نا امنی هستند. بنابراین دو گروه خانواده و جوانان عمدتاً از قربا‌‌نیان تهدیدات امنیت اخلاقی هستند. نکته دیگر اینکه حتی احتمال نا امنی اخلاقی و انحراف نیز در جامعه مهم تلقی می شود و باید رسیدگی گردد زیرا احتمال انحراف خود بخشی از نا امنی و مقدمه نگرانی ها است.

مقام معظم رهبری برای بیان دقیق تر تعریف امنیت روانی و اخلاقی در مورد نا امنی اخلاقی می فرمایند: ناامنی اخلاقی این است که مردم در کوچه و خیابان نتوانند طبق اعتقادات و دین و ایمان خود آسوده حرکت کنند و یا با مناظری مواجه شوند که وجدان دینی آنهارا آزرده کند(جاویدی،۱۳۸۹، ۹) بنابر این تعریف، آنچه نا امنی اخلاقی در جامعه ایجاد می کند مقابله با ظواهر دین است که شاخصه آن آزردگی متدینین جامعه است. به بیان دیگر نا امنی اخلاقی یعنی زدودن عوامل و اوامر دینی مانند حجاب و روزه و…است.

۳- امنیت روانی وانسجام خانواده

خانواده در تعالیم دینی بستری برای آموزش و تعلیم نسلهای گوناگون به شمار می‌آید. توجه قوانین گوناگون علی الخصوص قانون اساسی به این موضوع بسیار زیاد بوده است قانون اساسی در اصل دهم بیان میدارد:

«از آنجا که‏ خانواده‏ واحد بنیادی‏ جامعه‏ اسلامی‏ است‏، همه‏ قوانین‏ و مقررات‏ و برنامه‏ریزی‌های‏ مربوط باید در جهت‏ آسان‏کردن‏ تشکیل‏ خانواده‏، پاسداری‏ از قداست‏ آن‏ و استواری‏ روابط خانوادگی‏ بر پایه‏ حقوق‏ و اخلاق‏ اسلامی‏ باشد».

طبق مطالب بیان شده در مورد قانون اساسی زن یک پایه اصلی در این خانواده است که مسئولین امنیت اخلاقی هم در مورد زنان و هم در مورد مردان باید برنامه ریزی کنند. مواردی که از نظر مقام معظم رهبری سبب گسترش و حفظ امنیت اخلاقی است و نتیجه آن کمک کردن به کیان خانواده است ایشان موارد ذیل را در این خصوص بیان می کنند:

۳-۱٫رعایت حجاب

مقام معظم رهبری در مورد ارتباط بین حجاب و امنیت می فرمایند:« اسلام برای زن حجاب را معین کرده است خود این حجاب یکی از وسایل امنیت است. با حجاب زن مسلمان هم خود زن مسلمان امنیت پیدا می کند و هم مردان مسلمان امنیت پیدا می کنند». (جاویدی،۱۳۸۹، ۸۲) همچنین در ارتباط بین حجاب و تحکیم خانواده می فرمایند:«وجود حجاب برای زنان یک جامعه،ارمغانهایی را با خود می آورد که بی بدیل است.یکی از این ارمغان ها،حفظ بنیان خانواده است که بدون حجاب خوب حفظ نمی شود وسست می گردد». (جاویدی،۱۳۸۹، ۸۹)

«کارهایی که در اسلام ممنوع شده، اثرش در خانواده ظاهر می شود.اینکه گفتند محرم نا محرم روگیری وزن با آرایش چهره خودش را به مردان نشان ندهد مراعات کند و مرد هم نگاه نکند به خاطر این است که هرکدام از اینها مثل کلنگی است که به بنیان خانواده زده می شود».(جاویدی،۱۳۸۹، ۹۰)

ایشان ضمن اینکه خانواده را بسیار مهم میدانند نسبت به مبنا و پایه بودن آن نیز تاکید دارند و در مورد سبک زندگی خطاب به نخبگان می فرمایند:در همه طرح هایی که ماداریم خانواده باید مبنا باشد و گره های موجود در خانواده با ید بررسی و باز شود. [۵] ایشان در مورد خانواده و نوع فرهنگ پایبندی و پاسداری از آن رفع معضلاتی مانند فروپاشی آن را تذکر می‌دهند:« اگر زن داخل خانواده امنیت روانى، امنیت اخلاقى، آسایش و سَکَن داشته باشد، حقیقتاً شوهر براى او لباس محسوب شود». (بیانات مقام معظم رهبری ۱۴دی ماه ۱۳۹۰)

۳-۲ پرهیز از نگاه حرام

حجاب در اسلام هم مخصوص مردان است و هم به زنان توصیه شده است. در کنار حجاب یک مساله دیگری است که تاثیر مستقیم برروی خانواده دارد وآن هم جلوگیری از نگاه حرام قلمداد می شود. بنابراین حجاب و دوری از نگاه بد توامان سبب استحکام بنیان خانواده هستند به اعتقاد مقام معظم رهبری:« نگاه کردن به نامحرم که حرام است وحجاب که واجب است این به عنوان مقدمه ای است برای اینکه محیط سالمی در جامعه بوجود بیاید. لذاست که در جامعه اسلامی این محدودیتها در مورد معاشرت زن و مرد ما لازم می دانیم، نه به خاطراهانت به زن، نه به خاطر مخالفت با تمتع جنسی، نه به خاطر سرکوب کردن غرایز بلکه به عکس، درست به خاطراینکه انسان ها وزن ومرد بتوانند از محیط سالم خانوادگی استفاده کنند». (جاویدی،۱۳۸۹، ۲۷۲).

۴- امنیت روانی وجوانان

در بحث جوانان مقام معظم رهبری توجه به این نسل را بسیار مهم ارزیابی می‌کنند ورسیدگی به این نسل را از وظایف مسئولین می‌دانند. ایشان در مورد جایگاه جوانان می‌فرمایند:« جوانان در تمامی کشورها به عنوان سرمایه ای هستند که می‌توان آینده کشور را با حضور این نیرو رقم زد. جوان در هر جامعه و کشوری محور حرکت است»[۶]. با توجه به این جایگاه در مورد ارتباط بین جوان ، امنیت روانی و اخلاقی و حفظ پاکیزگی جوانان گسترش ایمان و معنویت را بهترین راه برای جلوگیری از تهدیدات امنیت اخلاقی جوانان به شمار می آورند و می فرمایند:«امروز تلاش تبلیغی و فرهنگ گسترده‌ای از سوی دشمنان ایران و اسلام به کار می‌رود تا مایه‌ی اصلی استقلال و سربلندی و پیشرفت کشور را، که همان ایمان و تعهد به اصول انقلاب است، از ذهن و عمل جوانان بزدایند. همه در جهان دانسته‌اند که شکست تاریخی جبهه‌ی استکبار در مقابل انقلاب اسلامی، بیش از همه، از ایمان صادقانه‌ی جوانان نشئت گرفته است و دشمن با هزار زبان و هزار وسیله، به تهاجم بر این سنگر استوار دست زده است. اگر ما می‌خواهیم این کشور پیشرفت صنعتی کند، پیشرفت مادی کند، پیشرفت فرهنگی کند، رتبه‌ی اول منطقه را حائز شود، این در سایه‌ی انگیزش دینی و ایمان امکان‌پذیر است.»[۷}

ایشان برای ایجاد امنیت روانی و اخلاقی در بین جوانان دوگروه خانواده و مسئولین را در تربیت اخلاقی نسل جوان دخیل می دانند. در مورد مراقبت پدران و مادران از جوانان می‌فرمایند: دستگاه های کشور مراقبند ودقت می‌‌کنند اما بهترین مراقب خود شما مردم خود پدران و مادران ،خود جوانان، در محیط کار ،در محیط درس ،در محیط گردش و ورزش و تفریح هستند. (جاویدی،۱۳۸۹، ۲۶۸)

ایشان نیز مساله آموزش را که هم وظیفه دانشگاه و هم مدارس می دانند. خطابشان به کل مسئولین این است که: «من به مسئولان عرض می کنم به جوانان ما مناعت طبع و عفت اخلاقی و اطمینان به نفس و اعتماد به خود وصداقت و شجاعت بیاموزند».[۸]ایشان با ژرف اندیشی که دارند نتایج تاثیر امنیت اخلاقی درجوانان و تکثیر آن در جامعه را اینگونه بیان می کنند: بگذارید این ملت با احساس وجود جوانان با ارزشى در نیروهاى مسلح، طعم امنیت و آسایش روانى را همچنان بچشد و احساس کند که به اذن پروردگار، حصن حصینى ضامن امنیت اوست. [۹)

ب- نقش پلیس در امنیت روانی و اخلاقی از دیدگاه مقام معظم رهبری

پلیس در جامعه ایران یکی از مهم ترین عوامل تاثیر گذار در ایجاد ، حفظ و ارتقاء امنیت روانی و اخلاقی است. این وظایف یکی در درون سیستم صورت می گیرد و دیگری در برون و نوع عملکرد پلیس را می‌سنجد.در نگاه مقام معظم رهبری رشد هر دو قسمت درون و بیرون سیستم مهم واساسی است. یکی از اصول جهت غلبه بر نا آرامی‌های امنیتی در جامعه تربیت درست و صحیح کسانی است که مجری و جلوگیری کننده از نا امنی ها هستند. موارد ذیل در نگاه مقام معظم رهبری بیشترین کمک را جهت ارتقای پلیس برای موفقیت این گروه ذکر می‌کنند:

۱- توجه به آموزش نیروها: حضرت آیت الله خامنه ای با تأکید بر لزوم احساس توأمان اقتدار و رأفت نیروی انتظامی در جامعه میفرمایند: این موضوع باید در آموزشها و دوره های مختلف مورد توجه جدی قرار گیرد و به یک فرهنگ سازمانی قطعی در نیروی انتظامی تبدیل شود. ایشان با اشاره به پیشرفتهای چشمگیر نیروی انتظامی، زمینه برای پیشرفتهای جدید را مهیا دانسته و بیان می دارند: دستیابی به عرصه های جدید، فقط با دانش، تجربه، تحقیق، تأمل و بکارگرفتن همه استعدادها امکان پذیر است.[۱۰)

۲- مصونیت در درون نیروی انتظامی: رهبر انقلاب اسلامی یکی از ضروریات برقراری امنیت اخلاقی در جامعه را ایجاد مصونیت در درون نیروی انتظامی مورد تاکید قرار می دهند و راه رسیدن به آن را این گونه توصیه می کنند: این مصونیت درونی جز با چنگ زدن به ریسمان توفیق و فضل الهی به دست نمی آید. [۱۱)

۳- توجه به امنیت عموم مردم: «در کار ایجاد امنیت و دادن احساس امنیت به آحاد مردم، جنبه‌هاى سیاسى و جناحى و گرایشهاى گوناگون و اختلاف مذهب و اختلاف قومیت و اینها، هیچ تأثیرى نباید بگذارد. امنیت در جامعه مال همه است. تنها کسى باید احساس ناامنى بکند که در صدد است امنیت مردم را متزلزل کند و بر آن آسیب وارد کند. فقط او باید احساس ناامنى کند از ناحیه‌ى شما؛ والّا همه‌ى آحاد ملت با هر مذهبى، با هر دینى، با هر گرایش سیاسى‌اى، با هر سلیقه‌اى فرق نمی‌کند؛ همه یکسانند در برابر وظیفه‌ى بزرگى که بر دوش شماست، که ایجاد امنیت است. [۱۲]بنابراین نیروی انتظامی باید عملکرد خود را بر اساس تقویت امنیت اخلاقی در اجتماع پایه گذاری کند به همین سبب باید به نیازهای اجتماع توجه کند و هدفشان ایجاد امنیت اجتماعی باشد.

۴- تفاهم نیروی انتظامی با مردم: اگر نیروی انتظامی در عملکرد خود ضریب امنیت اجتماعی را در نظر بگیرد و موفقیت کسب کند مردم این نیرو را جزئی از خود به حساب می آورند. این مطلب از بیانات مقام معظم رهبری است که با افزایش ضریب امنیت اجتماعی عجین شدن بین مردم و نیروهای انتظامی گسترده تر می شود : «در این برنامه‌هاى امنیت روانى و اخلاقى و اجتماعى که در این مدت نیروى انتظامى در مواجهه‌ى با اشرار و بقیه‌ى اخلالگران در امنیت روانى و اجتماعى جامعه اقدام کرد، مردم هرجا موفقیتى از شما(نیروی انتظامی) سر زد و دیدند، احساس موفقیت براى خودشان کردند؛ احساس افتخار کردند».[۱۳] از درخواست های ایشان نیز همین نکته است که بین مردم و نیروی انتظامی تفاهم وجود داشته باشد:« نیروى انتظامى باید همواره در نظر مردم بعنوان نیرویى قوى و مقتدر و حامى مردم جلوه نماید.ایشان به عنوان یک توصیه در زمینه تفاهم با مردم می فرمایند: مناعت طبع یکى از نکاتى است که مى تواند موجب ارتقاء بیش از پیش منزلت نیروى انتظامى شود» [۱۴]در جامعه ای که معیار و ملاک آن اسلام است نیروی انتظامی باید متناسب با آن به حفظ و حراست از حساسیتهای جامعه بپردازد که تأمین امنیت اخلاقی جامعه نیز از آن جمله است.حفظ و حراست و عمل برطبق این حساسیتها، بدون هیچ ملاحظه‏یى، به شما که نیروى انتظامى هستید، برمى‏گردد. این کارِ سخت و سنگینى است، اما کار بسیار مؤثرى است.[۱۵)

۵- اجرای طرح امنیت اخلاقی: از جمله طرح‌ هایی که تاثیر بسیار زیادی در ایجاد و حفظ امنیت روانی و اخلاقی دارد طرح امنیت اخلاقی است انجام این طرح باتوجه به مطالب بیان شده در سطور قبل از جمله مراحل کارهای عملی است که باید نا امن کنندگان روان مردم مورد تعقیب و شناسایی قرار گیرند. به همین سبب مقام معظم رهبری می‌فرمایند: «اجرای این طرح(طرح امنیت اخلاقی و اجتماعی) بسیار مهم است و باید بدون توجه به جنجالها به تکلیف عمل شود.» [۱۶]البته مقام معظم رهبری در کنار نیروی انتظامی توجه به مشارکت مردم را نیز مورد توجه قرار می‌دهد که تجلی آن را در نیروهای بسیج مشاهده می‌کنیم همانطور که در ابلاغ سیاست های کلی برنامه پنجم توسعه می فرمایند: توجه ویژه به حضور و سهم نیروهاى مردمى در استقرار امنیت و دفاع از کشور و انقلاب با تقویت کمى و کیفى بسیج مستضعفین [۱۷]می‌بایست صورت پذیرد. در یک جمله مردمی سازی امنیت و امنیت اخلاقی می‌تواند باعث درونی و نهادینه شدن این امر و در نهایت کاهش آسیبهای این بخش گردد.

نتیجه‌گیری

از جمله تاکیدات مقام معظم رهبری به مساله امنیت و علی الخصوص امنیت روانی است.میزان اهمیت این مساله را در تاکیدات ایشان به مردم و مسئولان و علی الخصوص نیروی انتظامی می توان مشاهده کرد. در جهت رسیدن به این امنیت هم خانواده ها و جوانان باید نسبت به این موضوع حساس باشند و تمهیدات لازم را مورد پذیرش قرار دهند. هم اینکه نیروی انتظامی با ساختاری عاری از تخلف و اجرای طرح امنیت اخلاقیباز امنیت اخلاقی محافظت کند. بنابراین برای رسیدن به امنیت اخلاقی باید دو پایه را در نظر داشت یکی مردم که با رعایت حجاب و نگاه ، به این مساله کمک می کنند و دیگری نیروی انتظامی که ابتدا با تقویت اخلاقی در درون ساختار خود بعد هم با اجرای قوانین امنیت اخلاقی جامعه را محافظت می کند.

منابع

دهخدا،علی اکبر(۱۳۷۲)، لغت نامه دهخدا .ج۲٫تهران :موسسه چاپ وانشارات دانشگاه تهران

جعفری،محمد تقی(۱۳۷۳)،ترجمه و تفسیر نهج البلاغه،تهران:انتشارات دفتر نشر فرهنگ اسلامی

جاویدی،مجتبی(۱۳۸۹)،امنیت اخلاقی از دیدگاه مقام معظم رهبری،انتشارات مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی

پی‌نوشت‌ها

بیانات در اجتماع زائران ومجاوران حرم مطهر رضوی ۱/۱/۱۳۷۹٫ KHAMENEI.IR .www

بیانات در مراسم مشترک یگان های نظامی استان کرمان ۱۵/۲/۱۳۸۴٫ KHAMENEI.IR .www

خطبه های نماز جمعه تهران ۳۰/۶/۱۳۸۷٫ KHAMENEI.IR .www

دیدار وزیر کشور وجمعی از فرماندهان نیروی انتظامی با رهبر انقلاب ۴/۲/۱۳۹۰٫ KHAMENEI.IR .www

بیانات در دیدار اعضای شورای فرهنگی،اجتماعی زنان ۴/۱۰/۱۳۷۰٫ KHAMENEI.IR .www

بیانات در دیدار جمعی از دانش‌آموزان و دانشجویان ۱۵/۸/۱۳۷۰٫ KHAMENEI.IR .www

پیام به گرد همایی مسئولان اسلامی دانشگاه ها ۱۰/۵/.۱۳۷۷٫ KHAMENEI.IR .www

بیانات در دیدار جوانان و فرهنگیان در مصلای رشت ۱۲/۲/۱۳۸۰KHAMENEI.IR .www

بیانات در مراسم دانش آموختگی دانشجویان دانشکده ی افسری دانشگاه امام حسین(ع) ۴/۹/۱۳۸۵٫ KHAMENEI.IR .www

بیانات در مراسم دانش آموختگی دانشجویان دانشگاه علوم انتظامی ۲۹/۶/۱۳۹۰KHAMENEI.IR .www

دیدار وزیر کشور وجمعی از فرماندهان نیروی انتظامی با رهبر انقلاب ۴/۲/۱۳۹۰٫ KHAMENEI.IR .www

بیانات در هفدهمین دوره دانش آموختگی دانشجویان دانشگاه علوم انتظامی ۱۶/۸/۱۳۸۶٫ KHAMENEI.IR .www

بیانات در هفدهمین دوره دانش آموختگی دانشجویان دانشگاه علوم انتظامی ۱۶/۸/۱۳۸۶٫ KHAMENEI.IR .www

بیانات در مراسم دانش آموختگی دانشجویان دانشگاه علوم انتظامی ۱۵/۷/۱۳۸۳٫ KHAMENEI.IR .www

 بیانات در دیدار جمعی از فرماندهان نیروی انتظامی ۲/۱۱/۱۳۷۰

بیانات در دیدار اعضای هیئت دولت و مدیران اجرایی کشور با رهبر انقلاب ۹/۴/۱۳۸۶٫ KHAMENEI.IR .www

 ابلاغ سیاست های کلی نظام۲۱دیماه ۱۳۸۷