تحلیل تجارت ایران با عربستان و متحدانش

به گزارش خبرگزاری بسیج، پس از حادثه‌ای که در سفارت عربستان در ایران رخ داد، این کشور اعلام کرد که به کلی روابط تجاری خود با ایران را قطع می‌کند. در پی این اقدام عربستان کشورهای بحرین، سودان، جیبوتی و کومور نیز به پیروی از این کشور روابط خود را با ایران قطع کردند. کشور امارات نیز اعلام کرد که سطح روابط سیاسی خود را با ایران کاهش می‌دهد ولی از کاهش روابط تجاری سخنی به میان نیاورده است. کشورهای قطر و کویت نیز دیگر کشورهای عربی حوزه خلیج فارس هستند که در روابط خارجی خود به نحوی از عربستان پیروی می‌کنند ولی تاکنون در خصوص محدودیت روابط تجاری با ایران سختی به میان نیاورده‌اند.

در جدول زیر آمار تجارت ایران با 8 کشور اشاره شده در سال 1393 نشان داده شده است.
 

همانطور که مشخص است تراز تجاری ایران با تمامی این کشورها به جز امارات و بحرین مثبت است.

میزان واردات ایران از عربستان بسیار ناچیز است و اقلامی چون «درب آسان باز شو آلومینیومی» و «خودرو» در سال گذشته در صدر کالاهای وارداتی ایران بوده‌اند. در مقابل ایران هرساله مقادیری «محصولات فولادی»، «زعفران»، «پسته» و «انگور» به عربستان صادر می‌کند. همچنین عربستان هرساله سود قابل توجهی از سفر حج و عمره ایرانیان کسب می‌کند. در نتیجه از قطع روابط تجاری ایران و عربستان چه از منظر تجاری و چه از منظر قطع درآمد توریسم عربستان از سفرهای ایرانیان، عربستان بیشتر از ایران متضرر خواهد شد.

کشور امارات همواره بین شرکای تجاری عمده ایران بوده و بسیاری از محصولات وارداتی و صادراتی ایران از مسیر امارات به دیگر کشورهای دنیا صادر می‌شود و این واردات و صادرات مجدد هرساله درآمد قابل توجهی برای امارات به همراه دارد. علاوه بر آن در سال‌های اخیر امارات به یکی از گزینه‌های اصلی مسافران ایرانی تبدیل شده و سالانه تعدا قابل توجهی از ایرانیان به قصد تفریح به این کشور سفر می‌کنند. بنابراین می‌توان گفت چه از نظر تجاری و چه از نظر توریسم، این کشور امارات است که از قطع روابط ایران با این کشور متضرر خواهد شد. علاوه بر این در شرایط فعلی ایران می‌تواند با کشورهای مختلف به شکل مستقیم تجارت نماید و احتیاجی به واسطه‌گری امارات ندارد.

میزان واردات ایران از قطر نیز قابل توجه نیست و محصولاتی چون «دارو» و «خودرو» در صدر کالاهای وارداتی قرار دارند. در مقابل ایران محصولاتی چون «فرش»، «محصولات فولادی»، «گوسفند زنده» و «سیمان» به این کشور صادر می‌کند که البته از حجم بالایی برخوردار نیست. اما قطر درحال آماده سازی برای برگزاری جام جهانی فوتبال است و برای این منظور با کمبود مصالح ساختمانی مواجه است. برای این منظور ایران یکی از گزینه‌های اصلی تأمین نیاز قطر به شمار می‌رود که قطع روابط تجاری با ایران می‌تواند از این منظر برای قطر مشکل آفرین باشد.

میزان واردات ایران از کشور کویت نیز عمدتا ناچیز است و در سال گذشته «خودرو» و «شیره کائوچو» عمده‌ی محصولات وارداتی از این کشور بوده‌اند. در مقابل ایران هرساله مقادیری «گوسفند زنده» و «سیمان» به کویت صادر می‌کند و از این منظر کویت برخلاف ایران نمی‌تواند جایگزین‌های مناسبی برای واردات محصولات خود پیدا کند.

ایران هرساله مقداری «سنگ آهن بهم فشرده شده» از بحرین وارد می‌کند که بخش اصلی واردات ایران از بحرین را به خود اختصاص داده است. در مقابل با توجه به جمعیت بسیار اندک بحرین، ایران تقریبا هیچ صادرات قابل توجهی به بحرین ندارد. از آنجا که ایران خود صادر کننده عمده سنگ آهن به شمار می‌رود و در حال حاضر بازار سنگ آهن دنیا با افزایش عرضه و کاهش تقاضا مواجه است، قطع روابط تجاری با بحرین ضرر چندانی برای ایران در پی نخواهد داشت و این بحرین است که باید مشتری مناسب برای سنگ آهن خود پیدا کند.

تجارت ایران با سودان نیز در مجموع بسیار ناچیز است. ایران در سال گذشته تقریبا وارداتی از سودان نداشته و در مقابل مقدار ناچیزی «قیرنفت» و «تراکتور» به این کشور صادر کرده‌است. بنابراین قطع روابط ایران و سودان تأثیری در تجارت خارجی دو کشور نخواهد داشت.

تجارت ایران با جیبوتی نیز مانند سودان، یکطرفه است و در سال گذشته ایران تنها مقدار ناچیزی «قیرنفت» به این کشور صادر کرده است. درنتیجه در این مورد نیز قطع روابط تأثیرچندانی نخواهد داشت.

کومور نیز هیچ نقشی در تجارت خارجی ایران ندارد و قطع روابط این کشور با ایران هیچگونه تأثیری در تجارت خارجی ایران نخواهد داشت.

بنابر آنچه گفته شد در مجموع این کشورهای عربستان، بحرین، امارات، کویت و قطر هستند که از قطع روابط خود با ایران دچار ضرر اقتصادی می‌شوند و ایران ضرر اقتصادی چندانی از این اتفاق نخواهد کرد. از سوی دیگر ایران به لحاظ فناوری در بسیاری از زمینه‌ها از یک تراز بالاتری از این کشورها برخوردار است و این کشورها با قطع روابط تجاری خود با ایران در عمل خود را از توانمندی‌های ایران محروم کرده‌اند و برای بدست آوردن این فناوری‌ها باید هزینه بیشتری به سایر کشورها بپردازند.