لالایی مادر، موسیقی در ردیف دشتی

*درباره چگونگی گرایشتان به موسیقی سنتی برایمان بگویید.

من از همان دوران جوانی ودوره سربازی خود نسبت به اشعاری که ورد زبان مردم شده ویا برآرامگاه بزرگان نقش بسته بودند، حساس بودم.یکبار در دوره سربازی به زیارت آرامگاه حافظ(علیه رحمه) رفتم،همان جا از خود سوال کردم:«دلیل انتخاب این شعر(مژده وصل تو کو کز سر جان برخیزم/طایر قدسم و از دام جهان برخیزم) برای سنگ نوشته آرامگاه چه می تواند باشد؟»با تحقیقاتی که بعدها انجام دادم دریافتم که سه بار به دیوان حافظ(علیه رحمه) تفال زده اند و هر سه بار همین شعر آمده است،بنابراین همین غزل بر روی سنگ قبر حافظ نوشته می شود.

آغاز فعالیت جدی موسیقیایی من به سال 68 و مصادف با فرمان امام (ره) برای موافقت با پخش موسیقی از صدا و سیما بر می گردد؛چرا که قبل از این تاریخ یک دهه بود که فعالیت موسیقیایی کلا تعطیل شده بود.من موسیقی سنتی را از این جهت برگزیدم که در دل شعر و موسیقی اش رازهای مگو بسیاری نهفته است.همواره سعی کرده ام با شعر و موسیقی ایرانی گوشه هایی از موسیقی ملی خود را زنده نگه دارم.اگر چه ممکن است برخی صفحات تاریخ گواه برخورد قهری با موسیقی و موسیقی دان باشد-برای مثال در عهد صفویه دست نوازنده را قطع می کردند-اما همواره روزنه ای برای تداوم حیات موسیقی ایرانی پیدا شده است.

*موسیقی سنتی چگونه راه خود را پیدا کرد و تداوم یافت؟

در همان زمان موسیقی پایش به تعزیه باز شد.در واقع به هر یک از اعضای تعزیه یک دستگاه موسیقی دادند.شمررا همواره در تعزیه خوانی ها مخالف خوان صدا زده اند،که در حقیقت "مخالف خوانی" علاوه بر صورت ظاهرمعنا،یک گوشه از دستگاه موسیقی محسوب می شود و یا متنی که علی اکبر(ع) می خواند در دستگاه چهارگاه به گوشه رجز شناخته می شود.

در این بیت(راستگویان حجازی به نوا می گفتند/ که حسین کشته شد از جور مخالف به عراق) منظور از راستگویان دستگاه راست پنجگاه است.حجازی همان گوشه حجازی و نوا اشاره به دستگاه نوا دارد.حسین،شور است و کشته شد به ماهور و جور مخالف به مخالف سه گاه اشاره دارد.عراق هم افشاری ست.بنابراین با تجزیه تحلیل ابیات تعزیه به وضوح درمی یابیم که موسیقی در دل تعزیه ورود پیدا کرد و به حیات طیبه خویش تداوم بخشید.

شاخص ترین ساخته هایتان را معرفی بفرمایید.*

تصنیف زلال عرفان در مدح مولا علی (ع)،تصنیف غدیر خم،مولود کعبه ،کاروان سالار عشق و اربعین همگی ازتصنیف ها وکارهای جدید آهنگ سازی من برای گروه خنیانگران است که اشعاراین تصنیف ها را محمد علی دلجویی سروده است.

 تصنیف مولود کعبه بارها از صدا و سیمای جمهوری اسلامی پخش شده است.در انتخاب شعرها با شاعر در ارتباط تنگاتنگ هستم و مشورتی کارها را به پیش می بریم. برای مثال در همین تصنیف بیتی بود با این مضمون(کعبه شاهد نیست میلاد تورا/خود تو بر میلاد کعبه شاهدی) اما چون علی (ع) را مولود کعبه می نامند با مشورت این بخش از سروده اینگونه تغییر یافت:(کعبه شاهد بود میلاد تورا/حیرتم اول شهید کعبه ای/یا علی در کعبه دنیا آمدی؟) یا علی در کعبه دنیا آمدی،پشت هر بیت تکرار می شود.

تصنیف اربعین را با این پیش زمینه ذهنی ساختم که چهلم در واقع زمان نشانه گذاری قبر بوده است،هر چند در حال حاضرهمه این رسم ها به گونه دیگری شده است.

اربعین آمده بار دیگر

اربعین شهدای بی سر

آمده زینب(س) از شام ویران

همره عابدین و اسیران

کربلا ببیند دوباره

بر حسینش نشانه گذاره

یا حسین یا حسین یا حسینم

در عزای تو در شور نشینم

این نشانی که سنگ مزاره

می درخشد به سان ستاره

مرقد پاک سالار دین است

اربعین اربعین اربعین است...

 و اما در تصنیف کاروان سالارعشق چنین آمده است:

ای حسین ای کاروان سالار عشق

عشق تو ویران گر کاخ دمشق  

عشق تو عشقی ست در آزادگی

بندگان را چون نکردی بندگی

بنده را هر کس فرود آورده سر

از تو و عشق تو باشد بی خبر

عاشق آزاده زعالم بی نیاز

زان جهت بر نیزه داری سر فراز و...

*اغلب خواننده تصنیف های شما چه کسانی هستند؟

شعرتصنیف هایم توسط شاعر عارف بی ادعا و گوشه نشینی بنام محمد علی دلجویی سروده می شوند.بارها از او خواهش کرده ام که خودش در صحنه حضور پررنگی داشته باشد، ولی ایشان دل از زندگی دنیایی کنده وگوشه زهد و پرهیز برگزیده است.

اغلب تصنیف ها نیزتوسط شاگردانم خوانده شده اند. اسامی برخی از شاگردانم که هم اکنون درخدمتشان هستم،عبارتند از: آرش پیله وراز کاشان،مهدی اکبری از تهران،علی عسکری از کاشان،موسوی از سیرجان کرمان و...

اما آن دسته از شاگردان بنده که با ارائه کارهای شاخص به ماندگاری رسیده اند،عبارتند از:برادران مینوسپهر که تکنوازی ارکستر ملی را انجام می دهند،شاهین علوی از نوازندگان برجسته،حمید دادو    نی نواز که در حال حاضر مشغول انجام کارهای فرهنگی در ارمنستان نیز هست.مهدی نوری که کارهایی درباره مهدویت و امام حسین(ع) خوانده است.  

*تعدادی ازپژوهش های مکتوب خود را که در زمینه رشته تخصصی تان موسیقی سنتی انجام داده اید،نام ببرید.

درباب جایگاه شعر و موسیقی این توفیق را داشته ام که با فیلسوفان جهان اسلام نظیر علامه جعفری سلسله مباحثی داشته باشم.درزمینه گرفتن مجوزبرای کنسرت هایمان نیز چون بن مایه مذهبی و سنتی داشته اند،همواره با فضای باز کاری روبرو بوده ایم و حتی اجراهایی در شهرهای مذهبی از جمله قم داشته ایم.تعدادی از پژوهش های مکتوب بنده در عرصه موسیقی سنتی و مذهبی به قرار زیرند:

1-تحقیق و پژوهش در موسیقی ملی ایران با عنوان (هفت دستگاه موسیقی)

2-تحقیق و پژوهش در موسیقی ملی ایران با عنوان (مولانا و موسیقی)

3-پژوهش در موسیقی با عنوان(موسیقی مذهبی)در دانشگاه

4-پژوهش در موسیقی با عنوان(ریتم شناسی)

5-پژوهش دستگاهی مناسبت خوانی در دانشگاه

انتهای پیام/ل