«منشور روحانیت» و ضرورت پاسخگویی روحانیون به پرسش‌ها

به گزارش خبرگزاری بسیج از قم، باید گفت بزرگ‌ترین و ماندگارترین منشور جمهوری اسلامی درباره روحانیت و نظام حوزه‌های علمیه، متن نامه و پیام حضرت امام (ره) به روحانیون سراسر کشور و بلکه جهان اسلام است؛ نامه‌ای که این عنوان را بر خود دارد:"خدمت حضرات روحانیون سراسر کشور و مراجع بزرگوار اسلام و مدرسین گرامی و طلاب عزیز حوزه‌های علمیه و ائمه محترم جمعه و جماعات دامت برکاتهم".

همین نامه است که در مانند چنین روزی یعنی در سومین روز از اسفند ماه سال 1367 و تنها چند ماه پیش از ارتحال ملکوتی حضرت روح الله، صادر و به "منشور روحانیت" مشهور شد.

این منشور در حقیقت، چکیده دیدگاه‌های بنیانگذار جمهوری اسلامی درباره روحانیون و حوزه‌های علمیه است که در ادامه به دغدغه‌ها و نگرانی‌های معظم له از آسیب‌های احتمالی حوزه‌ها هم می‌پردازد.

منشور روحانیت البته در ابتدای خود، با سلام و صلوات بر شهدا و به ویژه شهدای حوزه‌ها آغاز می‌شود و با این جملات سوزناک امام شهدا ادامه می‌یابد:"یکی چون من عمری در ظلمات حصارها و حجاب‌ها مانده است و در خانه عمل و زندگی جز ورق و کتاب منیت نمی‌یابد و دیگری در اول شب یلدای زندگی سینه سیاه هوس‌ها را دریده است و با سپیده سحر عشق عقد وصال و شهادت بسته است.

و حال من غافل که هنوز از کتم عدم‌ها به وجود نیامده‌‌ام، چگونه از وصف قافله سالاران وجود وصفی کنم؟ من و امثال من از این قافله فقط بانگ جرسی می‌شنویم، بگذارم و بگذرم."

حضرت امام اما در ادامه این منشور ماندگار هم به مناسبت، باز هم به روزهای حماسه و ایثار یادآور می‌شوند و می‌آورند:"جنگ ما جنگ حق و باطل بود و تمام ‌شدنی نیست؛ جنگ ما جنگ فقر و غنا بود، جنگ ما جنگ ایمان و رذالت بود و این جنگ از آدم تا ختم زندگی وجود دارد."

و اما یکی از سرفصل‌های مهم این منشور، توجه دادن به جایگاه مهم حوزه‌های علمیه و روحانیون در طول تاریخ اسلام است:"تردیدی نیست که حوزه‌های علمیه و علمای متعهد در طول تاریخ اسلام و تشیع، مهم‌ترین پایگاه محکم اسلام در برابر حملات و انحرافات و کج‌روی‌‌ها بوده‌اند. علمای بزرگ اسلام در همه عمر خود تلاش کرده‌اند تا مسائل حلال و حرام الهی را بدون دخل و تصرف ترویج کنند.

اگر فقهای عزیز نبودند، معلوم نبود امروز چه علومی به عنوان علوم قرآن و اسلام و اهل بیت - علیهم السلام - به خورد توده‌ها داده بودند. جمع ‌آوری و نگهداری علوم قرآن و اسلام و آثار و احادیث پیامبر بزرگوار و سنت و سیره معصومین - علیهم السلام - و ثبت و تبویب و تنقیح آنان در شرایطی که امکانات بسیار کم بوده است و سلاطین و ستمگران در محو آثار رسالت همه امکانات خود را به کار می‌گرفتند، کار آسانی نبوده است که بحمداللّه امروز نتیجه آن زحمات را در آثار و کتب با برکتی همچون کتب اربعه و کتاب‌های دیگر متقدمین و متأخرین ... مشاهده می‌کنیم. اگر ما نام این همه زحمت و مرارت را جهاد فی سبیل الله نگذاریم، چه باید بگذاریم؟"

حضرت روح الله همچنین در این باره می‌فرمایند:"صدها سال است که روحانیت اسلام تکیه ‌گاه محرومان بوده است، همیشه مستضعفان از کوثر زلال معرفت فقهای بزرگوار سیراب شده‌اند. از مجاهدات علمی و فرهنگی آنان که بحق از جهاتی افضل از دماء شهیدان است که بگذریم، آنان در هر عصری از اعصار برای دفاع از مقدسات دینی و میهنی خود مرارت‌ها و تلخی‌هایی متحمل شده‌اند ...  یقیناً رقم شهدای گمنام حوزه‌ها و روحانیت که در مسیر نشر معارف و احکام الهی به دست مزدوران و نامردمان، غریبانه جان باخته‌اند زیاد است.

 در هر نهضت و انقلاب الهی و مردمی، علمای اسلام نخستین کسانی بوده‌اند که بر تارک جبینشان خون و شهادت نقش بسته است.

کدام انقلاب مردمی - اسلامی را سراغ کنیم که در آن حوزه و روحانیت پیشکسوت شهادت نبوده‌اند و بر بالای دار نرفته‌اند و اجساد مطهرشان بر سنگفرش‌های حوادث خونین به شهادت نایستاده است؟ در 15خرداد و در حوادث قبل و بعد از پیروزی، شهدای نخستین، از کدام قشر بوده‌اند؟"

حضرت امام البته پس از این فرازها، به این نکته هم تذکر می‌دهند که منظورشان از روحانیت، همه افراد آن نیست و در ادامه به خطرات و آسیب‌های احتمالی هم توجه می‌دهند:"البته بدان معنا نیست که ما از همه روحانیون دفاع کنیم، چرا که روحانیون وابسته و مقدس‌ نما و تحجرگرا هم کم نبودند و نیستند.

در حوزه‌های علمیه هستند افرادی که علیه انقلاب و اسلام ناب محمدی فعالیت دارند. امروز عده‌ای با ژست تقدس‌ مآبی چنان تیشه به ریشه دین و انقلاب و نظام می‌زنند که گویی وظیفه‌ای غیر از این ندارند. خطر تحجرگرایان و مقدس ‌نمایان احمق در حوزه‌های علمیه کم نیست. طلاب عزیز لحظه‌ای از فکر این مارهای خوش خط و خال فارغ نشوند. این‌ها مروج اسلام آمریکایی‌اند و دشمن رسول اللّه. آیا در مقابل این افعی‌ها نباید اتحاد طلاب عزیز حفظ شود؟"

امام عظیم الشأن ملت، در ادامه بحث خطر روحانیون وابسته و متحجر و جدا کردن دین از سیاست در حوزه‌ها، این جملات تکان دهنده را می‌نویسند:"در مدرسه فیضیه، فرزند خردسالم، مرحوم مصطفی از کوزه‌‌ای آب نوشید، کوزه را آب کشیدند، چرا که من فلسفه می‌گفتم. تردیدی ندارم اگر همین روند ادامه می‌یافت، وضع روحانیت و حوزه‌ها، وضع کلیساهای قرون وسطی می‌شد که خداوند بر مسلمین و روحانیت منت نهاد و کیان و مجد واقعی حوزه‌ها را حفظ کرد. علمای دین باور در همین حوزه‌ها تربیت شدند و صفوف خویش را از دیگران جدا کردند. قیام بزرگ اسلامی‌ مان نشأت گرفته از همین بارقه است.

البته هنوز ... باید مراقب بود که تفکر جدایی دین از سیاست از لایه‌های تفکر اهل جمود به طلاب جوان سرایت نکند و یکی از مسائلی که باید برای طلاب جوان ترسیم شود، همین قضیه است که چگونه در دوران وانفسای نفوذ مقدسین نافهم و ساده ‌لوحان بی ‌سواد، عده‌ای کمر همت بسته‌اند و برای نجات اسلام و حوزه و روحانیت از جان و آبرو سرمایه گذاشته‌اند.

آنقدر که اسلام از این مقدسین روحانی‌ نما ضربه خورده است، از هیچ قشر دیگر نخورده است و نمونه بارز آن مظلومیت و غربت امیرالمؤمنین - علیه السلام - که در تاریخ روشن است. بگذارم و بگذرم و ذائقه‌ها را بیش از این تلخ نکنم ... ولی طلاب جوان باید بدانند که پرونده تفکر این گروه همچنان باز است و شیوه مقدس ‌مآبی و دین ‌فروشی عوض شده است."

حضرت امام اما در ادامه این منشور تاریخی، به برخی آسیب‌ها و چالش‌های حوزه‌های علمیه اشاره می‌فرمایند که این موارد، از آن دسته است:

آسیب ایجاد شکاف در صف واحد روحانیون انقلابی و اصیل، به دلیل وجود اخلافات سلیقه؛

خطر نفوذ بیگانگان در جایگاه حوزه‌ها؛

خطر توجه به نتیجه و عدول از تکلیف؛

آسیب عدم باور اعتماد به مسوولان و مردم؛

خطر ترحّم بیجا نسبت به دشمنان اسلام و مخالفان و متخلّفان نظام؛

خطر بی توجهی به پرسش‌ها و عدم پاسخ به مشکلات جامعه؛

آسیب غفلت از نیازها و تحولات آینده.

کوتاه سخن آنکه حوزه‌های علمیه و روحانیون پیشرو از دیدگاه بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران، آن است که نبض جامعه را در اختیار داشته باشد و همیشه چند قدم جلوتر از جامعه حرکت کند؛ امری که نیازی فرازمانی و فرامکانی است:"حوزه‌ها و روحانیت باید نبض تفکر و نیاز آینده جامعه را همیشه در دست خود داشته باشند و همواره چند قدم جلوتر از حوادث، مهیای عکس العمل مناسب باشند."