از ارائه خدمات ویژه قضایی به زنان تا فعالیت‌های مددکاری

به گزارش سرویس بسیج جامعه زنان کشور خبرگزاری بسیج، تأسیس دفاتر حمایت از حقوق زنان و کودکان از مصوبات قوه قضاییه در 08/10/1381 در زمان ریاست هاشمی‌شاهرودی بود که بر اساس تفاهمنامه فیمابین دفتر امور بانوان حوزه ریاست جمهوری و وزارت دادگستری افتتاح شد و هم‌اکنون در تمامی مراکز استان‌ها و در برخی شهرستان‌ها وجود دارد.

در جزئیات تصویب این قانون آمده است: "نظر به ضرورت ارتقای کیفیت رسیدگی به جرایم اطفال و نوجوانان بزهکار و نیز حمایت ازاطفال و نوجوانان بزه‌دیده و ضرورت حمایت از حقوق زنان‌، مقرّر می‌گردد، واحدی به عنوان «دفتر حمایت از حقوق زنان و کودکان» در نهاد قوه قضاییه و دفاتری تحت نظر رؤسای کل‌دادگستری در هر استان تأسیس و نسبت به انجام امور ذیل اقدام کنند:
1.    نظارت بر روند رسیدگی به پرونده‌های مربوط به زنان‌، اطفال و نوجوانان بزه‌کار به‌ویژه درجهت تسریع در رسیدگی‌، صدور احکام، متناسب و اهتمام به اصلاح و تربیت آنان؛
2.    حمایت از زنان‌، اطفال و نوجوانان بزه‌دیده‌؛
3.    ارتفای کیفی آموزش قضات دادگاه‌های اطفال‌".
به گفته پرنیان قوام؛ رییس دفاتر حمایت از حقوق زنان و کودکان دادگستری‌های سراسر کشور، این دفاتر طرح‌هایی کاربردی همچون الزامی کردن دوره روان‌شناسی قضات اطفال، برگزاری همایش قضات اطفال (منطقه‌ای و کشوری)، تشکیل کمیته‌های اجرایی حمایت از حقوق کودکان در دادگستری‌های سراسر کشور، همکاری مستمر با مراکز بهزیستی در قالب تفاهمنامه همکاری مشترک برای تأمین نیروی مشاور روانشناس، تعامل با شوراهای اسلامی ‌مراکز استان‌ها در امر آزادسازی زنان زندانی با مجازات‌های مالی در جرایم غیرعمد و همچنین برگزاری دوره‌های آموزشی ویژه مدیران دفاتر حمایت از حقوق زنان و کودکان را تهیه و اجرا کرده است.

همچنین طبق اذعان رییس دفاتر حمایت از حقوق زنان و کودکان دادگستری‌های سراسر کشور مهم‌ترین وظایف این مجموعه دفاتر در سراسر کشور به قرار زیر است:

1.    ارائه خدمات ویژه قضایی به زنان و کودکان آسیب‌دیده جنسی،‌ جسمی و روانی در روند رسیدگی به پرونده و پس از آن (ارجاع به دادستانی، پزشکی قانونی و...) و اتخاذ برنامه‌های حمایتی، به‌خصوص در زمان درمان جسمی و روانی آنان؛

2.    ارائه خدمات مشاوره‌ای حقوقی، روان‌شناختی و مددکاری به مراجعین جهت ارتقاء توانایی فردی ایشان در راستای کنترل و کاهش آسیب‌های اجتماعی و حفظ حقوق فردی و اجتماعی؛

3.    معرفی و ارجاع زنان و کودکان بی‌سرپرست و بدسرپرست به مراکز حمایتی (دولتی و غیردولتی)، حرفه‌آموزی و اقتصادی جهت ارتقاء توانایی اقتصادی در راستای کنترل و کاهش آسیب‌های اجتماعی؛

4.    معرفی و ارجاع کودکان بازمانده از تحصیل به مراجع ذی‌صلاح (آموزش و پرورش و...)؛

5.    بررسی پرونده‌های خاص در مسائل زنان و کودکان بزه‌دیده و بزه‌کار؛

6.    بررسی وضعیت کانون‌های اصلاح و تربیت و بند نسوان؛

7.    ایجاد بانک اطلاعات مربوط به وضعیت زنان و کودکان بزه‌دیده؛

8.    انعکاس آمار مربوط به جرایم و مجازات‌ها به مراجع ذی‌صلاح قضایی؛

9.    ارتباط مؤثر و مستمر با دادگاه‌های اطفال، خانواده و دستگاه‌های دولتی و نهادهای مردمی؛

10.    انجام بازدیدهای دوره‌ای و ارتباط مستمر با زندان‌ها، کانون‌های اصلاح و تربیت و مراکز نگهداری اطفال بی‌سرپرست و بدسرپرست در مراکز بهزیستی و سایر مراکز؛

11.    تلاش درجهت افزایش آگاهی‌های حقوقی خانواده‌ها با حضور در برنامه‌های رادیویی و تلویزیونی، سخنرانی در مراکز فرهنگی تربیتی، همکاری در تهیه بروشورهای آموزشی و....

رسالت اصلی دفتر حمایت زنان و کودکان؛ تحکیم بنیان خانواده است
بهار شهیدی، رییس دفتر حمایت از زنان و کودکان استان سیستان و بلوچستان در تشریح وظایف این دفتر به مهرخانه گفت: به‌طور کلی هدف اصلی این دفاتر اشاعه و گسترش فرهنگ عمومی و آموزش زنان در حوزه‌های متفاوت مانند حقوق، حقوق شهروندی، حقوق قضائیه و حقوق خانواده است و رسالت اصلی دفتر ما کاهش آمار طلاق و بالا بردن تفاهم و مودت بین زوجین و تحکیم بنیان خانواده است.

او افزود: در خصوص کودکان کارهای متفاوتی انجام می‌دهیم. اگر موردی از کودک‌آزاری مشاهده شود، به سرعت ورود می‌کنیم و تست‌های شخصیتی برای کودکان زیر 18 سال که به هر عنوانی دستگیر شده‌اند تهیه می‌کنیم. برنامه‌های مشاوره‌ای در کانون اصلاح و تربیت و در بند نسوان برگزار می‌کنیم و بازدیدهای مکرری از شرایط کانون اصلاح و تربیت و زندان زنان استان داریم و پرونده‌های نسوان و کودکان زیر 18 سال را در شعب مختلف دادگاه‌های عمومی، حقوقی، کیفری و جزایی پیگیری می‌کنیم.

صدور نامه تست سلامت برای دختران پیش از ازدواج
شهیدی به بخش دیگری از کار این دفتر اشاره کرد و گفت: در بخش خشونت علیه زنان، پیش از ازدواج برای صدور نامه تست سلامت اقدام می‌کنیم که بعد از آن از اتفاقات پیش رو که ممکن است برای دختران جوان پیش آید جلوگیری شود.

شهیدی در توضیح شرایط صدور نامه سلامت گفت: بسیاری اوقات نوع پرده بکارت به‌گونه‌ای است که فاقد خونریزی است و این امر به‌خصوص در بافت سنتی استان سیستان و بلوچستان، موجب اختلاف‌ها و دعواهای بسیاری در خانواده‌ها می‌شود. البته انجام این آزمایش کاملاً اختیاری است ولی ما در کلاس‌های آموزشی به خانواده‌ها اعلام می‌کنیم که هر کسی مایل به انجام این کار است این نامه را تهیه کند تا از مشکلات بعدی جلوگیری شود. این افراد پس از مراجعه به دفاتر حمایت به پزشکی قانونی معرفی می‌شوند و بعد از ارسال نتیجه به دفتر، به صدور نامه سلامت اقدام می‌کنیم. این مورد در بین خانواده‌های استان سیستان و بلوچستان بسیار رایج است و حتی اقشاری که از لحاظ اقتصادی و فرهنگی در طبقات بسیار پایین جامعه قرار دارند هم برای انجام این آزمایش به ما مراجعه می‌کنند.

برنامه‌هایی برای مقابله با خشونت علیه زنان و کودکان
رییس دفتر حمایت از زنان و کودکان استان سیستان و بلوچستان در ادامه به برخی از اقدامات این دفتر برای مقابله با خشونت اشاره کرد و افزود: اگر مواردی برای کودک‌آزاری و یا ضرب و شتم و خشونت خانگی، به ما گزارش شود، سریعاً ورود کرده و سعی می‌کنیم طرفین را به گفت‌وگو دعوت کنیم و اگر به این نتیجه برسیم که نیاز است به کمیسیون تأیید سلامت روان پزشکی قانونی معرفی شوند، حتماً سعی می‌کنیم با دادستان، معاونین و قاضی پرونده صحبت شود و از آنان می‌خواهیم که با دستور قضایی به پزشکی قانونی ارجاع داده شوند. در خصوص ضرب و شتم نیز به همین شیوه عمل می‌کنیم.

برنامه‌هایی برای کودکان طلاق
او اضافه کرد: در رابطه با فرزندان طلاق نیز با معاونت پیشگیری از وقوع جرم همکاری‌های لازم را انجام می‌دهیم و در همین رابطه چندین مرکز ملاقات در شهر زاهدان افتتاح شده است؛ با این هدف که بچه‌ها، پدر و مادر خود را در کلانتری و زندان‌ها نبینند و صلاح بچه‌ها در این است که در شرایط امن‌تری با پدر و مادر خود ملاقات کنند.

اقدامات پیشگیرانه و آگاهی‌بخش با همکاری آموزش و پرورش
بسیاری از رؤسای دفاتر حمایت از زنان و کودکان در استان‌ها از امضای تفاهمانه با آموزش و پرورش برای برگزاری کلاس‌های آموزشی پیشگیری از وقوع جرم در مدارس خبر داده‌اند که این اقدام نیز در استان سیستان و بلوچستان رخ داده است. شهیدی در این رابطه گفت: برای آگاهی‌بخشی و ارائه آموزش‌های پیشگیرانه، تفاهم‌نامه‌ای با آموزش و پرورش استان امضا کردیم که به طور سالیانه دوره‌های آموزشی در مدارس استان برگزار شود. به عنوان مثال از آبان ماه 95 تمامی دبیرستان‌های دخترانه ناحیه 2 را بر اساس لیستی که از آموزش و پرورش تهیه کرده بودیم، تحت آموزش حقوق و آسیب‌های اجتماعی قرار داده‌ایم. که این کلاس‌ها با کمک قضات خانواده، قضات دادسرای انقلاب، وکلا، کارشناسان حقوقی، مددکاران اجتماعی و روانشناسان اداره کل دادگستری برگزار می‌شود.
 
رییس دفتر حمایت از زنان و کودکان استان سیستان و بلوچستان درباره میزان موفقیت این دفاتر حمایتی در کاهش پرونده‌های بزهکاری در استان سیستان و بلوچستان گفت: درصد مشخصی در این‌باره نمی‌توانم ارائه دهم. اما در تمام سازمان‌های جهان واحدهای مددکاری و مشاوره و دفترهایی مانند دفتر حمایت از زنان و کودکان دایر است. بخشی از کار ما حمایت از حقوق زنان و کودکان است اما بخش اعظم کار، بر انجام خدمات روان‌شناسی و مشاوره در کنار دادگستری متمرکز است و این بخش می‌تواند بازوی پرتوان و اثربخشی باشد.

او همچنین درباره نوع جرایم رایج در این استان اظهار کرد: در منطقه ما به دلیل اقلیم جغرافیایی که دارد و همسایگی با بزرگترین تولیدکننده مواد مخدر در جهان و با توجه به بافت فرهنگی که زنان در آن مورد ظلم قرار می‌گیرند، مهم‌ترین جرم رایج، حمل و نگهداری مواد مخدر است و اگر زنی این کار را انجام ندهد ممکن است شوهرش او را به راحتی طلاق دهد. در بسیاری از موارد به دلیل بی‌سوادی و بیکاری، مواد مخدر اولین جرمی است که در این استان رواج دارد.

به گزارش مهر خانه، شهیدی همچنین یادآور شد که این دفتر در شهرهای زابل، زاهدان و ایرانشهر دایر شده است اما متأسفانه در حال حاضر بیشتر شهرهای استان، فاقد دفتر حمایت از زنان و کودکان هستند.