این اظهارات البته با واکنش‌هایی همراه شد که یکی از آنها صحبت‌های عباس پاپی‌زاده، عضو کمیسیون کشاورزی مجلس بود. وی گفته بود: «در کار آقای کلانتری مانده‌ام و نمی‌دانم چطور باید اظهارات وی را تحلیل کنم! در حال حاضر کشورهای همسایه از روش بارورسازی ابرها استفاده می‌کنند، چرا که ابرها پتانسیل مشخصی دارند، در ترکیه از این روش برای افزایش بارندگی استفاده می‌شود، چرا ایران نباید در شرایط کم‌آبی کنونی از روش بارورسازی ابرها استفاده کند؟»
در همین باره برای اطلاع از آخرین وضعیت بارورسازی ابرها در کشور و تشریح جزئیات چگونگی اجرای این پروژه که با همکاری چند سازمان و نهاد در کشور اجرا شد، سراغ مرتضی افتخاری، رئیس موسسه تحقیقات آب وزارت نیرو رفتیم. وی بر این باور است که نباید پروژه بارورسازی ابرها را تبلیغاتی و روانی بدانیم، چرا که آب حاصل از این پروژه در شرایط کنونی کشور به نسبت هزینه انجام شده اثر مثبتی در مدیریت منابع آب کشور دارد. افتخاری همچنین در گفت‌وگو با «وطن امروز» درباره پروژه بارورسازی ابرها ناگفته‌های مهمی را بیان کرده است.
یزد؛ پایگاه جغرافیایی
وی گفت: نخستین موضوعی که باید مورد توجه قرار بگیرد، چرایی انتخاب شدن یزد به عنوان پایگاه سنجش برای میزان موفقیت بارورسازی ابرهاست. یزد به این دلیل که استان خشک و نیازمند بارشی است به عنوان مرکز انتخاب نشده، چرا که جبهه‌های هوایی کمتری وارد این استان می‌شود، بنابراین بارورسازی ابرها در این استان کمتر انجام می‌شود. در واقع با این اوصاف یزد به یک دلیل بارز به عنوان مرکز انتخاب شده است؛ مرکزیت یزد به کل کشور دلیلی است که این استان را به عنوان مرکز برگزیده شده است. پس زمانی که جبهه‌های هوایی از هر سمت وارد کشور می‌شود، برای رسیدن به این جبهه‌ها که بتوانیم عملیات بارورسازی را روی آنها انجام دهیم مدت زمانی بین ۳ تا ۴ ساعت داریم که با توجه به موقعیت جغرافیایی یزد می‌توانیم هرچه سریع‌تر به این جبهه‌های هوا برسیم، بنابراین یزد به عنوان مرکز در نظر گرفته شده است و همان‌طور که گفته شد این استان به دلیل شرایط آب و هوایی نمی‌تواند مکان مناسبی برای ارزیابی بارورسازی‌های انجام شده در نظر گرفته شود. به گفته افتخاری با این شرایط اگر کسی نتایج به دست آمده از ایستگاه شیرکوه یزد را تنها برای بررسی عملیات بارورسازی ابرها در نظر بگیرد، قضاوت اشتباهی انجام داده است.
ابزار مدیریت آب
رئیس موسسه تحقیقات آب با اشاره به میزان اثرگذاری عملیات بارورسازی ابرها اظهار داشت: وزارت نیرو ابزارهای متفاوتی را برای مدیریت آب کشور در اختیار دارد که یکی از این ابزارها بارورسازی ابرهاست. سابقه بارورسازی ابرها در دنیا قدمتی بیش از نیم قرن دارد، همچنین در حال حاضر حدود ۶۰ کشور در دنیا از این فناوری استفاده می‌کنند. وی همچنین با بیان اینکه بارورسازی ابرها تنها ابزار مقابله با خشکسالی نیست، گفت: در بهترین حالت بارورسازی ابرها ۱۰ تا ۱۵ درصد به میزان بارش انجام گرفته، اضافه خواهد کرد. وی همچنین افزود: مرکز بارورسازی ابرها حدود ۲۰ سال است که در کشورمان ایجاد شده است. از سال ۷۶ تا ۸۷ پنج مرحله عملیات بارورسازی ابرها توسط روس‌ها انجام شده که ما در این مراحل کارورزی کرده‌ایم و مراحل را آموزش دیده‌ایم اما پس از سال ۸۷ تمام عملیات‌ها به صورت بومی توسط همکاران خودمان انجام شده است. در این سال‌ها و طی عملیات‌های انجام شده متوسط بین تا ۱۰ تا ۱۵ درصد توانسته‌ایم به میزان بارش‌ها اضافه کنیم. برخی مواقع هم تا ۲۵ درصد توانسته‌ایم به میزان بارش‌ها بیفزاییم. این در حالی است که متوسط جهانی افزوده شدن بارش‌ها به وسیله بارورسازی ابرها ۱۵ درصد است.
شرایط بارورسازی ابرها
کارشناس مدیریت منابع آب افزود: بارورسازی ابرها در شرایط خشکسالی کمتر انجام می‌شود، چرا که جبهه‌های هوایی کمتری وارد کشور می‌شوند. در مقابل ما در شرایط ترسالی می‌توانیم از فرصت‌های بیشتری برای اضافه کردن به میزان بارش‌ها استفاده کنیم، پس باید عموم جامعه به این موضوع واقف باشند که در شرایط خشکسالی نمی‌توان بهره زیادی از عملیات بارورسازی ابرها برد.
هزینه اندک پروژه
رئیس موسسه تحقیقات آب در پاسخ به پرسشی درباره میزان هزینه‌های عملیات بارورسازی ابرها تصریح کرد: برخلاف تصور عموم و برخی‌ها که گمان می‌کنند عملیات بارورسازی ابرها هزینه‌های گزافی را به بار می‌آورد، این عملیات هزینه مقرون به صرفه‌ای را به نسبت ارزش افزوده شده ایجاد می‌کند. به گفته وی، سال ۹۳ اطلاعات به دست آمده از عملیات‌های انجام شده را به کمک دانشگاه تهران تحلیل و ارزیابی کردیم تا میزان هزینه انجام شده را به نسبت بارش افزوده شده به دست آوریم. میزان بارش خالص شکل گرفته از عملیات بارورسازی ابرها ۲ میلیارد مترمکعب بود که برای این میزان بارش هزینه‌ای نزدیک به ۱۰میلیارد تومان شده بود که با یک محاسبه ساده به عدد ۵ تومان برای هر مترمکعب بارش رسیدیم.
سهم ۲درصدی از منابع آبی
افتخاری با بیان اینکه راهکار اصلی برای مقابله با کم‌آبی و خشکسالی مدیریت مصرف آب و منابع است، گفت: اگر از تمام ظرفیت بارورسازی ابرها به صورت هوایی استفاده کنیم، می‌توانیم ۵میلیارد مترمکعب آب به ۱۰۰ میلیارد مترمکعب آب جمع‌آوری‌شده در یک سال آبی (از ابتدای مهر تا پایان شهریور سال بعد) اضافه کنیم. لازم به توضیح است که طی ۱۰ سال اخیر سالانه به طور میانگین ۳۵۰ میلیارد مترمکعب بارش در کشور داشته‌ایم که از این میزان بارش توانسته‌ایم ۱۰۰میلیارد مترمکعب آب را مدیریت کنیم. مابقی بارش‌ها که در سراسر کشور انجام می‌شود یا تبخیر می‌شود یا اینکه میزان بارش آنقدر کم است که نمی‌توان آن را مدیریت و جمع‌آوری کرد. افتخاری همچنین به روش سدسازی برای جمع‌آوری آب حاصل از بارش‌های شکل گرفته اشاره کرد و افزود: متاسفانه گاهی اوقات نسبت به سدهای ساخته شده کم‌لطفی شده است. این در حالی است که به کمک همین سدها توانسته‌ایم ۱۰۰ میلیارد مترمکعب آب حاصل از بارش‌ها را جمع‌آوری و در فصل تابستان مدیریت کنیم. منتها بعضی از سدها اشکالاتی هم داشته که به نسبت سدهای ساخته شده که بیش از ۶۰۰ سد است ناچیز به شمار می‌رود.
وی در تکمیل توضیحاتش درباره میزان آب جمع‌آوری شده از روش بارورسازی ابرها با توجه به امکانات موجود، تصریح کرد: در شرایط کنونی می‌توانیم ۲ میلیارد مترمکعب به ۱۰۰ میلیارد مترمکعب آب جمع‌آوری شده اضافه کنیم که معادل ۲درصد است. با توجه به شرایط کنونی کشور این ۲ درصد میزان کمی نیست و در برخی استان‌ها مانند کرمان و خراسان‌جنوبی نقش قابل توجهی را ایفا می‌کند، بنابراین اگر برخی افراد همین میزان آب حاصل از بارورسازی ابرها را فانتزی و تبلیغاتی می‌دانند تعبیر شخصی‌شان است اما برای کشور ما که اقلیم خشکی دارد همین ۲ میلیارد مترمکعب هم عدد خوبی است. از طرفی هم نباید بارورسازی ابرها را به عنوان روشی برای مدیریت آب کشور جا انداخت که برای عموم جامعه توقع معجزه را ایجاد کند.
نفی اثرات منفی زیست‌محیطی
این کارشناس مدیریت منابع آب همچنین درباره میزان اثرات منفی زیست‌محیطی بارورسازی ابرها اظهار داشت: سازمان جهانی هواشناسی هر چند سال یکبار بیانیه‌های هواشناسی صادر می‌کند. در بیانیه‌ای که در سال ۲۰۱۰ پس از نزدیک به ۵۵ سال انجام پروژه بارورسازی ابرها در جهان صادر شد، اشاره شده است که بیشترین مقدار ید و نقره در آب ناشی از بارورسازی ابرها یک ششم میزان مجاز بوده است. بنابراین تحقیقات نشان داده آب ناشی از بارورسازی ابرها مشکلی ایجاد نمی‌کند.
نقش هوافضای سپاه در انجام عملیات‌ها
«گلوله‌هایی را توسط هواپیما به داخل ابرها شلیک می‌کنیم که حاوی ۲ گرم یدید نقره است. در زمان اصابت، این ۲ گرم حدود ۲ میلیون ذره ایجاد می‌کند و این ذرات باعث بارورشدن ابرها می‌شود».
رئیس موسسه تحقیقات آب با بیان این مطلب گفت: سال گذشته به دلیل محدودیت‌های نقدینگی و مشکلاتی که در وزارت نیرو داشتیم، نیروی هوا فضای سپاه در نامه‌ای آمادگی خود را اعلام کرد و تجهیزات و نیروی انسانی مورد نیاز برای این پروژه را در اختیار ما قرار داد.
امسال هم قرار است در تفاهمنامه‌ای این همکاری را ادامه دهیم، چرا که نتایج خوبی را از همکاری با سپاه کسب کردیم. افتخاری با اشاره به دشواری این عملیات افزود: در عملیات‌های گوناگون بارورسازی ابرها کارشناسان و نیروهای عملیاتی ما در معرض خطر قرار می‌گیرند، چرا که انجام عملیات در فضای فشرده ابر با فشار و تکانه‌های زیاد، سخت است و به همین دلیل پروژه بارورسازی ابرها کار آسانی نیست. هواپیمای حاضر در این عملیات بارها بین ۵۰۰ متر تا یک کیلومتر سقوط آزاد داشته تا خلبان توانسته دوباره کنترل را به دست گیرد، پس نباید عملیات بارورسازی ابرها ساده انگاشته شود و زحمات همکاران ما نادیده گرفته شود. بدون شک اگر کسی اظهارات بی‌ربطی در این‌باره داشته باشد از کمبود اطلاعات است.
