دو ریشه اصلی بحران اخیر لبنان چیست؟

به گزارش خبرگزاری بسیج از خراسان رضوی؛ بیروت و چند شهر دیگر در لبنان از شامگاه پنج شنبه شاهد اعتراضات گسترده مردمی بود. دولت لبنان برای تامین بودجه سال ۲۰۲۰ با مشکلات فراوانی مواجه است، لذا تصمیم گرفت مالیات برخی اقلام مانند بنزین، تنباکو و نیز نرم افزار‌های ارتباطی از جمله «واتس‌اپ» را افزایش دهد.

البته با افزایش اعتراض مردمی، دولت تصمیم خود را لغو کرد؛ اما شعله‌ای که برافروخته شده نشانگر مشکلات دیرینه و متراکم و نارضایتی عموم مردم از عملکرد دولت است، به همین دلیل عمده شعار‌ها ناظر به سرنگونی دولت بود.

پیش از این، لبنانی‌ها در ماه ژوئیه نیز در اعتراض به مصوبه اقتصاد ریاضتی توسط پارلمان به خیابان‌ها ریخته بودند.
در واکاوی اعتراضات اخیر لبنان می‌توان به دو ریشه ساختاری اشاره کرد:
- از جنبه سیاسی، به رغم آن که لبنان بر اساس توافق طائف در سال ۱۹۸۹ به نوعی دموکراسی توافقی میان طوائف سه گانه (شیعه، سنی و مسیحی) دست یافت، اما به دلیل ساختار موزائیکی و تعدد طائفه ای، این کشور همواره در معرض اختلافات سیاسی و تنش در حاکمیت است. به همین دلیل روند شکل گیری دولت غالبا با کندی و موانع فراوانی مواجه است و بعد از روی کار آمدن دولت نیز چالش‌های داخلی همچنان تداوم داشته و در بسیاری موارد، دولت‌ها مستعجل هستند. این وضعیت به طور طبیعی موجب ناکارآمدی دولت شده و در نتیجه اعتراضات مردمی تبدیل به یک امر عادی و روتینی شده است.

نمونه اخیر ناکارآمدی دولت، ناکامی در مهار آتش سوزی اخیر جنگل‌های لبنان بود که موجب آوارگی هزاران تن از لبنانی‌ها شد و اگر باران نباریده بود، تبدیل به یک فاجعه بزرگ می‌شد.

اختلافات سیاسی تا حدی است که هیچ یک از مسئولان لبنانی، مسئولیت مشکلات جاری را برعهده نگرفته و تنها تقصیر را گردن سایرین می‌اندازند، موضوعی که مورد انتقاد شخصیت‌هایی همچون دبیر کل حزب الله قرار گرفته است. ولید جنبلاط رهبر حزب ترقی خواه سوسیالیست و سمیر جعجع رهبر نیرو‌های لبنانی با این که در دولت حضور دارند، در این وضعیت آشفته، به فکر سهم خواهی و تصفیه حساب‌های سیاسی افتاده و خواستار برکناری نخست وزیر شده اند.

این دو شخصیت فرصت طلب در عین حال، انگشت اتهام را به سمت جریان آزاد ملی و حزب الله نشانه رفته اند، زیرا مدعی هستند کابینه تحت سیطره آنان است. سعد حریری، نخست وزیر نیز دست به فرافکنی زده و شرکای خود را متهم به کارشکنی در مسیر طرح اصلاحات مورد نظر خود کرد.

- از نظر اقتصادی، لبنان دارای مشکلات زیرساختی فراوان است. این کشور که سال‌ها گرفتار جنگ‌های داخلی و نیز حملات و اشغالگری رژیم صهیونیستی بوده، یکی از بالاترین نرخ‌های بدهی در جهان را نسبت به حجم اقتصاد خود دارد (۸۶ میلیارد دلار). ارزش پول ملی سقوط کرده و نرخ بیکاری در میان افراد زیر ۳۵ سال در حدود ۳۷ درصد است. جذب سرمایه گذاری خارجی و صنعت گردشگری نیز که روزگاری یکی از منابع اصلی درآمد لبنان محسوب می‌شد، به دلیل عدم ثبات داخلی از رونق کافی برخوردار نیست.

در همین راستا دبیر کل حزب الله در سخنرانی خود به مناسبت اربعین حسینی در شهر بعلبک تاکید کرد مشکلات اقتصادی لبنان از سال‌ها قبل انباشت شده و مربوط به این دولت و دوره نیست. در عین حال از نگاه سید حسن نصرالله، لبنان یک کشور ورشکسته نیست و این که دولت گزینه‌ای جز اعمال مالیات ندارد درست نیست، زیرا گزینه‌های زیادی وجود دارد که از طریق آن می‌توان کشور، ملت و اقتصاد را نجات داد.

در مجموع، فقدان ثبات سیاسی و ناکارآمدی دولت و معضلات زیرساختی اقتصادی دست به دست هم داده و زندگی اغلب شهروندان لبنانی خصوصا جوانان را با مشکلات فراوان مواجه کرده است.

موضوع دیگری که برخی رسانه‌های مخالف با مقاومت، به آن دامن می‌زنند اتهام علیه حزب الله جهت تحریک مردم و ناآرام کردن اوضاع داخلی لبنان است. نصرالله در خصوص عدم دخالت حزب الله در تظاهرات اخیر گفت: به خیابان‌ها نیامدیم برای این که نگویند ایران از وسط بیروت برای آمریکا پیغام فرستاد. وی تاکید کرد اگر حزب الله به خیابان بیاید، تا تحقق کامل مطالبات عقب نشینی نخواهد کرد.

نکته قابل توجه آن است که حزب الله، در کنار حمایت از اعتراضات برحق مردم لبنان، قائل به برکناری دولت فعلی نیست. به گفته نصرالله مشکل اصلی این نیست که چه کسی در راس حکومت است، مشکل اصلی در راه و روش اتخاذ شده است؛ لذا از کناره گیری دولت کنونی حمایت نمی‌کنیم و دلیل آن هم این است که امکان ندارد دولت جدید طی یک سال و چند سال آینده تشکیل شود. به گفته نصرالله برگزاری انتخابات زودهنگام پارلمانی نیز نتیجه‌ای ندارد و منجر به تکرار پارلمان کنونی می‌شود.

نکته دیگری که حزب الله بر آن تاکید دارد این است که منشا اعتراضات و ناآرامی‌های لبنان کاملا داخلی است. آن گونه که نصرالله اعلام کرد هیچ حزب یا گروه یا سفارت خارجی در پس تظاهرات اخیر نیست، بلکه این تظاهرات خودجوش و فراتر از مسایل طایفه‌ای و مذهبی است.

با این حال هم جریانات داخلی و هم دشمن خارجی در هر گونه ناآرامی به موج سواری پرداخته و به همین دلیل نصرالله به لبنانی‌ها هشدار می‌دهد که مراقب باشند اعتراضات مورد مصادره سیاسی قرار نگیرد. این هشدار در جایی اهمیت می‌یابد که دخالت برخی کشور‌های غربی و عربی در لبنان، یک امر سابقه دار است.

به نظر می‌آید تنها راه مدیریت وضعیت در لبنان و آرام سازی اوضاع، ادامه کار دولت فعلی و توافق جریانات سیاسی بر سر یک طرح و راهکار منطقی، جهت حل مشکلات اقتصادی و پاسخ به مطالبات مردم است؛ لذا گروه‌های سیاسی لبنان باید نزاع‌های سیاسی را تا اطلاع ثانوی کنار بگذارند. حزب الله چه به عنوان جریان مقاومت و چه از جهت حضور در دولت، قائل به این راهکار بوده و سایر احزاب و گروه‌ها را نیز به این روش فرامی خواند.

قطعا حل اساسی مشکلات لبنان به ویژه در بعد اقتصادی، کاری دشوار و زمانبر خواهد بود، اما ارائه راه حل‌های عاجل امکان پذیر بوده و می‌تواند مانع افزایش خشم و اعتراض عمومی مردم لبنان شود.

منبع: سایت بصیرت