به گزارش سرویس خبری بسیج جامعه زنان خبرگزاری بسیج-اجرای قانون نیازمند مقبولیت اجتماعی است و این مقبولیت اجتماعی با کار فرهنگی به دست می‌آید. مسئله حجاب و عفاف هم اگر چه امری فطری است و همه انسان‌ها طبق فطرت الهی خود به سمت پوشش و حیا گرایش دارند، اما کم‌کاری‌ها در حوزه فرهنگ و بینش و تعمیق باور‌های دینی و ارزشی در کنار تلاش سازماندهی‌شده در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی موجب شده است در حوزه حجاب و عفاف شاهد وضعیت کنونی باشیم و در جامعه با زنان و دخترانی مواجه شویم که به صراحت به بدحجابی و حتی بی‌حجابی تظاهر می‌کنند. حجاب و عفاف موضوعی فرهنگی است و بی‌تردید بی‌توجهی به زمینه‌های فرهنگی پذیرش این مقوله دینی موجب شکل‌گیری شرایط کنونی جامعه شده است. این در حالی است که سال ۱۳۸۴ شورای عالی انقلاب فرهنگی با عنایت به تحکیم بنیان‌های فرهنگی برای اجرایی شدن این واجب دینی، مصوبه ۴۲۷ و قانون راهکار‌های گسترش فرهنگ حجاب و عفاف را تصویب کرد؛ قانونی که هیچ گاه به درستی اجرایی نشد. یکی از دستگاه‌هایی که در این قانون تکالیفی در حوزه عفاف و حجاب بر عهده دارد، سازمان بسیج است. از سوی دیگر بسیج همواره در نقش مطالبه‌گری حاضر شده است و انتظار می‌رود در این حوزه نیز وظایف دستگاه‌ها را از آن‌ها مطالبه کند. آنچه در پی می‌آید گفت‌وگوی ما با مینا بیابانی، رئیس سازمان بسیج جامعه زنان در خصوص ضرورت تصویب قانون راهکار‌های گسترش فرهنگ حجاب و عفاف و واکاوی عملکرد دستگاه‌ها از جمله عملکرد سازمان بسیج در این حوزه است.

خانم بیابانی! همانطور که می‌دانید در اسلام قوانینی در حوزه حجاب وجود دارد و بعد از انقلاب نیز در قانون ما احکامی برای حجاب وجود دارد که در حوزه احکام سلبی و برخورد با بدحجابی جای می‌گیرد. از نگاه شما با وجود چنین احکامی ضرورت تصویب مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی و قانون گسترش راهکار‌های فرهنگ حجاب و عفاف چه بود؟
یکی از مبانی اعتقادی ما حجاب و جزو بنیان‌های فکری و دینی است و تأکید بسیار زیادی در قرآن بر حجاب شده است. علاوه بر اسلام در سایر ادیان و مکاتب هم بر بحث حجاب تأکید شده است. بحث حیات و عفت دو مقوله وابسته به هم هستند که کاملاً فطری است و از فطرت سرچشمه می‌گیرد. این حیا و عفت در واقع موضوعی درونی و باطنی است، اما ظهور و بروز ظاهری آن را در پوشش مناسب و به تعبیر دینی آن در حجاب می‌بینیم. تأکید خداوند بر مسئله عفاف و حجاب بر مبنای مصلحت‌هایی است که برای یک زیست اجتماعی وجود دارد و حجاب و نوع پوشش مناسب موجب می‌شود فرد با آرامش و بدون آسیب در جامعه وارد شود.
بحث حجاب منحصر به زن نیست. هر چند زنان از جذابیت جنسی بیشتری برخوردارند و مسئله حجاب برای آن‌ها بیشتر مورد تأکید قرار گرفته است، اما قرار نیست مردان هم هر طور خواستند در جامعه وارد شوند. همینطور زنان به واسطه روح لطیفی که دارند بیشتر متضرر می‌شوند، پس تأکید بر حجاب برای محافظت خود زنان است، وگرنه پوشش متناسب با مردان مورد تأکید دین است.
در بحث ضرورت تصویب قانونی ایجابی برای ترویج فرهنگ عفاف و حجاب باید بگوییم که تصویب مصوبه ۴۲۷ در سال ۱۳۸۴ ضرورت داشت چراکه موضوع عفاف و حجاب یک بحث فرهنگی است، بنابراین صرف قوانین سلبی نمی‌تواند این رفتار را که ناشی از یک بینش خاص است در جامعه ساری و جاری کنیم، فلذا برای هدایت افراد در یک مسیر درست و مدار صحیح و اصلاح بینش آن‌ها ضرورت داشت یک بسته قانونی در ارتباط با این مسئله فرهنگی و بینشی که ارتباط مستقیم با باور‌ها و ارزش‌های ما دارد تدوین کنیم، اما این مصوبه به هیچ عنوان اجرایی نشد. صرفاً در بخش‌هایی بسیار نازل و سطحی شاهد اجرای آن بودیم.

**موانع اجرای این قانون را چه می‌بینید؟
صریح بگویم مهم‌ترین دلیل اجرانشدن این قانون نبود اراده کافی در متولیان امر بوده است. متأسفانه حجاب و عفاف مورد بهره‌برداری سیاسی قرار گرفت تا حدی که مسئله حجاب به عنوان گزینه‌ای برای جلب آرای کاندیدا‌ها تبدیل شد. هرگاه سیاسیون به دنبال جلب آرای زنان بودند، بحث‌های پوشش و عفاف و حجاب را مطرح کردند و موجب شدند ظلمی بزرگ به یک فریضه الهی اتفاق بیفتد. بسته‌ای که در مصوبه ۴۲۷ و مکمل آن ۸۲۰ شورای انقلاب فرهنگی در پایان نیمه نخست سال ۱۳۹۸ داریم، بسته جامع و کاملی است، اما به هیچ عنوان به آن عمل نکرده‌ایم، تنها بعضی نهاد‌ها به عنوان وظیفه انقلابی خود به بخش‌هایی از آن عمل کرده‌اند، اما اینکه تمامی دستگاه‌ها به طور جد به دنبال اجرا و پیگیری و نظارت بر اجرای این مصوبه باشند، به هیچ وجه اتفاق نیفتاده است.

** شاید ضمانت اجرایی مناسبی برای این مصوبه در نظر گرفته نشده است یا دستگاه‌های مسئول بر آن نظارت نداشته‌اند؟
حتی خود شورای عالی انقلاب فرهنگی هم متأسفانه در این موضوع قصور کرده است، زیرا رؤسای شورای عالی انقلاب فرهنگی همان سیاسیون هستند که هر چند سال هم تغییر می‌کنند، پس این هم متأثر از آن است، شاید سازوکار درستی دیده نشده است.

** طبق قانون عفاف و حجاب دستگاه‌ها موظفند هر شش ماه یک بار گزارش عملکرد خود را به شورای عالی انقلاب فرهنگی ارائه دهند و طبیعتاً انتظار می‌رود این شورا از دستگاه‌ها مطالبه داشته باشد و شاید یکی از دلایل قصور دستگاه‌ها همین عدم‌مطالبه شورای عالی انقلاب فرهنگی از آن‌ها باشد. اینطور نیست؟
بله همین طور است. همانطور که عرض کردم رئیس شورای انقلاب فرهنگی رئیس‌جمهور است و اگر رئیس‌جمهوری به حجاب و عفاف اعتقاد نداشته باشد و این بحث را دستاویزی برای جلب آرای دختران و زنان قرار دهد، طبیعی است که این موضوع نادیده گرفته می‌شود، بنابراین می‌توان گفت متولیان امر اراده جدی برای اجرای موضوع نداشته‌اند، والا از نگاه کارشناسان اگر خود این موضوع مورد توجه قرار می‌گرفت، ما در این جایگاه از وضعیت پوشش قرار نگرفته بودیم، امروز با یک شیب فوق‌العاده نزولی در حوزه عفاف و حجاب مواجهیم.
در مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی برای گسترش عفاف و حجاب برای ۲۶ دستگاه تکالیفی تعیین شده است، اما عموم جامعه تصور می‌کنند این قانون تنها برای نیروی انتظامی تکلیف معین کرده است. آیا سازمان بسیج هم در این رابطه وظایفی دارد؟
دستگاه‌ها و نهاد‌های مختلفی در حوزه عفاف و حجاب فعالیت می‌کردند. یکی از این دستگاه‌ها ناجا بود و همه نیروی انتظامی را در نوک موضوع مسئله حجاب و عفاف می‌دانستند. درباره بسیج هم نه از باب اینکه من مسئولیت بخشی از سازمان بسیج را عهده‌دار هستم، اما واقعاً بسیج سال‌های سال است موضوع عفاف و حجاب را در دستور کار دارد و در پایگاه‌های مقاومت این موضوع دنبال می‌شود، اما ما تنها بودیم! کار فرهنگی، بینشی و اعتقادی باید بر یک ساختار منسجم سوار شود و نهاد‌هایی که در این زمینه مسئولیت دارند، باید در یک هم‌افزایی و انسجام در کنار یکدیگر قرار گیرند و قطعات این جورچین را تکمیل کنند. اگر هر کدام از قطعات عملکرد درست خود را نداشته باشند و در جای خود قرار نگیرند، تصویر نهایی ایجاد نمی‌شود. بحث فعالیت فرهنگی هم به همین شکل است. ما حس می‌کنیم اگر یک موضوع بینشی و دینی مطرح می‌شود، صرفاً نهاد‌های دینی موظف به انجام آن هستند، در حالی که بحث‌های بینشی و دینی می‌تواند بر ساختار‌های فرهنگی و اعتقادی بنشیند و با هم‌افزایی آن‌ها خروجی نهایی را به دست آورد که این اتفاق نیفتاد! یا نهاد‌های دینی در موضوع عفاف و حجاب کار می‌کردند و نهاد‌های فرهنگی کمتر ورود پیدا می‌کردند یا اگر نهاد‌های فرهنگی بودند که می‌خواستند این کار را انجام دهند، برخی نهاد‌های دینی آن را برنمی‌تافتند. این هم‌افزایی ایجاد نشد و ما به شرایط امروز رسیدیم. در عملیات مواجهه با بدحجابی نیروی انتظامی نوک پیکان بود و آن هم با عملیات سلبی!

** در صورتی که از بین وظایف نیروی انتظامی در مصوبه ۴۲۷ شورای عالی انقلاب فرهنگی تمامی وظایف ایجابی است و تنها
دو مورد سلولی وجود دارد که یکی از آن‌ها هم گشت ارشاد است که به نظر می‌رسد در شرایط کنونی جامعه کارکرد خود را از دست داده است، نظر شما در این باره چیست. آیا امروز گشت ارشاد می‌تواند مانند گذشته در حوزه عفاف و حجاب مؤثر واقع شود یا باید در این حوزه بازنگری کنیم؟
برای آنکه قانون اجرایی شود، جامعه‌پذیری و مقبولیت مردم یک نکته اساسی است. هر قانونی حتی اگر درست و بجا و مبتنی بر واقعیات و نیاز‌های مردم باشد، اما مردم آن را نپذیرند، نمی‌توان آن را اجرایی کرد! ممکن است بفرمایید مگر می‌شود مردم نیازشان را متوجه نباشند؟ باید بگوییم بله یک وقت‌هایی می‌شود!

** چرا؟
همین نیاز کاذبی که رسانه‌های معاند برای زنان و جوانان ما ایجاد می‌کنند، این‌ها خودش نیاز واقعی نیست، اما مردم مطالبه نیاز دارند و ممکن است نیاز واقعی آن‌ها را وارونه جلوه دهند و برای مسائل واقعی و جدی خود اصلاً احساس نیاز نکنند! لذا قانونی می‌تواند در جامعه‌ای ساری و جاری شود که آحاد مردم نسبت به آن اقبال داشته باشند و آن را بپذیرند. متأسفانه در این زمینه ضمن آنکه صرفاً اقدامات سلبی در موضوع حجاب و عفاف انجام شده است، هیچ‌گاه نهاد‌ها و دستگاه‌های فرهنگی ما به درستی پای کار نیامده‌اند. وزارت ارشاد، اما در دولت‌های مختلف با نگاه‌های خاص فرهنگی که هر دولتی داشته، در برهه‌هایی موجب شده تا فرهنگ به سمت ابتذال برود. در حال حاضر شما ببینید سریال‌های نمایش خانگی چه وضعیتی دارد؛ چه به لحاظ ساختار و داستان و چه به لحاظ نوع پوششی که بازیگران در این سریال‌ها دارند.

** بین آنچه در صداوسیما به صورت رسمی پخش می‌شود و آنچه در سریال‌های شبکه خانگی که آن هم تأیید وزارت ارشاد را دارد، پخش می‌شود، تضادی وجود دارد که نوجوان ما را دچار یک دوگانگی می‌کند که کدام یک از این رفتار‌ها درست است و اگر این پوشش مشکل دارد چرا در سریال شبکه خانگی به این صورت نشان داده می‌شود. نظر شما در این رابطه چیست؟
بله همین طور است، علاوه بر این آموزش و پرورش ما هم قصور کرده است. اگر شما کتب آموزشی مدارس را ملاحظه بفرمایید، می‌بینید که نماد‌های ارزشی رفته‌رفته رو به حذف شدن بودند یا حتی بحث‌های پوشش و اعتقادی رو به افول گذاشته شد و متأسفانه کم‌توجهی مربیان و معلمان نسبت به مسئله عفاف و حجاب را شاهد هستیم. این موضوعات کمتر از سوی معلمان و مربیان به دانش‌آموزان بیان می‌شود. وزارت ارشاد، بخش‌های فرهنگی، سازمان تبلیغات، صدا‌وسیما، وزارت ورزش و جوانان و وزارت گردشگری تمام این‌ها نقش‌های فرهنگی دارند و ما شاهد آن هستیم که در حوزه‌های فرهنگی و فضاسازی کم‌کاری کرده‌اند. به طور مثال در حوزه گردشگری در حال حاضر شاهد برخی رفتار‌های ناهنجار در اماکن گردشگری هستیم، این در حالی است که وزارت گردشگری باید برنامه‌ریزی داشته باشد تا فضا را به شکلی ایجاد کند که هم کار فرهنگی انجام شود و هم رفتار‌های ناهنجار در چنین فضا‌هایی اتفاق نیفتد؛ بنابراین می‌بینید که با تحقیق در موضوعات با واکاوی وظایف دستگاه‌ها و نهاد‌های فرهنگی از آموزش و پرورش گرفته تا وزارت ارشاد و سایر دستگاه‌ها می‌توانیم متوجه ضرورت تصویب مصوبه ۴۲۷ شورای عالی انقلاب فرهنگی بشویم و اینکه اگر اجرایی شده بود، شاهد شرایط کنونی جامعه نبودیم یا بخش عمده‌ای از وظایف در حوزه عفاف و حجاب به وزارت صنعت، معدن و تجارت بازمی‌گردد، چراکه این سازمان مسئول حوزه تولید البسه و مد و پوشاک است، اما کم‌کاری‌های صورت‌گرفته در این حوزه موجب شده است ما با بحران بدحجابی مواجه شویم.

** پس بحران امروز در حوزه عفاف و حجاب را ناشی از همین کم‌کاری‌ها می‌دانید؟
بله، این موضوع جدی گرفته نشد و به تعبیر بهتر، اراده‌ای برای انجام مطالبات مطرح‌شده در قانون بستر شفاف حجاب وجود نداشت و ما گرفتار فضا‌های سیاسی شدیم. وقتی امر مهمی مورد بی‌توجهی قرار می‌گیرد، به مرور زمان به یک ناهنجاری تبدیل می‌شود که برای از بین بردن این ناهنجاری باید عده زیادی وقت بگذارند و هزینه‌های زیادی صرف شود تا تازه بخواهیم به وضعیت سال‌های گذشته برسیم نه به یک وضعیت ارتقایافته!

** خانم بیابانی آیا از نسل امروز باید قطع امید کنیم و نمی‌توانیم آن‌ها را به ریل انقلاب بازگردانیم؟
ما نیازمند کار فرهنگی درست و برنامه‌ریزی‌شده هستیم. به طور نمونه سرود «سلام فرمانده» نشان داد این قابلیت در بین کودکان ما وجود دارد که پای نظام و اسلام بیایند و خالی از تفکرات و بینش الهی نشده‌اند و همچنان ما این قدرت فرهنگی و انسجام را داریم، فقط باید در حوزه‌های فرهنگی و هنری برنامه‌ریزی و کار کنیم.

جوان