تعزیه، یک آئین و سنت است که سینه به سینه به نسل‌های بعد منتقل شده؛ ولی در حال زوال است/ تعزیه از قبل از اسلام و مرگ سیاوش تاریخ دارد
اصغر زیبایی‌نژاد کارشناس سینما، تاتر، مدرس، مشاور، نویسنده، بازیگر و کارگردان شیرزای در حاشیه برگزاری تعزیه ظهر عاشورا که به همت پایگاه مقاومت و کانون فرهنگی سیدالشهدا شیراز در محله احمدآباد برگزار شد، در گفت‌وگو با خبرنگار بسیج اظهار داشت: تعزیه یکی از آئین‌های بسیار کهن این مرز و بوم است که به زمان سیاوش و قبل از اسلام بر‌می‌گردد و در فرهنگ ما ایرانیان بوده که سوگ سیاوش را به این وسیله گرامی می‌داشته؛ تا با آمدن اسلام، با این دین عجین شده، به حدی که حتی قسمت‌هایی از سوگ سیاوش هم در تعزیه‌های عاشورایی یکی شده و تا به امروز این هنر آئینی ادامه دارد.
وی با بیان اینکه داستان‌های تعزیه بیشتر به عاشورا و شهادت امام حسین(ع) و دیگر اهل‌بیت حاضر در کربلا می‌پردازد و همه با این داستان آشنا هستند، تصریح کرد: همه مردم اتفاقات قبل و بعد از عاشورا، از زمان شکستن احرام برای حفظ قداست کعبه، تا بعد از آن را از طریق مقتل‌های مختلف می‌دانند که باز هم باعث گریه مردم می‌شود، و بر همین اساس تعزیه‌ها نوشته شده‌اند.
این کارشناس سینما با اشاره به دو نوع تعزیه شادی‌آفرین و سوگواره، باتاکید بر اینکه در ایام محرم و صفر فقط تعزیه‌های سوگ به اجرا در می‌آید، ادامه داد: از دیرباز در کل ایران گروه‌های تعزیه وجود داشته و در استان فارس هم گروه‌های تعزیه بسیار خوبی داریم که در کل کشور، جزء شاخصه‌های تعزیه‌خوانی و با قدمت‌ترین هستیم.
این بازیگر و کارگردان شیرزای، نداشتن یک جای همیشگی همچون خیمه‌گاهی مثل تعزیه نواب را یکی از مشکلات تعزیه در فارس عنوان کرد و افزود: این مشکلات که در استان‌ها و شهرستان‌ها با آن مواجه هستیم، باعث شده که تعزیه در تهران خیلی جدی‌تر گرفته شود و نیاز است که حمایت از تعزیه باید بیشتر باشد، چرا که گوشه‌ها و دستگاه‌هایی که در تعزیه خوانده می‌شود، سینه به سینه در حال قطع شدن است و نسل‌های جدید مثل قبل نمی‌توانند آن را حفظ و حراست
این مدرس، مشاور، نویسنده تاتر و سینما با اشاره به اینکه تعزیه، یک آئین و سنت است که سینه به سینه به فرزندان، یا به وسیله علاقه‌مندان به نسل‌های بعد منتقل می‌شود، تصریح کرد: یکی از گروه‌های قدر تعزیه در استان فارس، تعزیه حیدرپور است که نسل هفتم را در حال آموزش است و تعزیه‌‌خوان‌های خوبی هستند.
زیبایی‌نژاد گفت: واقعیت این است که بخش‌هایی در فرهنگ ما به دلیل گریه گرفتن بیش از اندازه از مخاطب، حتی تحریف هم شده، همچون تحریف در نوحه‌ها؛ پس برای حفظ سینه به سینه این متن‌ها، باید دقت بیشتری داشته باشیم و نسخه‌های اصیل‌تر را یافته و در حفظ آن کوشا باشیم، همانطور که هرساله شاهد افت و خیزهای بیشتری در این حوزه هستیم.
وی با تاکید بر اینکه نگهداری تعزیه، و در مجموع، کارهای آئینی و سنتی چون کارهای موزه‌ای است، نیاز به هزینه گزاف دارد، ادامه داد: مثلا تاتر شکسپیر تماشاخانه مخصوص دارد و در آن، هنوز کار انجام می‌شود، تعزیه هم به نظر من مورد ستایش بزرگان عالم هنر قرار گرفته و در صورتی که مکانی اینچنینی داشته باشد، حتی میتواند به یکی از مراکز گردشگری تبدیل شده و گردشگر جذب کند.
این مدرس تاتر با یادآوری اینکه نسل ما در میدان‌های تعزیه بزرگ شده و مادران ما با اشک‌هایشان ما را شیر داده‌اند، تصریح کرد: تعزیه‌ها می‌توانند همچون آئین‌های دیگر، عزاداری و آشنایی با فرهنگ و سیره عاشورا را قوام بیشتری دهد، و حتی تعزیه یک ویژگی خاصی نسبت به دیگر آئین‌های عزاداری همچون علم‌گردانی یا زنجیرزنی دارد و آن، این است که به وقایع می‌پردازد و خون حسین‌بن‌علی را همچنان جریان‌دارتر و پررنگ و رو تر داشته باشیم.
این نویسنده و بازیگر تاتر و سینما با اشاره به گذشت زمان زیاد از تعزیه و دانستن داستان تعزیه در طول دوران مختلف، باز هم مخاطب خود را دارد و همین امشب بیش از 700 نفر اینجا جمعند تا این تعزیه را تماشا کنند، جمعیتی که حتی در مراسم شادی‌آور این تجمع کمتر دیده می‌شود؛ و تعزیه، اولین اجتماعی است که همه زیر بیرق امام حسین(ع) یک خانواده‌اند؛ و این مسئله، یک پیام خوب برای ما دارد؛ و آن، این است که خون حسین‌بن علی، علاوه بر اینکه خودش را نگه داشته، باعث پیوند دلها هم می‌شود و نمی‌گذارد ایران از هم گسسته شود؛ با تعزیه، شیعیان همدیگر را پیدا می‌کنند و به واسطه همین عزاداری‌‌ها و تعزیت‌ها، اسلام بقا می‌یابد.
این کارشناس و مشاور تاتر و سینما، با اشاره به اینکه تعزیه یا تعزیت‌ها را در آئین مسیحیت هم دیده می‌شود که در تعزیت مسیح(ع) نمایش‌هایی را به صورت آئین در می‌آورند و سالیانه در کلیساها انجام می‌شود و هنوز هم بر مصائب مسیح گریسته می‌شود؛ اگرچه این روزها نمایش‌ها کمتر شده است؛ ادامه داد: تعزیه هنوز با همان شور روز نخست به کارش ادامه می‌دهد و این، جای شگفتی دارد.
این بازیگر و کارگردان شیرازی با اشاره به اینکه در قدیم و تا همین دو دهه پیش، تعزیه بانی داشت اما امروز تعزیه بانیانش را از دست داده است، افزود: زیبایی قضیه به همین بود که در همه وضعیت‌هایی که سوگ وجود دارد، مثلا در رحلت‌های ائمه(ع) تعزیه وجود دارد و در خانه‌های اشراف قدیم از نظر مالی حمایت از تعزیه می‌شد و از آن زمان تاکنون در منازل مختلفو محلات قدیمی سینه به سینه این آئین حفظ شده است.
این کارشناس هنری و تاتر با بیان اینکه تعزیه تبدیل به یک آئین و سنت شده و تغییراتی که نسبت به نسل‌ها وجود دارد، در این آئین از بین رفته، تاکید کرد: ما ضرورت استفاده از تکنولوژی را که دائما در حال تغییر و پیشرفت است نمی‌توانیم نادیده بگیریم چرا که نسل‌های جوان روزانه با مدیاهای مختلف و به‌روز د رارتباط هستند و ازآنجا که در تعزیه بر خلاف پیشرفت زمانه، جنبه‌های نمایشی‌اش روز به روز کمتر می‌شود و ما از آن کودکی که با مدیا سر و کار دارد، نمی‌توانیم توقع داشته باشیم که با تخیل صرف با تعزیه ارتباط برقرار کند.
وی با اشاره به زبان تعزیه که شعر است، افزود: متاسفانه نسل جدید ما هیچ ارتباطی با شعر ندارد؛ نسل قبل پیوند عمیقی با شعر داشته، اما نسل جدید با شعر کلاسیک ارتباطی ندارد، شاید با شعر نو و سپید کمی ارتباط بگیرد؛ اما در مجموع نیاز به بازنگری محتوایی و آوایی در تعزیه است.
زیبایی‌نژاد با اشاره به تحریف‌هایی که در متون تعزیه و نوحه‌ها وارد شده برای گرفتن اشک از مستمع و اشاراتی که مقام معظم رهبری در این مورد داشتند، تصریح کرد: متون تعزیه بیش از هفت نسل است که منتقل شده و متون اولیه دیگر انسان امروز را جذب نمی‌کند؛ اگر چیزی باعث شده که دو سه ساعت مردم پای تعزیه بنشینند، جذابیت دراماتیک نیست، بلکه خون حسین‌بن‌علی است.
وی با بیان اینکه تماشاگر امروز ما خیلی جلوتر از فردی است که صدسال پیش می‌زیسته، بر بازنگری متون و اجرای تعزیه تاکید کرد و افزود: نقشی که تعزیه میتواند در انتقال مفاهیم عاشورا داشته باشد، حتی منبر هم نمی‌تواند داشته باشد.
زیبایی‌نژاد با بیان اینکه اصحاب فرهنگ و هنر کارشان را خوب بلد نیستند، تاکید کرد: این افراد باید جوانان و نوجوانان را جذب کنند و وقتی نسل جدیدمان را نتوانستیم جذب کنیم، دیگران جذب می‌کنند و با خود می‌برند.
وی با اشاره به فرمایشات مقام معظم رهبری مبنی بر شبیخون فرهنگی، گفت: بعد از 22 سال ما امروز معنای این شبیخون را درک می‌کنیم.
انتهای پیام/
