آیین‌های ماه رمضان در هرمزگان
ماه مبارک رمضان ماهی متفاوت و با برکات بسیاری است، ماهی است که علاوه بر اینکه فضیلت‌های بسیاری در آن نهفته است، زیبایی‌هایی دارد که از چشم هیچ‌کس پوشیده نمی‌ماند.
ماه رمضان بین هرمزگانی‌ها از قداست و جایگاه ویژه‌ای برخوردار است و مردم این استان برای آن حرمت قائلندآنها یک روز مانده به ماه رمضان به استقبال این ماه می‌روند و روزه پیشواز می‌گیرند. هرمزگانی‌ها در گذشته آداب و رسوم خاصی برای این ماه داشتند که اکنون به‌دلیل تغییر سبک زندگی منسوخ و کم‌رنگ شده‌اند.
«گم‌گم سحری»
گم‌گم سحری از آیین‌های ویژه ماه رمضان در هرمزگان بود. این اسم از صدای طبلی گرفته شده که شباهنگام طبل‌چی‌ها در کوچه‌ها راه می‌افتادند و بر آنها می‌کوبیدند تا مردم را برای گرفتن روزه بیدار کنند. طبل‌چی‌ها در پایان ماه رمضان در خانه اهالی را می‌کوبیدند و عیدی طلب می‌کردند.
آیین «سحر و سحر شد» هم از رسم‌های بیدارباش در هرمزگان بوده است. این رسم را شهروندان و مردم عادی انجام می‌دادند. هر کسی زودتر از خواب بیدار می‌شد به میان کوچه می‌رفت و در خانه همسایگان را می‌کوبید و می‌گفت: «سحر و سحر شد»! این رسم هنوز در برخی نقاط شهرستان جاسک پابرجاست.
«مناجات‌خوانی»
مناجات‌خوانی» نیز از ویژه برنامه‌های سحری در هرمزگان بود. در این رسم افرادی یک ساعت قبل از اذان صبح به بالای پشت‌بام خانه‌ها، حسینیه‌ها یا مسجدها می‌رفتند و با صدای خوش و رسا مناجات می‌خواندند و مردم را بیدار می‌کردند.
« لب‌گشودن»
«لب گشودن» اصطلاحی است که هرمزگانی‌ها به افطار و روزه بازکردن می‌گویند. هرمزگانی‌ها عادت دارند روزه خود را با استکانی آب گرم، نمک، خرما، چای یا شیرداغ، حلوای خانگی، نان سوراغ و مهیاوه با تخم‌مرغ و همچنین نان کلوچه زعفرانی، نان کماچ و گرده که نوعی نان شیرینی سنتی جنوب است، باز کنند. خوردن شله‌زرد، شیربرنج، فرنی، رنگینک، زولبیا، بامیه، دشو (برنجی که با شیره خرما پخته می‌شود)، رولت خرما و همچنین حلیم، هریسه با ماهی و آش بین آنها رایج است. در مسجدها و حسینیه‌های محل نیز سفره‌های افطاری ساده پهن است و روزه‌داران بعد از اقامه نماز مغرب و عشا به صورت جماعت، سر یک سفره و در کنار یکدیگر با یاد و نام خدا و خواندن دعای افطاری را می‌خوانند، سپس روزه خود را می‌گشایند. مردم هرمزگان طبق اعتقاد و عادت دیرین و به رسم یک سنت حسنه، مقداری از غذای سفره افطاری خود را برای فامیل و همسایگان نیز می‌برند تا غذا گواراتر و پربرکت‌تر شود.
«نماز تراویح»
از دیگر آیین‌های ماه مبارک رمضان در هرمزگان، اقامه نماز تراویح است که ویژه اهل سنت بوده و روزه‌داران از ابتدا تا انتهای این ماه مبارک هر شب بعد از عشاء آن را به صورت جماعت و در مسجد به‌جا می‌آورند. اهل سنت رسم دارند هر شب یک جزء قرآن را بین این نمازها تلاوت کنند تا در پایان ماه رمضان، قرآن ختم شود
«آیین گِرگشو»
مراسم گِرگشو (گره‌گشا) از دیگر آیین‌های ویژه ماه رمضان هرمزگان به‌ویژه روستاهای عرب‌نشین پارسیان است که در شب پانزدهم رمضان و همزمان با شب میلاد امام حسن مجتبی (ع) برگزار می‌شود. در این مراسم کودکان با در دست داشتن سبد یا کیسه در خانه‌ها می‌روند و خوراکی طلب می‌کنند. این مراسم در نیمه‌شعبان نیز در برخی از مناطق شهری و روستایی هرمزگان برگزار و در جاهای مختلف استان به آن «آدرگیزگردانی»، «آربیزگردانی»، «هاردگیز گردانی» و «حق لیلی» می‌گویند.
«زنده نگه‌داشتن یاد درگذشتگان»
مردم هرمزگان به‌ویژه شهرستان میناب طبق رسم دیرین خود برای آرامش روح درگذشتگان و زنده نگه‌داشتن یاد و خاطره آنان از شب بیست و یکم تا پایان ماه مبارک رمضان به مدت ۹ شب، مراسم ختم و یادبود همراه با جزءخوانی قرآن و افطاری می‌گیرند و از نزدیکان و فامیل برای فاتحه‌خوانی و صرف افطاری دعوت می‌کنند که به این آیین «عید مردگانی» می‌گویند.
در این آیین، خانواده‌ها چند قاری را چند ساعت مانده به اذان مغرب به منزل خود دعوت می‌کنند و قاریان هر یک، جزیی از قرآن را به نیت ثواب برای روح اموات آن مجلس تلاوت می‌کنند.
این رسم در سال دو بار، یکی در دهه آخر ماه مبارک رمضان و دیگری ماه ذی‌الحجه برگزار می‌شود که نوعی گرامیداشت یاد و خاطره درگذشتگان است.
«دعای 100 بند»
دعای جوشن کبیر که در هرمزگان به «دعای 100 بند» معروف است همزمان با شب‌های قدر ماه مبارک رمضان قرائت می‌شود. مردم هرمزگان در این شب‌ها به مسجدها، امامزاده‌ها و حسینیه‌ها می‌روند. در شب‌های ضربت خوردن و شهادت حضرت علی (ع) نیز آیین‌های سوگواری و مرثیه‌سرایی شهادت مولای متقیان در جای جای استان هرمزگان برگزار می‌شود.
«سَر روزه در هرمزگان»
مردم هرمزگان به زکات فطریه «سَر روزه» می‌گویند. آنها در عصر آخرین روز ماه مبارک رمضان و قبل از اذان مغرب، «سَر روزه» تک‌تک خانواده خود را جدا می‌کنند و کنار می‌گذارند تا در روز عید فطر بعد از نماز به افراد نیازمند بدهند. آنها بر این عقیده هستند که نباید در آخرین روز ماه مبارک رمضان، افرادی غیر از خانواده خودشان در خانه باشد، چراکه سرروزه (فطریه) برگردنشان می‌افتد و بر صاحب خانه واجب است آن را بپردازد.
به همین خاطر افراد در آن روز به خانه یکدیگر نمی‌روند یا بعد از نماز مغرب و عشا می‌روند. در روز عید فطر بیشتر خانواده‌ها لباس نو می‌پوشند و به دید و بازدید می‌روند. در این روز در جزیره قشم اعضای خانواده دورهم جمع می‌شوند، سفره پهن و از مهمانان نمازگزار پذیرایی می‌کنند.
مردم هرمزگان همچنین بعد از اقامه نماز عیدفطر، راهی گورستان‌ها می‌شوند و به یاد اموات خود، قرآن و فاتحه می‌خوانند و عید را به آنها تبریک می‌گویند.
