به مناسبت روز جهانی شیر مادر ؛ شیر مادر، معجزه ای برای رشد جسمی و سلامت روحی نوزاد / مادران شیرده، کمتر دچار افسردگی پس زایمان و نازایی ثانویه می شوند

به گزارش سرویس خبری بسیج جامعه زنان خبرگزاری بسیج- - ازآذربایجان شرقی: دکتر بهناز صادق زاده اسکوئی،استادیار دانشگاه علوم پزشکی تبریز : شیر مادر عالیترین غذا برای نوزاد است و این ویژگی از دیدگاه های مختلف به شیر مادر نسبت داده شده است که در ادامه به مهمترین آنها اشاره میکنم.
با شیر دادن: غده هیپوفیز، هورمون هایی را ترشح می کند که رشد و تکامل و سلامت جسم و روان نوزاد را تضمین می کند. تحقیقات مختلف نشان داده است که بیش از ۹۵ درصد مادران به اندازه نیاز تغذیه ای نوزاد خود شیر تولید می کنند پس نگرانی برخی از مادران از اینکه مبادا شیرشان برای نوزادشان کفایت نمی کند کاملا بی مورد است و توصیه ما همواره شیردهی مستمر بوده است به خصوص شیری که در روزهای اول پس از زایمان تولید می شود و آغوز نام دارد.

ترکیب شیر مادر بصورت پیوسته و متناسب با رشد کودک و تغییر وضعیت جسمانی و نیازهای اوتغییر می کند. حتی در طی شبانه روز هم ترکیبات آن یکسان نیست بطوریکه میزان چربی آن هنگام صبح که نوزاد گرسنه تر هست، بیشتر می شود.
زمان شیردهی با درآغوش گرفته شدن نوزاد توسط مادر و نوازش و محبت کردن، تاثیر شگرفی بر روح و روان نوزاد دارد. از طرفی نوزاد با شنیدن صدای قلب مادر به اطمینان خاطر و رضایت درونی دست می یابد. که این آرامش دوطرفه است یعنی در لحظات شیردهی، مادر هم به این سطح از آرامش دست پیدا میکند.
اگر بخواهم از نقطه نظر علمی به اهمیت شیرمادر در رشد کودک بپردازم، لازم است گریزی بزنم به ترکیباتی که در این ماده غدایی ارزشمند وجود دارد.
شير مادر، بيشترين مقدار لاکتوز را نسبت به شیرهای حیوانی دارد که منبع مهم انرژي محسوب می شود. شيرهاي حيواني پروتئين بيشتري نسبت به شير مادر دارند اما چون کلیه های نوزاد انسان قادر به هضم آن نیست لذا دفع آن مشکل ساز خواهد بود. قسمت اعظم پروتئين شير گاو کازئين است که در معده شيرخوار دلمه سفت غيرقابل هضمي ايجاد مي کند .اما کازئين شير مادر کمتر بوده و پروتئين عمده شیر مادر، آلفا لاکتالبومين است و دلمه نرم تري ايجاد کرده و هضم آن آسان تر است. پروتئين هاي شير مادر از لحاظ توازن اسيدهاي آمينه بسيار مطلوب بوده و دقيقاً مطابق نيازهاي رشدي شيرخوار مي باشند، در حالي که شير هاي حيواني برخي از اسيدهاي آمينه را به مقدار زياد و برخي ديگر را به مقدار ناکافي دارند.
شير غليظ زرد رنگي که پستان ها در ۳-۲ روز اول پس از زايمان توليد مي کنند، کلستروم (آغوز يا ماک)، نامیده می شود که در مقايسه با شيري که بعدا توليد مي شود داراي مقدار بيشتري پروتئين، چربي کمتر، ويتامين هاي محلول در چربي و برخي مواد معدني مثل سديم، روي، لاکتوز و ويتامين هاي محلول در آب است. کلستروم بعلت بالا بودن ميزان کاروتن آن زرد رنگ است و در مقايسه با شير کامل ميزان پروتئين بيشتر و قند کمتر داشته و از نظر املاح هم غلظت سديم، پتاسيم و کلر آن بيشتر است .چند روز بعد از زايمان که شير جريان پيدا کرد ترکيب آغوز تغيير کرده و شير رسيده (Mature Milk) توليد مي شود. شيري که در ابتداي هر وعده تغذيه با شير مادر ترشح مي شود Fore milk نام دارد که حاوي مقادير زيادي پروتئين، لاکتوز و آب مي باشد و اغلب بي رنگ و همچنين آبکي به نظر مي رسد و ممکن است مادر نگران شده و شير خود را رقيق تصور کند .اما به تدريج که شيرخوار به مکيدن ادامه مي دهد Hind Milk ترشح مي شود که چربي آن سه برابر بيش از Fore milk و غني از انرژي و سفيد رنگ است.

ترکيبات محلول ضد عفونت موجود در شیر مادر شامل ايمونوگلوبولين ها (IgA, IgM, IgG)،ليزوزويم و ساير آنزيم ها،لاکتوفرين و فاکتور بيفيدوس و ساير مواد تنظيم کننده سيستم ايمني هستند.عوامل سلولي شامل ماکروفاژها (که حاوي IgA، ليزوزيم ها و لاکتوفرين هستند)لنفوسيت ها، گرانولوسيت ها، نوتروفيل ها و سلول هاي اپي تليال مي شوند.عوامل ضد عفونت موجود در شير مادر، شيرخوار را در برابر بسياري از بيماري ها محافظت مي کند. اين عوامل در ساير شيرها وجود ندارند يا غيرفعال هستند.
پروتئين هاي مهم شير مادر که در پيشگيري از عفونت ها نقش دارند عبارتند ازليزوزيم، لاکتوفرين و ايمونوگلوبولين IgA.ايمونوگلوبولين IgA پرزهاي روده (villi) را پوشانده و از ورود باکتري ها و ويروس ها به بافت جلوگيري مي کنند.غلظت IgA در کلستروم در بالاترين حدّ است و لذا مصرف کلستروم در پيشگيري از عفونت ها اهميت دارد. غلظت IgA شير، در دومين سال زندگي طفل مجدداً افزايش مي يابد.لاکتوفرين موجود در شير مادر با آهن متصل شده و از رشد باکتري هائي که به آهن نياز دارند پيشگيري مي کند.ليزوزيم کشنده باکتري هاست. غلظت ليزوزويم و لاکتوفرين نيز مشابه IgA در مراحل بعدي شيردهي افزايش مي يابد.ساير عوامل ضد عفونت شير مادر عبارتند از:گلبول هاي سفيد شامل ماکروفاژها که ميکروب ها را مي بلعند و لنفوسيت ها که آنتي بادي ها را مي سازند.شير مادر حاوي فاکتور بيفيدوس است که موجب رشد لاکتوباسيلوس بيفيدوس شده و با اسيدي کردن محيط روده از رشد ميکروب هاي بيماري زا پيشگيري و بوي ماست را در مدفوع شيرخوار ايجاد مي کند. اين بو با بوي مدفوع شيرخواراني که از شير مصنوعي استفاده مي کنند متفاوت است.
اما تا اینجا فقط در رابطه با منافع شیرمادر برای نوزاد سخن گفتیم. اما آیا فرایند شیردهی برای مادر هم سودی دارد یا خیر که در ادامه به چند مورد اشاره خواهم کرد.
مطالعات اخیر ثابت کرده اند مادری که به فرزند خود شیر می دهد در مقایسه با مادری که تغذیه ای غیر از شیرمادر را در پیش گرفته است، خطر کمتری برای ابتلا به افسردگی پس از زایمان دارد. بعلاوه این زنان خطر بسیار کمتری برای ابتلا به بیماری های پستانی از جمله بدخیمی های پستان را دارند. از این گذشته ارگانهای تناسلی برای حاملگی بعدی آماده تر از زنان دیگر است، پس خطر نازایی ثانویه در این زنان به مراتب کمتر است.