پشت پرده داده‌های غلط برای آمارسازی جمعیتی
به گزارش سرویس خبری بسیج جامعه زنان-محمدجواد محمودی، رئیس مؤسسه تحقیقات جمعیت در این باره می‌گوید: «برای پیش‌بینی و برآورد جمعیت یک کشور عدد جمعیت حاصل از سرشماری به عنوان پایه سالانه، عدد نرخ باروری و همچنین میزان امید به زندگی در آن کشور لازم است تا بتوان میزان جمعیت در سال‌های بعد را به درستی و نزدیک به واقعیت تخمین زد.»
طبق توضیحات وی جمعیت ایران بر مبنای سرشماری جمعیت سال ۱۳۹۵ حدود ۷۹میلیون نفر بوده است که بر اساس این پایه جمعیت ۷۹میلیونی و نرخ باروری ۶ /۱ درصد و عدد امید به زندگی ۷۶ سال در ایران، جمعیت کشور در سال جاری حدود ۸۶میلیون نفر برآورد می‌شود، این در حالی است که برخی مؤسسات خارجی وابسته به سازمان ملل جمعیت ایران را حدود ۹۱میلیون نفر اعلام کرده‌اند. علاوه بر این در چند سال اخیر حدوداً سالی ۶۰۰هزار نفر به جمعیت ما اضافه شده است، اگر همین تعداد را از سال ۱۳۹۵ تا ۱۴۰۳ سالانه به جمعیت بیفزاییم، نهایتاً جمعیت ما ۸۶میلیون نفر می‌شود.
آنطور که محمودی می‌گوید در مقایسه جمعیت سال‌های مختلف اعلامی از سوی سازمان ملل، با اطلاعات مرکز آمار کشور تفاوت میان اعداد از سال ۲۰۱۰ تا سال ۲۰۱۸ خیلی کم و در حد چندصدهزار نفر است، اما از سال۲۰۱۸ نرخ باروری کشور ما ۱۵ /۲ اعلام می‌شود و همین عدد مبنای محاسبات سازمان ملل قرار می‌گیرد. این در حالی است که در سال۲۰۱۶ همزمان با سرشماری سال ۱۳۹۵ مرکز آمار نرخ باروری را ۰۱/ ۲ اعلام کرده بود.
وی تأکید می‌کند: «پس از اعتراض مؤسسه تحقیقات جمعیت و ارسال نامه به سازمان ملل این نرخ اصلاح شد و خود سازمان ملل در سال۲۰۲۲ نرخ باروری را ۷۷/ ۱ اعلام کرد، اما تا پیش از آن همواره به اشتباه نرخ باروری در ایران بالای ۲ در نظر گرفته می‌شد، از این رو سازمان ملل عدد ۹۱میلیون نفر را برای سال۱۴۰۲ اعلام کرده است، در حالی که مرکز آمار ایران جمعیت کشور را ۸۵میلیون نفر برآورد می‌کند.»
رئیس مؤسسه تحقیقاتی جمعیت کشور علت این تفاوت در آمار را اعلام عدد نادرست ۱۵/ ۲ به عنوان نرخ باروری در سال۲۰۱۵ می‌داند و معتقد است این عدد اشتباه موجب شده است تخمین جمعیت در سال‌های آینده هم دچار خطا شود و عدد سال پایه هر سال مقداری بیشتر از واقعیت باشد و از سال۲۰۱۶ آمار سازمان ملل بین ۳ تا ۵میلیون نفر اختلاف داشته باشد. اصلاح عدد نرخ باروری در سال۲۰۲۲ هم به دلیل اینکه عدد سال پایه از سال ۱۳۹۵ دچار خطا بوده، نتوانسته است آمار درستی به دست بدهد. به عبارت دیگر عدد سال پایه ما در سال ۱۳۹۵ حدود ۷۹میلیون نفر بوده، اما ۸۳میلیون در نظر گرفته شده است.
از نگاه وی همین اشتباه موجب شده است با وجود اعلام نرخ باروری ۷۷/ ۱ در پی اعتراض ایران، آمار جمعیت ما با تفاوت ۶میلیون نفری از سوی سازمان ملل ۹۱میلیون نفر اعلام شود.
محمودی با اشاره به اینکه در سال۲۰۱۰ جمعیت ما حدود ۷۵میلیون نفر اعلام شده است، می‌افزاید: «نرخ باروری ما در آن سال هم ۷۹/ ۱ بود و رهبر معظم انقلاب در همان زمان نسبت به این وضعیت اعلام نگرانی کردند. حواشی به وجود آمده موجب شد در سال۲۰۱۲ اعلام کنند نرخ باروری کشور ما ۷۹/ ۱ نیست و ۸۹/ ۱ است و با این کار گزارش قبلی را رد کردند و گفتند به صورت خوش‌بینانه به جمعیت ۱۵۱میلیون نفر خواهیم رسید.»
با اعتراض به این نرخ باروری رقم‌های سازمان ملل تغییر کرد، اما در سال۲۰۱۹ دوباره نرخ باروری اشتباه ۱۵/ ۲ را به سازمان ملل اعلام می‌کنند و باز اعداد را تغییر می‌دهند. با وجود این آنطور که رئیس مؤسسه تحقیقاتی جمعیت کشور می‌گوید، اصلاح گزارش غلط نرخ باروری به سازمان ملل در نرخ باروری اعمال شد، اما اعداد محاسبه‌شده سال پایه را اصلاح نکردند، به همین دلیل نتایج غلط ادامه یافت. در واقع به جای عدد ۷۹میلیون نفر در سال ۱۳۹۵ عدد ۸۳میلیون را مبنای محاسبات قرار دادند که امروز جمعیت ایران را به اشتباه ۹۱میلیون اعلام کرده‌اند.
در حالی که روش‌های پیش‌بینی جمعیت از مبانی محکمی برخوردار است و فرضیات اشتباه و آمار‌های غلط از مجاری غیررسمی به سازمان ملل رسیده است، از این رو نسخه تجمیعی سازمان ملل نمی‌تواند ملاک عمل مسئولان قرار گیرد.
