کی-پاپ (K-Pop)، موسیقی پاپ کرهای است که به پدیدهای جهانی تبدیل شده است. این صنعت که در کنار سریالهای پرطرفدار کرهای (K-Drama) قرار دارد، با پرورش هنرمندان چندبعدی و تولیدات باکیفیت، امروز به عنوان یکی از مؤثرترین ابزارهای قدرت نرم کره در جهان شناخته میشود.
موج کرهای چگونه به ایران رسید؟
قوامی، با مرور خاطرات خود از دهه ۸۰ و ۹۰، به نخستین نشانههای نفوذ فرهنگ کرهای در ایران اشاره میکند: «دوران دبیرستان، دوستانم سریالهای کرهای مثل «جومونگ» را، بدون سانسور دنبال میکردند. حتی اگر خودمان اهل تماشا نبودیم، تعریف دیگران از داستانهای عاشقانه و جذابیتهای بصری، ما را هم کنجکاو میکرد.» به گفته او، این جذابیتها بهتدریج از سریالها به موسیقی و سبک زندگی گسترش یافت.
آزمون زبان کرهای در دانشگاهی معروف؛ نشانهای از تغییر ذائقه نسل نوجوان
قوامی، از تجربه شخصی خود از مواجهه با آزمون تاپیک زبان کرهای در دانشگاه علامه طباطبایی میگوید و از روزهایی که موج گرایش به کره به راه افتاد و البته روزبهروز بیشتر شد: «با تعجب دیدم دختران ۱۴ تا ۱۶ساله از شهرهای مختلف، با همراهی خانوادهها، برای دریافت مدرک معتبر زبان کرهای به تهران آمدهاند. برخی حتی فارسی را هم به روانی صحبت نمیکردند، اما کرهای را با اشتیاق یاد گرفته بودند! برای والدینشان هم گرفتن مدرک از یک دانشگاه معتبر برای تسلط بر زبانی غیر از زبان مادری یک ارزش و چهبسا افتخار بود. بگذریم که معمولاً یادگیری زبان انگلیسی بهعنوان زبان دوم مطرح است و این نشان میدهد کی-پاپ فقط یک سرگرمی نیست، بلکه به بخشی از هویت نوجوانان تبدیل شده است.»
جذابیتی که توجیه ندارد
«وقتی مشغول به کار در مدرسه شدم، متوجه شدم که چقدر موج کرهای گسترشیافته است و چقدر افراد، بهویژه نوجوانان، به یادگیری زبان کرهای علاقه دارند. با اینکه این زبان ممکن است خیلی فصیح و شیوا نباشد، اما جذابیت بالایی برایشان دارد و بالطبع وقتی فیلمهای کرهای را میبینند یا آهنگهایشان را گوش میدهند، با آن ارتباط برقرار میکنند و در نتیجه از آن زبان، قیافه، تیپ و استایلها خوششان میآید.» قوامی در ادامه این توضیحات میگوید: « متوجه شده بودم که چرا سریالهای کرهای تا این حد مورد استقبال نوجوانان قرار گرفتهاند و تحلیلهایی در این زمینه داشتم، اما با موسیقی کرهای (کی پاپ) در آن زمان آشنا نبودم و نمیدانستم چه اتفاقاتی در این عرصه در حال رخدادن است. باید به سراغ مصاحبه و گفتوگو با طرفداران کی_ پاپ در اینستاگرام میرفتم تا شناخت بیشتری پیدا کنم.»
کی-پاپ؛ فرهنگ یا ایدئولوژی؟
میهمان فارس در ادامه میگوید: « موج کرهای فقط محدود به سریال و موسیقی نیست، بلکه یک فرهنگ کامل است؛ فرهنگ کیپاپ فراتر از موسیقی، شامل سبک پوشش، ادبیات خاص، اپلیکیشنهای اختصاصی، و حتی برنامهریزی ساعتهای روزانه طرفداران است.» او توضیح میدهد: «این فرهنگ، نظریه «دهکده جهانی» مکلوهان را زنده کرده است. نوجوانان ایرانی امروز آرزو میکنند به کره بروند، «آیدل» (ستاره) شوند، یا حداقل بخشی از این دنیا باشند.» این کارشناس سواد رسانه هشدار میدهد: «فرهنگ کیپاپ فقط موسیقی و سریال نیست؛ پشت این جذابیت، ایدئولوژیها و سرمایههای کلانی نهفته است که باید با سواد رسانهای رصد شوند و آگاهی از این لایهها برای نسل امروز ضروری است.»
موسیقی بهبوددهنده یا آسیبزا؟
قوامی با استناد به مطالعات علمی، تأکید میکند: «موسیقی میتواند هم بهبوددهنده باشد و هم آسیبزا. موسیقی مناسب، حتی رشد گیاهان و شیردهی دامها را افزایش میدهد، اما برخی ژانرها مانند رپ یا کی-پاپ آسیبزا هستند و امواج مخرب روی مغز انسان دارند.» او در توضیح موسیقی رپ میگوید: «در حال حاضر، با گونههایی از ضد موسیقی مواجه هستیم که شهرت یافتهاند و نسل جوان نیز بهشدت از آنها استقبال کرده است. یکی از این سبکها، رپ است. ریشه موسیقی رپ به سیاهپوستان آمریکایی بازمیگردد؛ افرادی که برای اعتراض به ظلم و بیعدالتیهایی که به آنها روا میشد، از این سبک موسیقی بهره بردند تا صدای خود را به دنیا برسانند. حتی در فلسطین افرادی برای رساندن صدای مظلومیت خود از رپ استفاده کردهاند. امابرخلاف آن، موسیقی سنتی بر اساس قواعد آوایی مشخص ساخته میشود و متأسفانه امروز رپ، در ایران تبدیل به سبکی با محتوای گاه مخرب شده است.باید پرسید آیا این موسیقی بهسلامت روان نوجوان کمک میکند یا آن را تخریب میکند؟» این موارد همگی اثباتشده و دارای مطالعات آکادمیک، حتی در منابع غربی، هستند؛ بنابراین، باید آنها را مطالعه کنیم تا بدانیم بهعنوان انسان، چه نوع موسیقی میتواند بهسلامت ما آسیب بزند. موسیقی کی پاپ (K-pop) یا همان موسیقی پاپ کرهای نیز قابلبررسی است. آیا این سبک واقعاً در دسته موسیقی پاپ قرار میگیرد یا نه؟ کارشناس سواد رسانه با بیان این مطلب میگوید: «در مورد کی پاپ، تحلیل نشانهشناسی دقیقی از یکی از موزیکویدیوهای آن انجام دادهام و کتابی نیز در این زمینه آماده است. اما برای انتقال این اطلاعات به مخاطب، باید معیارها و ملاکهایی ارائه دهیم تا بدانند چه چیزی مضر است.»
موسیقی کرهای: تأثیرات روانی مثبت و منفی
قوامی با استناد به مطالعات علمی، تأکید میکند: «موسیقی میتواند هم بهبوددهنده باشد و هم آسیبزا. موسیقی مناسب، حتی رشد گیاهان و شیردهی دامها را افزایش میدهد، اما برخی ژانرها مانند رپ یا کی-پاپِ تجاری آسیبزا هستند و امواج مخرب روی مغز انسان دارند.» او در توضیح موسیقی رپ میگوید: «در حال حاضر، با گونههایی از ضد موسیقی مواجه هستیم که شهرت یافتهاند و نسل جوان نیز بهشدت از آنها استقبال کرده است. یکی از این سبکها، رپ است. ریشه موسیقی رپ به سیاهپوستان آمریکایی بازمیگردد؛ افرادی که برای اعتراض به ظلم و بیعدالتیهایی که به آنها روا میشد، از این سبک موسیقی بهره بردند تا صدای خود را به دنیا برسانند. برخلاف موسیقی سنتی که بر اساس قواعد آوایی مشخص ساخته میشود، رپ بر پایه اعتراض شکل گرفت. حتی در فلسطین افرادی برای رساندن صدای مظلومیت خود از رپ استفاده کردهاند و این سبک بهنوعی در خیابانهای کشورهای غربی نیز به نماد مظلومیتشان تبدیل شده است.اما امروز در ایران تبدیل به سبکی با محتوای گاه مخرب شده است. باید پرسید آیا این موسیقی بهسلامت روان نوجوان کمک میکند یا آن را تخریب میکند؟» باید آنها را مطالعه کنیم تا بدانیم بهعنوان انسان، چه نوع موسیقی میتواند بهسلامت ما آسیب بزند.
سواد رسانهای؛ سلاح نسل امروز در برابر جریانهای فرهنگی
کارشناس سواد رسانه، در پایان، راهکار را آموزش «ملاک و معیار» به جوانان میداند: «نباید صرفاً کی_پاپ را محکوم یا تحسین کنیم. باید به نوجوانان بیاموزیم چطور هر محتوایی را - از موسیقی تا فیلم - با معیارهای سلامت روان، ارزشهای خانوادگی، و دانش روز ارزیابی کنند. این مهارت، نهتنها امروز، بلکه در مواجهه با جریانهای فرهنگی آینده هم به کارشان میآید.»