جایگاه کارگران در نظام اقتصادی اسلام و نقش آنان در توسعه اقتصادی کشور

اقتصاد اسلامی، به عنوان یک نظام اقتصادی مبتنی بر اصول و ارزش‌ های اسلامی، توجه ویژه‌ ای به عدالت اجتماعی و حقوق افراد دارد. در این نظام، کار و تلاش به عنوان یک ارزش والا مورد تأکید قرار گرفته و جایگاه کارگران به عنوان نیروی محرکه اقتصاد، بسیار مهم و ارزشمند تلقی می ‌شود. 

کارگران عزیز با تلاش و کوشش خود، نقش بسزایی در تولید، توزیع و مصرف کالاها و خدمات ایفا می ‌کنند و در نتیجه، نقش مهمی در توسعه اقتصادی کشور دارند.

در این مقاله، اجمالا به بررسی جایگاه کارگران در نظام اقتصادی اسلام و نقش آنان در توسعه اقتصادی ایران خواهیم پرداخت. ابتدا، به بررسی مبانی نظری اقتصاد اسلامی در زمینه کار و کارگر می‌پردازیم. سپس، به بررسی حقوق و تکالیف کارگران در این نظام اقتصادی خواهیم پرداخت. 

در ادامه، به صورت اجمالی نقش کارگران در توسعه اقتصادی ایران را مورد بررسی قرار می‌دهیم و در نهایت، به ارائه راهکارهایی برای بهبود وضعیت کارگران و ارتقای نقش آنان در توسعه اقتصادی کشور خواهیم پرداخت.
 

اهمیت کار و تلاش در اسلام:
در اسلام، کار و تلاش به عنوان یک عبادت تلقی می‌شود و افراد به کار و کوشش برای کسب روزی حلال تشویق شده‌اند. قرآن کریم و روایات معصومین (علیهم السلام) مملو از توصیه‌هایی در این زمینه است.(1)
 
عدالت اجتماعی و حقوق کارگران:
اقتصاد اسلامی بر عدالت اجتماعی تأکید دارد و حقوق کارگران را به عنوان بخشی از این عدالت مورد توجه قرار می‌دهد. کارگران باید از حقوق عادلانه و منصفانه‌ای برخوردار باشند و از هرگونه تبعیض و استثماری در محیط کار مصون باشند.

در حدیث شریفی پیامبر اکرم (صلّی الله علیه و آله) می‌فرمایند: 
«مَنْ ظَلَمَ أَجِیراً أَجْرَهُ أَحْبَطَ اللَّهُ عَمَلَهُ وَ حَرُمَ عَلَیْهِ رِیحَ الجنه وَ إِنَّ رِیحَهَا لَیُوجَدُ مِنْ مَسِیرِهِ خَمْسَ مئة عَامٍ؛ 
کسی که مزد کارگری را کم دهد، خداوند عملش را باطل گرداند و بوی بهشت را که از مسافت پانصد ساله به مشام می‌رسد، بر وی حرام کند».(2)

همچنین حضرت امام رضا (علیه السلام)  از پیامبر اکرم (صلّی الله علیه و آله) نقل کرده‌اند: 
«إنّ اللّهَ عزّوجلّ غافِرُ کلِّ ذنبٍ، إلاّ مَنْ أحدَثَ دِینا، أو غَصَبَ أجِیرا أجرَهُ...؛
خدای بزرگ هر گناهى را مى آمرزد، مگر گناه کسى را که دینى اختراع کند، یا حق کارگری را ندهد...(3)
 
نقش دولت در حمایت از کارگران:
دولت اسلامی موظف است از حقوق کارگران حمایت کند و شرایطی را فراهم کند که کارگران بتوانند در محیطی امن و سالم به کار و تلاش بپردازند. دولت همچنین باید در زمینه آموزش و ارتقای مهارت‌های کارگران سرمایه‌گذاری کند تا آنان بتوانند نقش موثرتری در توسعه اقتصادی کشور ایفا کنند.(4)

در نتیجه‌ باید گفت که اسلام، کار و تلاش را به عنوان یک ارزش والا مورد تأکید قرار می‌دهد و حقوق کارگران را به عنوان بخشی از عدالت اجتماعی مورد توجه قرار می‌دهد. دولت اسلامی نیز موظف است از حقوق کارگران حمایت کند و شرایطی را فراهم کند که آنان بتوانند در محیطی امن و سالم به کار و تلاش بپردازند.

جایگاه کارگران در نظام اقتصادی اسلام و نقش آنان در توسعه اقتصادی کشور
 

حقوق مالی کارگران:
کارگران باید از حقوق مالی عادلانه‌ای برخوردار باشند. حقوق آنان باید متناسب با میزان کار و تلاش آنان باشد و به موقع پرداخت شود.(5)
 
حقوق غیرمالی کارگران:
کارگران علاوه بر حقوق مالی، از حقوق غیرمالی نیز برخوردارند. این حقوق شامل حق امنیت شغلی، حق مرخصی، حق آموزش، حق تشکل‌یابی و حق برخورداری از محیط کار سالم و ایمن است.(6)
 
تکالیف کارگران:
کارگران در مقابل حقوقی که دارند، تکالیفی نیز دارند. آنان باید در انجام وظایف خود کوشا باشند، به قوانین و مقررات کار احترام بگذارند و از اموال و تجهیزات کارفرما به خوبی محافظت کنند.(7)

در نتیجه‌ باید گفت که کارگران از حقوق مالی و غیرمالی متعددی برخوردارند و در مقابل، تکالیفی نیز بر عهده دارند. رعایت این حقوق و تکالیف، می‌تواند به بهبود وضعیت کارگران و ارتقای بهره‌وری آنان کمک کند.
 
نقش کارگران در توسعه اقتصادی ایران
نقش کارگران در تولید:
کارگران، نیروی محرکه اصلی تولید کالاها و خدمات در کشور هستند. تلاش و کوشش آنان، باعث افزایش تولید و بهبود کیفیت محصولات می‌شود.
 
نقش کارگران در توزیع:
کارگران در فرآیند توزیع کالاها و خدمات نیز نقش مهمی ایفا می‌کنند. آنان با حمل و نقل، انبارداری و فروش کالاها، باعث می‌شوند که کالاها و خدمات به دست مصرف‌کنندگان برسد.
 
نقش کارگران در مصرف:
کارگران، به عنوان بخشی از جامعه، نقش مهمی در مصرف کالاها و خدمات دارند. مصرف آنان، باعث رونق اقتصادی و ایجاد اشتغال می‌شود.

در نتیجه‌ باید گفت که کارگران، نقش مهمی در تولید، توزیع و مصرف کالاها و خدمات دارند و در نتیجه، نقش بسزایی در توسعه اقتصادی کشور ایفا می‌کنند.

 
راهکارهای بهبود وضعیت کارگران و ارتقای نقش آنان در توسعه اقتصادی
افزایش حقوق و مزایای کارگران:
افزایش حقوق و مزایای کارگران، می‌تواند باعث افزایش انگیزه و بهره‌وری آنان شود و در نتیجه، به توسعه اقتصادی کشور کمک کند.
 
بهبود شرایط کار:
بهبود شرایط کار، از جمله افزایش ایمنی و بهداشت در محیط کار، می‌تواند باعث کاهش حوادث ناشی از کار و افزایش رضایت شغلی کارگران شود.
 
آموزش و ارتقای مهارت‌های کارگران:
سرمایه‌گذاری در آموزش و ارتقای مهارت‌های کارگران، می‌تواند باعث افزایش تخصص و کارایی آنان شود و در نتیجه، به توسعه اقتصادی کشور کمک کند.
 
حمایت از تشکل‌های کارگری:
حمایت از تشکل‌های کارگری، می‌تواند باعث افزایش قدرت چانه‌زنی کارگران و بهبود وضعیت آنان شود.

در نتیجه‌ باید گفت که اجرای این راهکارها، می‌تواند به بهبود وضعیت کارگران، افزایش بهره‌وری آنان و توسعه اقتصادی کشور کمک کند.
 
نتیجه‌گیری:
در این مقاله، اجمالا به بررسی جایگاه کارگران در نظام اقتصادی اسلام و نقش آنان در توسعه اقتصادی ایران پرداختیم. دریافتیم که اسلام، کار و تلاش را به عنوان یک ارزش والا مورد تأکید قرار می‌دهد و حقوق کارگران را به عنوان بخشی از عدالت اجتماعی مورد توجه قرار می‌دهد. 

کارگران عزیز، نقش مهمی در تولید، توزیع و مصرف کالاها و خدمات دارند و درنتیجه، نقش بسزایی در توسعه اقتصادی کشور ایفا می‌کنند. 

برای بهبود وضعیت کارگران و ارتقای نقش آنان در توسعه اقتصادی، لازم است اقداماتی از قبیل افزایش حقوق و مزایای کارگران، بهبود شرایط کار، آموزش و ارتقای مهارت‌ های کارگران و حمایت از تشکل ‌های کارگری انجام شود.

پی‌نوشت‌ها:
1) برای مثال، آیه 14 سوره نحل: "وَ هُوَ الَّذِی سَخَّرَ الْبَحْرَ لِتَأْکُلُوا مِنْهُ لَحْمًا طَرِیًّا وَ تَسْتَخْرِجُوا مِنْهُ حِلْیَةً تَلْبَسُونَهَا وَ تَرَی الْفُلْکَ مَوَاخِرَ فِیهِ وَ لِتَبْتَغُوا مِنْ فَضْلِهِ وَ لَعَلَّکُمْ تَشْکُرُونَ؛ و اوست که دریا را رام و مسخّر کرد تا از آن گوشت تازه بخورید، و زینتی را که می‌پوشید از آن بیرون آورید و در آن کشتی‌ها را می‌بینی که آب را می‌شکافند [تا شما را برای حمل کالا، تجارت و داد و ستد جابجا کنند] و برای اینکه از فضل و احسان خدا طلب کنید و [در نهایت] به سپاسگزاری خدا برخیزید.
2) وسائل الشیعه، ج 13، ص 247
3) عیون اخبار الرضا (علیه السلام)، ج 2، ص 33
4) اصل 29 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران
5) مطالعه بیشتر: قانون کار جمهوری اسلامی ایران، ماده 34 تا 46
6) مطالعه بیشتر: قانون کار جمهوری اسلامی ایران، مواد 150 تا 168
7) مطالعه بیشتر: قانون کار جمهوری اسلامی ایران، مواد 173 تا 188

منبع: راسخون