به گزارش خبرگزاری بسیج، در سال های گذشته «گندم» همواره موضوع مهمی برای کشور به شمار رفته است؛ سال های پایانی دهه 70 بود که اعلام شد ایران به خودکفایی گندم رسیده است؛ اما تنها چند سال پس از این اتفاق ایران به وارد کننده گندم تبدیل شد.
تلاش ها برای رسیدن دوباره به خودکفایی گندم آغاز شد اما در سال های گذشته اقدامات صورت گرفته از سوی دولت نشان داد که علیرغم تولید گندم در کشور، مسئولان مربوطه تلاشی برای جمع آوری این گندم ها نمی کنند.
پلان اول؛ حذف ردیف اعتباری طرح خودکفایی گندم
در همین راستا اوایل تیر ماه سال جاری بود که اسفندیاری، مجری طرح گندم اعلام کرد که ردیف اعتباری طرح خودکفایی گندم حذف شده است، وی همچنین در توضیح این ردیف بودجه گفت: ردیف اعتباری گندم صرف هزینه‌های اجرایی برای کمک به توسعه روش‌های جدید کاشت، کمک به تهیه ماشین آلات جدید، ارقام کیفی جدید با تولید بالا، مدیریت آفات و بیماری‌ها و روش‌های الگویی برای ارتقا کیفیت تولید که منجر به افزایش عملکرد در هکتار و درآمد کشاورز می‌شود.
مجری طرح گندم در جهاد کشاورزی همچنین بیان کرده بود که در واقع هیچ دلیلی پذیرفته نیست و قابل دفاع نیست مهمترین طرح زراعی فاقد ردیف در بودجه سالانه کشور باشد و انتظار پایداری و تحکیم امنیت غذایی نیز وجود داشته باشد. ما مرتب این مساله را پیگیری کردیم اما نتیجه حاصل نشد و مسئولان تأمین کننده اعتبار باید درباره عواقب این بی توجهی پاسخگو باشند.
در شرایطی دولت تدبیر و امید این ردیف بودجه را حذف کرده است که کشور ما در شرایط سخت جنگ اقتصادی به سر می برد و در تحریم های جدید علیه ایران، کشورهای غربی حتی به مواد غذایی و دارویی هم رحم نکرده و تحت سیاست های جدید تحریمی آمریکا این موارد هم تحریم شدند.
در سال های گذشته بارها ایران با کمبود گندم مواجه شده است؛ خبرها حاکی از واردات گندم های بی کیفیت اما با قیمت بالا به کشور برای تامین موجودی انبارهای استراتژیک گندم در سال های گذشته است. در شرایط جنگ تحمیلی هم شاهد کاهش تولید و واردات گندم بودیم تا جایی که آمریکا اجازه ورود گندم به کشور را نمی‌داد؛ با این تجربه ها مشخص نیست چرا 5 سال است که طرح خودکفایی گندم ردیف بودجه ای ندارد؛ بودجه ای که در آن هزینه های جاری دولت بسیار گزاف بوده و تا کنون علیرغم هشدارهای کارشناسان اقتصادی این هزینه ها کاهش نیافته است.
پلان دوم؛ نرخ پایین خرید تضمینی گندم
بی تدبیری دولت در موضوع خودکفایی گندم به حذف ردیف اعتباری طرح خودکفایی گندم منتهی نشد؛ نرخ گذاری برای خرید گندم کشاورزان در سال های گذشته نیز با مشکلاتی همراه بوده است؛ در دو سال گذشتته نرخ پایین برای خرید تضمینی گندم از کشاورزان مشکلاتی را برای آنها به وجود آورده است، کشاورزان با وجود نرخ های پایین 2200 تومان و 2500 تومان در سال های 98 و 99 تمایلی به فروش گندم خود به نمایندگان دولت نداشتند.
نورمحمد تربتی‌نژاد عضو سابق کمیسیون کشاورزی در گفتگو با خبرنگار اقتصادی شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ با اشاره به افزایش ناچیز نرخ خرید تضمینی گندم در ابتدای سال جاری گفت: هر ساله قیمت خریدهای تضمینی در کمیسیون کشاورزی و دولت مورد بحث قرار می گیرد؛ اما نکته ای که همواره باید در نظر گرفته شود اما تا کنون رعایت نشده این است که قیمت هایی که برای نرخ خرید تضمینی گندم تعیین می شود باید بالاتر از نرخ جهانی آن باشد.
تربتی نژاد با بیان اینکه دولت سالانه میلیون ها دلار برای واردات گندم هزینه می کند عنوان کرد: وقتی قیمت گندم برای فروش پایین در نظر گرفته می شود، کشاورز کشت کمتری در خصوص گندم دارد بنابراین کشور با کمبود گندم مواجه می شود. دولت هم باید برای جبران این کمبود ها با خارج کردن ارز از کشور این خلاء را پر کند.
واردات گندم با نرخ بالاتر نشان می دهد که دولت منابع کافی برای خرید قیمت بالاتر گندم را در اختیار دارد، اما به دلایل نامعلوم و با توجیه افزایش قیمت برای مصرف کننده از این کار خودداری می کند؛ این روزها با افزایش قیمت دلار در کشور اختلاف قیمت برای هر کیلو گندم در خارج و داخل کشور به بالای 4500 تومان رسیده اما همچنان نرخ خرید تضمینی گندم برای کشاورزان همان 2500 تومان است.
پلان سوم؛ دلالانی که گندم ایران را به تاراج بردند
در سال های گذشته به ویژه 97 و 98 علیرغم بارندگی شدید و همچنین سطح بالای زیر کشت برای گندم، در نهایت دولت و شرکت بازرگانی دولتی به یک وارد کننده گندم تبدیل شد. خرداد و تیرماه فصل برداشت گندم و خرید گندم گندمکاران است؛ اما امسال بی تدبیری دولت و عدم استقرار نمایندگان دولت بر سر مزارع به بروز فاجعه دیگری در موضوع گندم منجر شد.
در شرایطی که قرار بود 11 میلیون تن گندم از کشاورزان خریداری شود با ورود به نیمه نخست تیرماه این رقم نه تنها محقق نشده بلکه تحقق خرید گندم بسیار پایین تر از این میزان بوده است.
در همین راستا اسفندیاری پور، مجری طرح گندم وزارت جهاد کشاورزی گفته بود که برآورد تولید گندم در سال زراعی جاری ۱۴ میلیون تن با درصد تغییرات ۵ تا ۷ درصد است.
اگرچه برداشت گندم تا اواسط شهریورماه ادامه دارد اما اوج برداشت گندم در نیمه نخست تیرماه است؛ هرچند به گفته اسفندیاری پور، تا روزهای نخست تیرماه تنها ۳ میلیون و ۶۵۶ هزار تن گندم مازاد بر نیاز کشاورزان به صورت تضمینی خریداری شده است.
بررسی های آماری نشان می دهد که تنها 25 درصد از گندم کشاورزان جمع آوری شده است و این رقم تا رسیدن به گندم مورد نیاز کشور بسیار فاصله دارد.
بررسی های میدانی خبرنگاران شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ در سراسر کشور حاکی از آن است دلالان پیش از نمایندگان دولت بر سر زمین‌های کشاورزان حاضر شده و با قیمت های بالاتر گندم آنها را خریداری کرده اند. مراکز خرید تضمینی گندم در خراسان شمالی، گلستان، کردستان، کرمانشاه و ... هنوز فعالیت خود را شروع نکرده بودند که دلالان به سراغ کشاورزان رفته اند.
در این راستا عدم استقرار مراکز خرید تضمینی گندم فرصت را برای دلالان فراهم کرده است؛ در شرایطی که به گفته کشاورزان و برخی از کارشناسان قیمت تمام شده هر کیلو گندم برای کشاورزان بیش از 2800 تومان است اما دولت رقم 2500 تومان را مصوب کرده است.
پلان چهارم؛ واردات گندم توسط یکی از سران پر نفوذ سیاسی کشور
همه بی تدبیری های دولت در واردات گندم به اینجا ختم نشد، روز گذشته علی خضریان، نماینده مردم تهران در مجلس و عضو کمیسیون اصل 90 اعلام کرد که یکی از سران پر نفوذ سیاسی کشور اقدام به واردات محموله‌های گندم کرده است،
خضریان اعلام کرد که در این زمینه سوالی از وزیر کشاورزی پرسیده‌ایم که طی آن وی باید ضمن ارائه توضیح درباره علت این تصمیم، پاسخگوی رانت واردات برای افراد خاص باشد.
واردات 2 میلیون تنی گندم در 2 ماهه نخست سال
بررسی های آماری و میزان واردات گندم نشان می دهد که واردات گندم در 2 ماهه نخست سال 99 به 2 میلیون تن نزدیک شده است؛ طبق داده‌های گمرک ایران از سال 1396 به بعد واردات گندم ایران به صفر رسیده بود که این وضعیت از اسفند سال گذشته تغییر کرده و در ماه‌های اسفند ۹۸، فروردین و اردیبهشت ۱۳۹۹ ایران بازهم به جمع واردکنندگان گندم پیوسته است.
براساس آخرین گزارش گمرک ایران از جزئیات اقلام وارداتی، طی ۲ماهه فروردین و اردیبهشت سال جاری دولت 1 میلیون و 746 هزار تن گندم وارد کشور کرده که در نوع خود اتفاق بی‌سابقه است. ارزش دلاری این حجم واردات 482.98 میلیون دلار است.
جدول زیر برآورد کمیسیون تلفیق برای بودجه سال 99 بوده که در آن بودجه 157155 میلیارد ریالی برای خرید تضمینی گندم از کشاورزان داخلی در سال 99 در نظر گرفته شده است؛ با احتساب نرخ ارز فعلی بازار (حدود 20 هزار تومان) رقمی معادل 9.7 هزار میلیارد تومان یا معادل بیش از نیمی از بودجه سالانه خرید تضمینی گندم داخلی است. (اعتبار در نظر گرفته شده از سوی مجلس برای خرید تضمینی گندم رقمی حدود 16 هزار میلیارد تومان است).
پازل بی توجهی دولت به خودکفایی گندم با واردات 2 میلیون تنی گندم و همچنین رانت برای واردات این محصول توسط یکی از افراد صاحب نفوذ در دولت با ارز 4200 تومانی تکمیل شد.
این روزها که کشور با مشکلات ناشی از تحریم و محدودیت در ارز برای کالاهای اساسی است همچنان عزمی برای خشکاندن ریشه رانت در دولت وجود ندارد و این بار تیغ بی تدبیری و منافع شخصی افراد زیر گلوی خودکفایی گندم قرار گرفته است.