روزی كه حصر آبادان شكسته شد

آبادان در هشتم آبان سال 1359 یعنی زمانی كه 39 روز از حمله رژیم بعث عراق به ایران می گذشت، با تلاش نیروهای بعثی برای تصرف این شهر روبرو بود.
درست زمانی كه حدود یك هفته از تلاش نیروهای بعثی برای تصرف آبادان می گذشت، حضرت امام خمینی(ره) خطاب به نیروهای مسلح فرمودند كه حصر آبادان باید شكسته شود.
عراقی ها برای تصرف آبادان در هشتم آبان سال 1359 در منطقه ذوالفقاری، بر روی رودخانه بهمنشیر پل شناور نصب كردند و با عبور دادن قسمتی از نیروهای خود، وارد آبادان شدند.
نیروهای عراقی به این دلیل منطقه ذوالفقاری را برای ورود به آبادان انتخاب كرده بودند كه با استفاده از پوشش نخلستانها بتوانند از دید رزمندگان اسلام دور بمانند و به راحتی وارد شهر شوند.
با چنین وضعیتی، آبادان در یك محاصره 330 درجه ای قرار می گرفت و عبور از رودخانه بهمنشیر می توانست آن را با خطر جدی روبرو كند. با گذشت از روی رودخانه بهمنشیر، نیروهای بعثی فكر می كردند كه آبادان را برای همیشه از آن خود كرده اند، اما در پی دستور امام(ره)، یكی از چهار عملیات بزرگ و برجسته تاریخ دفاع مقدس رقم خورد و آن عملیات ثامن الائمه(ع) بود.
از نظر كارشناسان، عملیات ثامن الائمه(ع) نقطه عطف و مبدا آغاز راهبرد مرحله دوم جنگ محسوب می شود و یكی از نقاط اعتماد به نفس در راهبرد مرحله دوم، عملیات ثامن الائمه(ع) بود كه حلقه واسط و مبدا تحول به شمار می رفت.

** شكل گیری طرح های سپاه و ارتش برای شكست حصر آبادان
پیرو فرمان امام راحل، طرح های مشترك سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و ارتش جمهوری اسلامی ایران برای شكستن حصر آبادان شكل گرفت و آغاز شد.
در طرح مشترك سپاه و ارتش، سه محور اصلی و یك محور فرعی برای انجام عملیات در نظر گرفته شده بود.
در این طرح، محور شمالی شامل مناطق دارخوین و محمدیه و محور جنوبی شامل محور فیاضیه و ایستگاه هفت بود.
بر اساس این طرح، تعدادی از نیروها نیز در محور جاده ماهشهر و آبادان وظیفه پشتیبانی از عملیات را بر عهده داشتند.
در این میان، محور دارخوین و فیاضیه به دلیل هدف تصرف و تامین پل های حفار و قصبه دارای اهمیت بیشتری بودند و در صورت برخورداری نیروهای خودی از سرعت عمل، امكان انهدام و اسارت بسیاری از افراد دشمن در این محور وجود داشت.
در مقابل، دشمن به دلیل برخورداری از نیروهای احتیاط و به ویژه امكان بكارگیری لشگرهای پنج مكانیزه و 9 زرهی تحت امر سپاه سوم، در موضع برتری قرار داشت اما نیروهای خودی با توجه به شناخت دقیق از دشمن، ویژگی برتر عملیاتی، تركیب جدید سپاه و ارتش كه پیش از این هرگز در این سطح وجود نداشت و بهره برداری مناسب از زمین، از موقعیت بهتری نسبت به دشمن برخوردار بودند.
در كنار همه این عوامل ساده انگاری نیروهای بعثی و اینكه توان نظامی آنها بسیار بیشتر از طرف مقابل است، موجب می شد تا پیروزی بر دشمن آسان شود.

** نگاهی به اجرای عملیات ثامن الائمه(ع)
ساعت یك بامداد روز پنجم مهر سال 1360 بود كه رزمندگان اسلام عملیات خود را با رمز مقدس و مبارك «نصرمن الله و فتح قریب» آغاز كردند و این عملیات پس از دو روز تلاش، استقامت و دلاوری رزمندگان اسلام نتیجه داد و فرمان تاریخی امام دلها خمینی كبیر مبنی بر شكست حصر آبادان تحقق یافت.
مقاومتی كه نیروهای عراقی در برخی از محورها از خود نشان دادند، از هوشیاری نسبی دشمن خبر می داد، اما این تنها كافی نبود زیرا شناخت نادرست فرماندهان نظامی عراق نسبت به توان نیروهای خودی و ناتوان انگاشتن طرف مقابل سبب شد، در برابر نیروهای ایرانی نتوانند واكنشی مناسب و در خور نشان دهند.
هوا كم كم داشت روشن می شد و با روشن شدن هوا و ادامه پیشروی های رزمندگان اسلام، نخستین ضربه شكننده بر نیروهای بعثی وارد آمد اما این پایان كار نبود و نیروهای بعثی همچنان در منطقه پل حفار مقاومت می كردند.
هر لحظه كه از روز می گذشت، نیروهای بعثی بیش از پیش توسط نیروهای ایرانی تحت فشار قرار داشتند و خود را مستاصل می دیدند.
از سوی دیگر، در پی تغییر وضعیت میدان نبرد، فرماندهی نیروهای عراق تلاش می كرد تا تاریك شدن هوا به مقاومت در پل حفار ادامه دهد، زیرا دشمن قصد داشت با تقویت منطقه، ابتدا منطقه سرپل را حفظ كند و پس از آن، با نصب پل روی رودخانه كارون، نیروهای محاصره شده را نجات دهد و سپس با استقرار در منطقه غرب رودخانه كارون، از ادامه پیشروی نیروهای ایرانی جلوگیری كند.
جاده ماهشهر به آبادان حدود ساعت هشت و 30 دقیقه روز پنجم مهر سال 1360 آزاد شد و در پی آن، پیشروی نیروهای خودی از شمال به جنوب و تصرف پل قصبه آغاز و امكان مقاومت از عراقی ها سلب شد.
بعد از ظهر همان روز، بخشی از پل حفار توسط رزمندگان اسلام محاصره شد اما عراقی ها برای باز نگهداشتن عقبه نیروهای محاصره شده خود در شرق كارون، همچنان مقاومت می كردند، چنانكه با تاریك شدن هوا حركت ستون نیروهای دشمن از سمت جاده اهواز به سمت خرمشهر دیده می شد.
به این ترتیب، روز نخست عملیات در حالی رو به پایان می گذاشت كه دشمن به دلیل عقب ماندگی، توان مقابله نداشت و تنها به تاریك شدن هوا، باز نگهداشتن پل حفار برای تقویت منطقه یا امكان عقب نشینی نیروهای محاصره شده خود، امید بسته بود.
روز دوم عملیات ثامن الائمه(ع) در حالی آغاز شد كه پیشروی نیروهای ایرانی همچنان ادامه داشت و دشمن یارای نشان دادن واكنش جدی نداشت و از بعد از ظهر روز دوم، نیروهای عراقی به تدریج تسلیم شدند یا عقب نشینی كردند و سرانجام در پایان این روز منطقه سرپل دشمن آزاد شد.
در روز سوم رزمندگان اسلام به پاكسازی منطقه پرداختند تا اینكه محاصره آبادان به پایان رسید و فرمان امام خمینی(ره) مبنی بر شكستن حصر آبادان، در مدت 48 ساعت تحقق یافت و نیروهای خودی پس از پاكسازی كامل منطقه، در ساحل شرقی رودخانه كارون استقرار یافتند.
در این عملیات، علاوه بر آزادسازی منطقه اشغالی در شرق رودخانه، بخش وسیعی از نیروهای خودی آزاد و برای عملیات بعدی آماده شدند.

** اسارت بیش از یكهزار نیروهای دشمن در عملیات ثامن الائمه(ع)
آزادسازی 150 كیلومتر مربع از خاك میهن اسلامی شامل دو جاده استراتژیك و راهبردی اهواز به آبادان و ماهشهر به آبادان و خروج شهر آبادان از محاصره، اسارت یكهزار و 800 تن از نیروهای دشمن، كشته و زخمی شدن یكهزار و 50 تا دو هزار نفر از نیروهای عراقی و انهدام 90 دستگاه تانك و نفربر، به غنیمت گرفتن یكصد دستگاه تانك و 60 دستگاه نفربر، سه دستگاه لودر و 150 دستگاه خودرو و انهدام سه فروند هواپیما و یك فروند بالگرد دشمن از پیامدهای عملیات غرور آفرین ثامن الائمه(ع) بود.
شكست در این عملیات به قدری برای «صدام» سنگین بود كه پس از پایان عملیات و شكست نیروهای بعثی، وی هفت نفر از فرماندهان خود را تیرباران كرد.
اكنون 35 سال از این عملیات پیروزمندانه می گذرد اما هر بار كه خاطرات آن ایام مرور می شود، ابعاد تازه ای از این اقدام شجاعانه و تاكتیك بالای نظامی رزمندگان ایران اسلامی در این عملیات قابل بازگویی است و بر شیرینی آن برای نسل امروز افزوده می شود.
یاد و خاطره تمامی شهدا، جانبازان، آزادگان و رزمندگان شركت كننده در این عملیات كه منجر به شكسته شدن حصر آبادان شد، برای همیشه در تاریخ ایران و اسلام جاودانه گرامی و روح پرفتوح شان منور وشیدایی باد.