نوشداروی مسئولان به داد خاک ایران می رسد؟

به گزارش خبرنگار اگری پرس، حسن روحانی رئیس جمهوری ایران هفته گذشته در مراسم جشن شکرگزاری برداشت محصول از اتفاقی عجیب و ناخوشایند خبر داد. رئیس قوه مجریه کشور به قاچاق خاک ایران به کشورهای حاشیه خلیج فارس اشاره کرد و گفت: ” خاک ایران با لنج به کشورهای حاشیه خلیج فارس می‌رود و برای کشاورزی و سایر موارد مورد استفاده قرار می‌گیرد. ”

موضوع قاچاق خاک را که مورد بررسی قرار دهیم، به اطلاعاتی می رسیم که نشان می دهد این هشدار بالاترین مقام اجرایی دولت به معنای جدید بودن این موضوع نیست. ریشه تاریخی قاچاق خاک از ایران را می توان در بیش از ۵ دهه پیش دنبال کرد.  زمانی که بسیاری از شهرهای مدرن امروزی حاشیه خلیج فارس از جمله دبی در امارات، بیابانی لم یزرع بودند. در آن زمان شیخ نشینان عرب در منطقه با توجه به نامناسب بودن شرایط آبی و خاکی شهرهای خود، تصمیم به واردات آب و خاک گرفتند تا شهرهای خود را از بیابان های بی آب و علف به شهرهایی مدرن با پوشش گیاهی چشم نواز تبدیل کنند.

برای دسترسی به آب مناسب جهت توسعه ساخت و ساز و همچنین کشت درختان و گیاهان مختلف، واردات اب از خلیج فارس با شیرین سازی آب دریا مورد توجه اعراب قرار گرفت. به طوری شیرین سازی آب دریا و انتقال آن به شهرهای کشورهای مختلف حاشیه خلیج فارس در طی سالیان گذشته رشد پیدا کرد که امروز بالغ بر ۴۵ میلیون مترمکعب آب شیرین سازی شده از دریا از خلیج فارس به شهرهای مختلف عربی حاشیه خلیج فارس ارسال می شود.

با انتقال اب از دریا و شیرین کردن آن، مشکل کمبود آب برای توسعه شهرهای حاشیه جنوبی خلیج فارس برطرف شد اما مشکل دیگری گه وجود داشت، بحث نبود خاک مناسب برای کشت، زرع و ساخت و ساز بود.

اعراب با بررسی های ابتدایی خود در ۵۰ سال پیش به این مسئله رسیدند که بهترین جا برای وارد کردن خاک، ایران است. پهنه گسترده ایران با انواع و اقسام خاک ها با مشخصات گوناگون در اختلاط ریزدانه ها و درشت دانه ها و همچین وجود مواد معدنی مغذی، بهترین مکان برای اعراب بود تا هر نوع نیاز خاکی خود را تأمین کنند.

اما از آنجایی که خاک از منابع طبیعی هر کشوری است و بر خلاف آنچه در نفت و گاز به شیوه ای نادرست شاهد هستیم، هیچ کشوری اقدام به خام فروشی فروش منابع طبیعی خود نمی کند؛ اعراب با برقراری ارتباطاتی با برخی از حاشیه نشینان ایرانی خلیج فارس، اقدام به تشکیل شبکه هایی برای قاچاق خاک ایران کردند.

شاید نخستین باری که مسئولان ایرانی متوجه قاچاق خاک شدند همین سالهای اخیر بوده باشد. چرا که در طی قریب به ۴ دهه، شهرهای حاشیه جنوبی خلیج فارس از بیابان های لم یزرع به شهرهای آباد و مدرن با پوشش گیاهی متنوع تبدیل شده بودند و هیچ کس به این فکر نکرد که شهرهایی که دسترسی به خاک مناسب نداشتند چطور و با چه امکانی توانستند اینگونه رونق پیدا کنند. تا اینکه در سالهای اخیر، وقاحت قاچاقچیان خاک کار دستشان داد. برخی قاچاقچیان خاک که می پنداشتند هیچ کس متعرض آنها نخواهد شد، اقدامات خود را در زمینه خاکبرداری و انتقال خاک از سواحل جنوبی ایران به سواحل کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس علنی تر پیگیری کردند و به جای لنج های کوچک با شناورهای بزرگ اقدام به بارگیری خاک های ایران کردند که برخی از مسئولان محلی متوجه این موضوع شده و آرام آرام این خبر به پایتخت رسید و امروز رئیس جمهور از آن خبر می دهد.

خاک از آنجا دارای اهمیت است که برای تشکیل یک سانتیمتر آن بالغ بر ۵۰۰ سال زمان نیاز است و برای غنی شدن یک سانتیمتر خاک به مواد مغذی و معدنی که آن را قابل کشت و زرع کند، بیش از ۵۰۰ سال زمان نیاز است.

به عبارتی داشته های کشور ما که برای یک سانتیمتر آن یکهزار سال زمان صرف شده، به ثمن بخس به غارت می رود و هیچ یک از مردم ایران از انتقال خاک کشورمان به کشورهای خلیج فارس ریالی سود نمی برد جز تعداد معدودی که در این غارت اعراب آنها را همراهی می کنند و با عنوان قاچاقچیان خاک شناسایی می شوند.

«حسین بشارتی» رییس سابق موسسه تحقیقات خاک و آب کشور، قاچاق خاک را دارای تبعات بسیاری برای کشور می داند. این کارشناس منابع آب و خاک در این زمینه معتقد است: خاک ایران در آینده نه چندان دور رو به شوری و از دست دادند قابلیت های کشت می رود.

وی افزود: این مسئله به دلیل سوء مدیریت و برنامه ریزی نامناسب، تغییر کاربری اراضی خصوصا در اطراف کلانشهر ها که ساخت و ساز فراوان در آن ها صورت میگیرد و خاک را از چرخه تولید خارج میکند، رخ می دهد.

بشارتی با تأکید بر اینکه بر خلاف تصور بسیاری از افراد، بخش زیادی از سطح کشور پوشیده شده از خاک نیست، گفت: فقط حدود ۷۸ میلیون هکتار خاک داریم که از این مقدار هجده و نیم میلیون آن اراضی قابل بهره برداری مثل کشاورزی است. همچنین از این رقم حدود ۸ و نیم میلیون هکتار جز اراضی زیر کشت آبی است و تقریبا ۹۰ درصد تولید محصولات کشاورزی از آن است و ۱٫۲ میلیون از آن کلاس یک گفته می شود که فاقد هیچ محدودیتی است و باقی آن محدودیت بهره وری مثل شوری خاک دارند.

به گفته رئیس سابق موسسه تحقیقات خاک و آب کشور، "سیر قهقرایی در حاصل خیزی و باروری خاک که بسته به مواد مغذی و مواد آلی درون خاک است که در راستای میزان  برگرداندن مواد به خاک کمتر از برداشت از آن است صورت میپذیرد. به همین دلایل خاک ها روز به روز به لحاظ مواد آلی فقیر تر میشوند.” با این وجود، انتقال خاک غنی و حاصلخیز ایران به دیگر کشورها، جنایتی در حق مردم ایران است.

بشارتی در خصوص قاچاق بی سر و صدای خاک اذعان داشت: متاسفانه صادرات خاک چند سالی است که مطرح شده است و صورت میگیرد. چند نکته در این مورد قابل ذکر است؛ اولاً صادرات خاک هیچ گاه به صورت رسمی انجام نمیپذیرد و بخش عمده آن به صورت قاچاق شبیه به قاچاق انواع کالای دیگر از کشور خارج میشود. ثانیا در برخی موارد صادرات خاک به صورت قاچاق انجام نمیپذیرد ولی مراحل آن به صورت فریب کارانه است، یعنی به عنوان مثال صادرات گل انجام میگیرد ولی به هدف صادرات خاک؛ بطوریکه در گلدان های خیلی بزرگ گل کوچکی کاشته میشود و از کشور خارج میگردد.همچنین در مواردی خاک را به صوت کانی و مواد خام با عنصر خاص جهت استخراج از کشور خارج میکنند و در نهایت جای تاسف است که تاکنون هیچگونه برخورد جدی با این پدیده وجود نداشته است.

این پژوهشگر عرصه آب و خاک در پاسخ به اینکه آیا قوانین موجود در این زمینه بازدارنده نیست؟، گفت: در مورد قاچاق کالای دیگر، اگر قاچاقچی دستگیر شود، قوانین مشخصی برای برخورد با قاچاقچی وجود دارد ولی در مورد خاک متاسفانه ضوابطی وجود ندارد و جریمه ای برای این مورد وجود ندارد.

قاچاقچیان خاک، در نبود نظارت و نبود قوانین بازدارنده، منابع طبیعی خدادادی ایران را با سوءاستفاده شخصی به غارت می برند و هر روز به اقتصاد، طبیعت، ظرفیت های کشاورزی و آبادانی ایران لطمه می زنند. جنایتی خاموش که همچنان ادامه دارد و باید دید بعد از گذشته بیش از ۵ دهه از این اتفاق نامبارک، و بعد از هشدار رئیس جمهوری، مسئولان کشور راهکاری برای جلوگیری از قاچاق خاک در نظر می گیرند؟

پایان/